GECİKMİŞ BİR SÜREÇ: TEFSİRDEN TE’VİL MERHALESİNE GEÇİŞ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2 - EKİM, 167 - 184, 31.10.2017

Sadık Kılıç

Öz

‘Tefsir’ ilminin yöntem ve
araçlarının, tarihin ve toplumların değişimlerine paralel olarak revize
edilmesi; ileriye taşınması; toplumun beklenti ve ihtiyaçlarını
karşılayabilecek bir dinamizme kavuşması büyük önem arz etmektedir. Bunun için
de, tefsirin kendisinden yararlandığı geleneksel kaynaklar ile yaklaşım ve
yöntem biçimlerine ilave olarak, bilhassa İslami bilgi sisteminin kendi
kaynaklarını devreye sokması, ihmal edilmiş bazı kavramlara yeniden hayatiyet
kazandırılması gerekmektedir. İhmal edildiğini düşündüğümüz kavramlardan biri
olan ‘te’vil’ kavramı bu çalışmada etraflıca ele alınmaya çalışılacaktır. ‘Te’vil’
metodunun öne çıkartılmak istenmesinin temel saikı; ‘tefsir’ teriminin artık
Kur’ân lafızlarının ihtiva ettiği gerek doğrudan gerekse dolaylı anlam
katmanlarını tespit, teşhis ve ortaya koyma hususunda yaratıcılığını; dinî,
fıkhî ve toplumsal beklentileri karşılama gücünü kaybetmiş olmasında
yatmaktadır. Bu çalışmanın amacı; tefsir ile te’vîlin birbirlerinin alternatifi
değil, birbirlerinin tamamlayıcısı olduğunu açıklama olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerim, Tefsir, Te’vil, içtihad

A Delayed Process: The Transition From The Tafsir To Phase Of Ta’vil

Öz

Revision of the methods and tools of 'tafsir', parallel to the
changes of history and societies; forward movement; it is of great importance
to have a dynamism that can meet the expectations and needs of the society. For
this, in addition to the traditional sources and approaches and methodologies
which tafsir himself uses, it is necessary to revitalize some neglected
concepts, in particular the Islamic information system, which has its own
resources to be engaged. The concept of 'tevil' which is one of the concepts
which are thought to be neglected will be studied in this study in detail. The
basic motivation for the 'Te'vil' method to be brought forward is; The term
'tafsir' means creativity in the identification, diagnosis, and presentation of
the direct or indirect layers of meaning contained in the Qur'anic words;
religious, juridical and social expectations. The purpose of this study is; The
statement of Tafsir and Te'vîl are each other's complement, not the
alternative.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Tafsir, Ta’wil

