Evaluation of Wahidī and Celalāyn Exegesis from the Standpoint of Ulūm al-Qur’ān

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1 - Cilt: 3 Sayı: 1 Nisan, 193 - 212, 30.04.2019

Semra Emanet

https://doi.org/10.31121/tader.551387

Öz

Interpretation activities to understand the
Holy Qur’an better, goes back to the time of Prophet Muhammed. Over time, these
activities have developed and gained a systematic identity. The concept of
sciences of Qur’an, which is one of the subjects of Qur’an interpretation, has
an important place in the analysis of the Qur’an.It is known that Wahidī, one of the Qur’an interpreters of the 5th century,
was an important figure in Arabic Language and Literature as well as in the
field of Qur’an interpretation and Qur’anic sciences.His work, “al-WajēzfīTafsīr al-Kitāb al-Azīz”, which is a great interpretation of Qur’an, is
considered among “Tafsīr al-Celalāyn” sources. In addition, Tafsīr al-Celalāyn, which was written by Celāl ad-Dīn al-Mahallī and Celāl ad-Dīnal-Suyutī, is accepted as “the essence of the Interpretation of Qur’an” and
taught in different educational institutions for centuries.In this study, after
the definition of the concept of sciences of Qur’an, these two works will be
compared within the framework of the concept of sciences of Qur’an.In the
comparison, the subjects such as asbābal-nuzūl, naskh–mensūh, muhkam and mutashabih (Clear and Ambiguous Verses),
al-hurūf al-muqatta (detached letters) and
al-wujūhwa al-nazāir will be discussed. There will also be an assessment of the
extent to which the Interpreters benefit from the Qur’anic sciences and the
method they used in this process. Besides these, the lives and other works of
the authors examined will be briefly mentioned. 

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Sciences of Qur’an, Wahidī, al-WajēzfīTafsīr al-Kitāb al-Azīz, Mahallī, Suyutī, Tafsīr al-Celalāyn

Vâhidî’nin el-Vecîz Tefsiri ile Celâleyn Tefsirlerinin Ulûmü’l Kur’ân Açısından Karşılaştırılması

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’i
daha iyi anlamak için yapılan tefsir faaliyetleri, Hz. Peygamber zamanında
başlamıştır. Zamanla bu faaliyetler daha da gelişerek tefsir çalışmaları
sistematik bir hüviyet kazanmıştır. Tefsir ilminin konuları arasında yer alan
“Ulûmü’l-Kur’ân” ise Kur’ân’ın anlaşılmasında önemli bir yere sahiptir. 5.
yüzyıl müfessirlerinden Vâhidî’nin, tefsir ve Kur’ân ilimleri sahasında olduğu
gibi Arap dili ve Edebiyatı’nda da söz sahibi olduğu bilinmektedir. Muhtasar
bir tefsir olan “el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz” adlı eseri “Tefsîrü’l-Celâleyn”in
kaynakları arasında gösterilmektedir. Ayrıca “Tefsirlerin özü” olarak meşhur
olan ve asırlar boyu farklı eğitim müesseselerinde tedris edilen “Tefsirü’l-Celâleyn”,Celâleddin
el-Mahallî ve Celâleddin es-Süyûtî tarafından kaleme alınmıştır. Bu çalışmada
Ulûmü’l-Kur’ân’ın tanımına yer verdikten sonra bu iki eserin Ulûmü’l-Kur’ân
çerçevesinde mukayesesi yapılacaktır. Mukayesede esbâb-ı nüzûl, nâsih-mensûh,
muhkem-müteşâbih, hurûf-ı mukataa, garîbü’l-Kur’ân, vücûh-nezâir gibi konulara
yer verilecektir. Müfessirlerin Kur’an ilimlerinden hangi ölçüde
yararlandıkları ve bu ilimlere yer verirken nasıl bir metot takip ettikleri
hakkında da değerlendirmeler yapılacaktır. Ayrıca eserlerini incelediğimiz
müelliflerin hayatlarına ve eserlerine kısaca değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ulûmü’l-Kur’ân, Vâhidî, “el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz”, Mahallî, Süyûtî, Tersîrü’l-Celâleyn

Kaynakça

• Arslan, Şükrü. “Mahallî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 326-327. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Büyük Tefsir Tarihi.İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1973.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları,2012.
• Çetin, Abdurrahman. “Vâhidî”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 438-439. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İfav Yayınları, 2013.
• Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 360-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Doğru, Mehmet Emin. “Nesh Kavramı ve Celâleyn Tefsîri’ndeki Mensûh Âyetler”.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2015.
• Duman, M. Zek¬i – Altundağ, Mustafa. “Hurûf-ı mukattaa”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Elmalı, Hüseyin– Arslan, Şükrü. “Garîb”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Gülşen, Ekrem.KurtubîTefsiri’ndeEsbâb-ı Nüzûl. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2002.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân.thk. Muhammed Seyyidi. b.y.: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1381/1961.
• Kahveci, İhsan.Fahreddin er-Râzi’ninMefâtîhu’l-Ğayb Adlı Tefsirinde Ulûmu’l-Kur’ân.YayımlanmamışYüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2001.
• Kattân, Mennâ‘ Halîl.Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1401/1981.
• Kehhâle, Ömer Rıza.Muʿcemü’l-müʾellifîn. Beyrut: Daruİhya’it- Türâsi’l-Arabî, b.t.y.
• Subhi, Salih.Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’an. Beyrut: Dârü’l-‘İlmli’lMelâyîn, 1985.
• Süyûtî, Celâlddin.el-İtkân fî ’ulûmi’l-Kur’ân.trc.Sakıp Yıldız– Hüseyin Avni Çelik.İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1987.
• Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. Lübâbü’n-nükūl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrut: Dâruİhyâi’l-Ulûm, 1403/1983.
• Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. el- İtkân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Darü’lKütübü’lİlmiyye
• Tehânevî, Mustafa Ahmet.Keşşâfü ıstılahâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. İstanbul: 1404/1894.
• Turgut, Ali.TefsirUsûlü ve Kaynakları.İstanbul: İfav Yayınları, 1991.
• Vâhidî, Ebü’lHasen.el-Vecîz fî tefsîril-kitâbi’l-‘azîz. thk. SafvânAdnânDavûdî. Beyrut: Dârü’ş-Şamiyye, 1415/1995.
• Vahidî, Ebü’lHasen.Esbâbü’n-nüzûl. Beyrut: Dâru’lKütübü’lİlmiyye, 1402/982.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin.et-Tefsîr ve’l müfessirûn. b.y.:Darü’lKütübü’lHadîs, 1396/1976.
• Zerkeşî, Bedrüddin.el-Burhân fî ’ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ebü’l-Fazl İbrâhim.b.y.:Daruİhyâi‘lKütübi’lArabiyye, 1376/1987.
• Zürkānî, Muhammed Abdülazîm.Menâhilü’l-’irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî. Beyrut: Darü’lKitâbü’l Arabî, 1417/1996.