Günümüzde Aile ve Kur’ân’dan Örnek Aileler

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 408 - 442, 31.10.2019

Ahmet Küçük

https://doi.org/10.31121/tader.615689

Öz

Bu makalede insanlık tarihiyle birlikte var olan ailenin nasıl bir önem arz ettiği ortaya konmaya çalışılmıştır.
Sahip olunan inanç, değer ve kültürlere göre farklılık arz eden kurumun tarihsel süreçte uğradığı değişim
tespit edilmiştir. Bu değişime rağmen, aile en belirgin özelliği olan koruyucu ve yönlendirici niteliğini kaybetmemiştir. Aileyi önemli kılan değerlerde ciddi birtakım aşınmalar ve zedelenmeler yaşansa da onların
tamamen yok olmadığı görülmüştür. Bu bağlamda muhteva açısından farklılık arz eden modern ve post
modern dönemlerdeki aile bile tartışmaların merkezinde olmaya devam etmiştir. Bu da göstermektedir ki
aile yukarıda zikredilen özellikleriyle güçlü ya da zayıf olarak dün ve bugün var olageldiği gibi bundan sonra
da var olmaya devam edecektir. İnsanlığın yeniden geniş ve niteliksel yani belli ahlâkî özelliklere sahip aileye
dönüş arayışında olduğu günümüzde Kur’ân’ın, nazil olduğu dönem itibariyle tanım ve muhteva açısından
nasıl bir aile modeli sunduğu, onun bir model olarak sunduğu aile tiplerinin kimlerden oluştuğu ve nasıl
gündeme geldiği konuları işlenmiştir. Bu makalenin amacı, bu örnek ailelerin Kur’ân’da nasıl ortaya çıktığını
ve ailelerin örnek teşkil ettiği konuların neler olduğunu incelemektir. 

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Aile, Peygamberler, Sosyoloji

The Family Today and the Sample Families in the Holy Qur’an

Öz

In this study, the importance of family existing together with the history of humanity is referred. It has been
determined that this institution, which varies according to the beliefs, values, and cultures, has undergone
the historical process. This change did not completely lose the protective and directive characteristics of the
family. Although the values and qualities that make the family important have suffered serious wear-outs
and damage, it has been observed that they have not completely disappeared. In this context, even in the
modern and postmodern periods, which differed in volume and content, the family remained at the center
of the debate. This shows, as it seems, that the family will continue to exist today as it was in the past, as
strong or weak, with the characteristics mentioned above. In this research, the Quran’s family model from
the aspect of definition and content in its coming periods well as individuals of that family and its presentation is given. The aim of this article is to exam