Kaynakça

• Abdu’l-Hâdî, Abdurrahmân, Sultatu’n-Nass, el-Merkezu’s-Sekâfî el-Arabî, Beyrut-1993. Ahmed Asım [Efendi] ([Mütercim] (ö. 1819) Kâmûs Tercemesi [el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît ve’l-Kâbûsi’l-Vasît], Cemal Efendi Matbaası, İstanbul- H. 1325.
• Bilmen (1883-1971), Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi, Bilmen Yayınevi, İstanbul-1973.
• (Bornecque, H.-Cauët, F., Le Dictionnaire Latin-Français, Librairie Classique Eugène Belin, 8, Rue Férou, 8, Paris-1938.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Ank. Üniv. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara-1971.
• el-Cürcânî, Seyyid Şerîf (816/1413), Kitâbu’t-Ta’rifât, ts.
• Ebu Zeyd, Nasr Hamid, Mefhûmu’n-Nass (Dirase fi Ulûmi’l-Kur’ân), Kahire-1990.
• Ebu Zeyd, Nasr Hamid, el-İtticâhu’l-Aklî fi’t-Tefsîr-Dirâse fî Kadıyyeti’l-Mecâz fi’l-Kur’ân ‘ınde’l-Mu’tezile, Dâru’t-Tenvîr, Beyrût, 1983.
• Ebu Zeyd, Nasr Hamid, Dinsel Söylemin Eleştirisi, çev. Fehmi Ahmet Polat, Kitabiyat Yayınları, Ankara-2002. Ernst, Josef, “Yorumlama Tarihinin Değişim Sürecinde Hermenötik Problem”, çev. M. Faik Yılmaz, Münih, 1972 (Yayımlanmamış). Ebu Zehra, Muhammed, İslam Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usulü), çev. Abdulkadir Şener, Ank. Üniv. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1973.
• Fenârî (ö. 834/1434), Şemseddin, ‘Aynu’l-A’yân, Rif’at Bey Matba’ası, Asitâne, H.1325.
• El-Gazali, İhyâu Ulûmi’d-Din, Dâru ihyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâhu, Mısır, ts.,
• el-Halebi, Ahmed b. Yusuf, Umdetu’l-Huffâz fî Tefsir-i Eşrefi’l-Elfâz, Daru’l-Kutubi’l-Ilmiyye, Beyrut-Lübnan-1417/1996
• el-Haşimî, Ahmed, Cevâhiru’l-Belâğa fi’l-Me’ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî’, Daru İhyâu’t-Türasi’l-Arabî, Beyrut-Lübnan, 1. Baskı, 1418/1998.
• İbn Aşûr, Tahir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Daru’t-Tunûsiyye li’n-Neşr, Tunus-1984
• İbnu’l-Müsennâ, Ebu Ubeyde Ma’mer (ö. 210/825), Mecâzu’l-Kur’ân, thk. M. Fuâd Sezgin, Muessesetu’r-Risâle, III. Bsk., Beyrut, 1401/1981.
• El-Isfehânî, Râğıb (ö. 502/1108), el-Mufredât fî Garîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Seyyid Geylânî, Beyrut, ts.
• İbn Faris, Ahmed (ö. 395/1005), Mucmelu’l-Lüğa, thk. Zubeyr Abdulmuhsin Sultan, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1406/1986.
• El-Isbehânî, Ebu Nu’aym (ö. 430/1039), Hılyetu’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Esfıyâ, Dâru’l-Kuttâbi’l-Arabî, Beyrût, 2. bsk., 1387/1967.
• Kabaağaç, Sina-Alova, Erdal, Latince Türkçe Sözlük, sosyal yayınları, İstanbul-1995.
• Kılıç, Sadık, “Yorum sadece kendisidir, daha fazlası: nass değil”, Seferler Arefesindeyim Hep, Gelenek Yayıncılık, İstanbul, 2004, ss. 13-27.
• ………….., “Değişim karşısında Varolan’ı Gözeten Diri Yorum”, Küllerden Diriliş (Kur’ân, İnsan, Bilim ve Evrene Dair), Fecr Yayınları, Ankara-2009, 32-70.
• El-Matüridî, Ebu Mansur, Te’vilâtu’l-Kur’ân, Daru’l-Mizan, İstanbul-2010. Mevlevî, Tahir-ül, Edebiyat Lügatı, Enderun Kitabevi, İstanbul-1973.
• Özcan, Zeki, Teolojik Hermenötik, Alfa Yayınları, İstanbul-1998.
• Sabbagh, T., La Métaphore dans Le Coran, Adrien-Maisonneuve, Paris, 1943.
• Şahinoğlu, Nazif, “Te’vîl”, M.E.B. İslam Ansiklopedisi, M.E. Basımevi, İstanbul, 1979. Ez-Zehebî, Muhammed, et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, Dâru’l-Kutubi’l-Hadîse, 2. bsk., 1396/1976.
• Ez-Zerkeşî, el-Burhân fi Ulumi’l-Kur’ân, 2. Baskı, Daru’l-Marife, Beyrut, ts.
• …………., el-Burhân fi Ulumi’l-Kur’ân, Mektebetu Dari’t-Türas, thk., Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, ts.