An Evaluation on the Osman Necâti (1293/1876) in Eskişehir and His Work Named Tefsîru'n-Necât

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1 - Cilt: 3 Sayı: 1 Nisan, 169 - 192, 30.04.2019

Merve Akıncıoğlu

https://doi.org/10.31121/tader.549734

Öz

In this study, Professor (a lecturer who is responsible
for teaching Islam religion in a mosque or in a Muslim seminary/madrasah.)
Osman Necâti from Eskişehir (1293/1876) and the assessments in his study named
Tefsîru’n-Necât is discussed. Tefsîru’n-Necât is a work which is composed of
427 pages, written in Ottoman Turkish, includes the interpretation of the
chapters between Nebe-Nas, the 30th ruler of the Holy Quran. Tefsîru’n-Necât is
a classical work that confirms the traditional knowledge about interpretation
(tafsir), which has a sufistic approach standing out alongside the narrative
method and which explains the verses in a comprehensible manner. In his
commentary on verses, the author has included fiqh, maqam expositions and, at a
minimum, language scientific rules. Again he made his work gain a rich style as
he interpreted the verses with poetry. In this work Author Osman Necâti has
benefited as a resource from the works of exegetes such as Mukâtil b.Süleyman,
Fahreddin er-Râzî, Seigneur Ebüssuûd, and Imam Süyûtî. In this study, the life
and works of Osman Necâti and his method in his work called Tefsîru'n-Necât
will be introduced, the method that he applied will be explained with examples.
Also, his comments about the sufistic terms will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Interpretation/Tafsir, Method, Osman Necâti, Tefsîru’n-Necât, Ottoman Exegetes

Eskişehirli Osman Necâti (ö. 1293/1876) ve Tefsîru’n-Necât Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Bu
çalışmada, 19. yy’da yaşamış Eskişehirli Müderris Osman Necâti (ö.1293/1876)
ve Tefsîru’n-Necât adlı çalışmasındaki değerlendirmeleri ele
alınmaktadır. Tefsîru’n-Necât, Osmanlı Türkçesi ile telif edilmiş, 427
sayfadan oluşan, Kur’an-ı Kerim’in 30. cüzü olan Nebe-Nas arasındaki surelerin
yorumunu kapsayan bir eserdir. Tefsîru’n-Necât, tefsirle ilgili bilinen
geleneksel bilgileri teyit eden, rivayet metodunun yanında tasavvufî yönü öne
çıkan, ayetlerin anlaşılır bir üslupla açıklamalarının yapıldığı klasik bir
eser niteliğindedir. Müellif, ayetlerin tefsirinde gerek gördüğü
yerlerde fıkhî, kelâmi izahlara ve az da olsa dil bilimsel kaidelere yer
vermiştir. Yine ayetleri şiirle tefsir ederek eserine zengin bir üslup
kazandırmıştır. Müellif Osman Necâti, bu eserinde Mukâtil b. Süleyman,
Fahreddin er-Râzî, Ebüssuûd Efendi, İmam Süyûtî gibi müfessirlerin eserlerinden
kaynak olarak yararlanmıştır. Bu çalışmamızda, Osman Necâti’nin hayatı,
eserleri ve Tefsîru’n-Necât adlı çalışmasındaki metodu tanıtılacak,
uyguladığı yöntem örneklerle açıklanacaktır. Ayrıca tasavvufî terimlerle ilgili
ortaya koyduğu yorumlara değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Metod, Osman Necâti, Tefsîru’n-Necât, Osmanlı Müfessirleri

Kaynakça

• Abay, Muhammet. “Osmanlı Döneminde Yazılan Tefsirle İlgili Eserler Bibliyografyası Tefsirler, Haşiyeler, Sûre Tefsirleri, Tercümeler”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 6 (1999): 249-303.
• Abay, Muhammet. Osmanlı Dönemi Müfessirleri. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1992.
• Algar, Hamid. “Molla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 238-239. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Alpaydın, Mehmet Akif. Osmanlılarda Türkçe Tefsir Geleneği. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
• Birışık, Abdülhamit. “Tefsir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 281-290. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Demir, Ziya. XIII.-XVI. y.y. Arası Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Çalışmaları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Devellioğlu, Ferit. Lûgat. Ankara, 1964.
• Erginli, Zafer. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006.
• İpşirli, Mehmet. “Huzur Dersleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 441-444. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Kaya, Murat. Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Kadar (1839-1908) Matbu Türkçe Kur’ân-ı Kerim Tercüme ve Tefsirleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
• Kılavuz, Saim. Ana Hatlarıyla İslam Akaidi ve Kelam’a Giriş. İstanbul: Ensar Yayınları, 2012.
• Mertoğlu, Mehmet Suat. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 290-294. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Necâti, Osman. Tefsîru’n-Necât. İstanbul: Mühendishâne-i Berr-i Hümâyun Matbaası, 1288/1871.
• Özel, Mustafa. “Son Dönem Osmanlı Tefsir Tarihinden Bazı Portreler II”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2002): 109-148.
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmâni. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Tahir, Bursalı Mehmed. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi, 1971.
• Turgut, Ali. Tefsir Usûlü ve Kaynakları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1991.
• Uludağ, Süleyman. “İşâri Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 424-428. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Uludağ, Süleyman. “Nefis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 526-529. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2001.
• Yılmaz, Hasan Kamil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.