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Family, Prophets, Sociology

Kaynakça

• Abay, Ali Rıza. “Toplumsal Dinamizmin Unsuru Olarak Aile”, Değişen Dünyada Aile, Malatya: Bilsam Yayınları, 2013.
• Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemü’l-müfehreslielfâzi’l-Kurâni’l-Kerim, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990.
• Akgül, Mehmet. Türk Modernleşmesi ve Din, Konya: Çizgi Yayınları, 1999.
• Apaydın, Yunus. İslâm Hukukunda Aile, Uluslararası Aile Sempozyumu, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Askerî, Ebu Hilal el Hasan ibn Abdullah ibnSehlibn Said ibn Yahya ibnMihran. el-Furûku’l-Luğa,thk, Muhammed İbrahim Selim, “Ehl-Âl”, Kahire: Daru’l-‘İlim, ts.
• Ateş, Abdurrahman. Kur’ân’da Huzur ve Sükûn, İstanbul: Çıra Yayınları, 2012.
• Aydın, Mehmet. İslâm’da Ailenin Yeri ve Önemi, Konya: Mehir Dergisi, Yaz 1998.
• Aydın, Mustafa. Güncel Kültürde Temel kavramlar, İstanbul: Açılım Kitap, 2013.
• Aydın, Mustafa. Kurumlar Sosyolojisi, Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Begavî. Me’âlimü’t-Tenzîl Fî Tefsîri’l-Kur’ân, thk: Abdurrezzak el Mehdî, Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyyi, ts.
• Binay, Murat. “Türkiye’de Boşanma Nedenlerinin Analizi ve Alternatif Uyuşmazlık Yöntemleri”, Ombudsman Akademik, 5/9, Ankara, (Temmuz-Aralık 2018):241-242.
• Canan, İbrahim. “İslâm’da Aile Terbiyesi”, Hz.Muhammed ve Gençlik (Kutlu Doğum Haftası), 26-41. Ankara, TDV Yayınları, 1992.
• Canan, İbrahim. “İslâm’da Aile Terbiyesi”, İslâm’da Aile ve Çocuk Terbiyesi II, 23-26. İstanbul: İSAV Yayınları, 2005.
• Canatan, Kadir - Yıldırım, Ergül. Aile Sosyolojisi, İstanbul: Açılım Kitap, 2011.
• Çelik, Hüseyin. Kur’ân’da Aile Modelleri, Konya: Tebeşir Yayınları, 2015.
• Çolak, Abdullah. İslâm Aile Hukuku, Malatya: Medipres Yayınları, 2014.
• Çopur, Zeynep- Şafak, Şükran. “Aile Yaşamında Değerler ve Önemi”, 1.Ulusal Aile Hizmetleri Sempozyumu, 312-316. Ankara: Can Yayınları, 2001.
• Dikeçligil, Fatma Beğlü. “Aileye Dair Kabullerin Ezber Bozumu", Gelenekten Geleceğe Muhafazakar Düşünce, 43-45. Ankara: 8/31 (Mart 2012).
• Ezherî, Ebu Mansûr Muhammed bin Ahmed bin el-Hirevî, Tehzîbü’l-lüğa, “Asr”, 2:14; “Ehl”, 7:133. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabiyyi, 2001.
• Ferrâ, Ebu Zekeriya Yahya bin Ziyad bin Abdullah bin Manzûr ed-Deylemî. Ma’âni’l-Kur’ân, thk: Ahmed Yusuf en-Necatî/ Muhammed Ali en-Neccâr/Abdulfettah İsmail eş-Şelebî. 1:115; 2:457.3 cilt. b.y., ts.
• Gökbel, Ahmet.“Türk İslam Geleneğinde Aile”, Küreselleşen Dünyada Aile, 2009 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri, Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Gündüz, Şinasi. Dinler Tarihi ve Araştırmaları 1, Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 1998.
• Hallaç, Saliha-Öz, Fatma. “Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar”, Aile Kavramına Kuramsal Bakış, Ankara: b.y., 2014.
• İbn Fâris, Liebi Hüseyin Ahmed bin Zekeriya. Mu’cemü’l-Mekâyîsfi’l-Luğa, thk. ŞihabüddinEbû ‘Amr, “Esv”, 78; “Ehl”, 95; “Evl”, 99; “Dvr”, 369. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1410/1993.
• İbni Hişam, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Siretü’n-Nebeviyye, trc. İzzet Hasan-Neşet Çağatay, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1971.
• İbni Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail bin Amr, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Samî bin Muhammed Selame, b.y. Dâru’t-Tayyibe, 1420/1999.
• İbni Manzûr, Muhammed b Mukrim b Ali Ebu’l-Fadl Cemaleddin el-Ensarî. Lisanu’l-Arap, “Byt”, 2: 14-15; “Nbt”, 2: 97; “Asr”, 4: 580; “Shr”, 4: 471; “Ehl”, 11: 29-31; “Âl”, 11: 37-39; Beyrut: DaruSadr, 1414.
• İsfahanî, Ebi’l-Kasım el-Hüseyin ibn Muhammed el-Ma’rûf bi’r-Rağıb. el-Müfredât Fî Ğarîbi’l-Kurân, thk: Muhammed Seyyid Keylânî, “Ehl”, 96-97; “Skn”, 236; “Dâr”, 174; “Avl-Ayl”, 354; “Âl”, 30-31; “Nzl”, 489. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ts.
• Kabaklı Çimen, Latife. Türk Töresinde Kadın ve Aile, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2008.
• Kafesoğlu, İbrahim. “Milliyetçilik ve Aile”, Türk Kültürü Dergisi, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü, 88/8, Ankara: 1970.
• Karaman, Hayrettin. “Değişen Şartlar Karşısında İslâm Aile Yapısı”, Diyanet İlmî Dergi 27/2 (Nisan-Mayıs-Haziran 1991):25-36.
• Kaysi, Muhammed İbrahim. “İslâm Ailesi ve Evlilik”, trc. Nusrettin Bolelli, İstanbul: Hisar Yayınları, ts.
• Kirman, M. Ali. “Küresel Kült Savaşlarının Yapıldığı Meydan: Gençlik ve Aile”, Diyanet İlmî Dergi 40/2 (Nisan-Mayıs-Haziran 2004): 62-63. Komisyon. Kur’ân Yolu Türkçe Tefsir ve Meâl, Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• Kongar, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
• Köse, Saffet. Aile Medeniyetinin Sonu, Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2015.
• Kurtûbî, EbûAbdillah Muhammed bin Ahmed. el-Câmi’ Liahkâmi’l-Kurân, thk. Ahmedel-Berdûnî-İbrahim Itfeyyiş, Kahire: Dâru’l-Kütubi’l-Mısrıyye, 1384/1964.
• Kutub Seyyid. Fî zilâli’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyyi, 1386/1967.
• Küçük, Ahmet. Kur’ân’da Toplumsal Sınanma, İstanbul: Beyan Yayınları, 2007.
• Matüridî, Muhammed bin Muhammed bin Mahmud Ebu Mansur. Tefsîrü’l-Maturîdî/Te’vîlâtü ehli Sünne, thk. Mecdî Baslum, Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1426/2005.
• Merağî, Ahmed bin Mustafa. Tefsîrü’l-Merağî, Mısır: Şirketü Mektebe, 1365/1946.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân, trc. Komisyon, İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Özbek, Abdullah. “Bir Eğitim Kurumu Olarak Ailenin Önemi”, İslâm’da Aile ve Çocuk Terbiyesi II, 56-75. İstanbul, Ensar Neşriyat, 2005.
• Öztoprak, Mustafa. “Umran Kuramı Çerçevesinde İbn Haldun’un Peygamber Tasavvuru”, Uluslararası II. Asead Sosyal Bilimler Sempozyumu, Antalya, 21-23 Ekim 2017.
• Özüçetin, Yaşar. “Küreselleşme ve Küreselleşme Bağlamında Kültürler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/51, (Ankara, Ağustos 2017): 327-328.
• Paşa, Ahmet Cevdet, Kısas-ı Enbiya ve Tavârîh-i Hulefa, İstanbul:Arslan Yayınları, 1981.
• Sa’lebî, Ahmed bin Muhammed bin İbrahim. el-Keşfve’l-Beyân An Tefsîri’l-Kurân, thk: Muhammed bin Aşûr. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1422/2002.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr, Kahire: Dâru’s-Sabûnî, 1417/1997.
• Sem’ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur bin Muhammed bin Abdu’l-CabbâribnAhmedMervizî. Tefsîrü’l-Kur’ân, thk: Yasir bin İbrahim/Ğanim bin Abbas bin Ğanim, Riyad: Dâru’l-Vatan, 1418/1997.
• Semerkandî, Ebu’l-LeysNasr bin Muhammed bin Ahmed bin İbrahim.Bahru’l-Ulûm, b.y., ts . Taberî, Muhammed bin Cerir bin Yezid bin Kesîr bin Ğâlib el-Âmiliyyi Ebu Cafer.Câmi’ul-Beyân Fî Te’vîli’l-Kurân,thk. Ahmet Muhammed Şakir, b.y., 1420/2000.
• Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali.Keşşâfi Istılâhâti’l-Fünûn, nşr. Ali Dahrûc-Abdullah Hâlidî, “ehl”, 1:287; “âl”, 1:72; “ed-dâr”, 1: 778-779. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Ünal, İ. Hakkı. “İslâm Düşüncesinde Aile’nin Dinî Temeli”, Küreselleşen Dünyada Aile, 2009 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri, Ankara:TDV Yayınları, 2010.
• Ünal, İ. Hakkı. “Kur’ân’da Aile Kurumu”, Diyanet İlmî Dergi 40/2 (Nisan-Mayıs-Haziran 2004): 8-10.
• Subaşı, Necdet. “Toplumsal Değişme, Aile ve Yeni Risk Alanları”, Çağımızda Sosyal Değişme ve İslam, (Ankara, 24-26 Mayıs 2002), Ankara, TDV Yayınları, 2007, 511-523.
• Sutay, Yavuz – Yüceşahin, M. Murat. “Türkiye’de Hanehalkı Kompozisyonlarında Değişimler ve Bölgesel Farklılaşmalar”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 15/1, Ankara, (Bahar 2012): 78.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali bin Ahmed bin Muhammed bin Ali en-Nisaburî. el-Vecîz Fî Kitabi’l-Aziz, thk. Safvân Adnan Davudî, Beyrut: Dâru’l-Kalem, Dımeşk: ed-Dâru’ş-Şamiyye, ts.
• Yazır, M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Yılmaz, Musa Kazım. “İslamî Aile Kuruluşu, Fertleri ve Sorumlulukları”, İslâm’da Aile ve Çocuk Terbiyesi I, ed.İbrahim Canan 23-50. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Zebîdî, Muhammed bin. Muhammed bin Abdurrezzak el-Huseynî Ebu’l-Feyz Murtazâ. Tâcu’l-Arûs Min Cevâhiri’l-Kâmûs, “Shr”, 12: 367: “Htn”, 34: 481;”Evl”, 28: 36-37; “Evl-Âl”, 28: 31. 35 cilt. b.y., Dâru’l-Hidaye, ts.
• Zeccâc, İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl Ebû İshâk. Me’âni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu, thk.Abdülcelîl Abduh Şeleb. b.y., Âlemü’l-Kütub, 1408/1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud bin Amr bin Ahmed Carullah. el-Keşşâf ‘an Hakâyiki Ğavâmidi’’t-Tenzîl, Beyrut, Daru’l-Kitâbi’l-Arabiyyi, 1407.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud bin Amr bin Ahmed Carullah. Esâsü’l-Belâğâ, thk. Muhammed Basel Uyûnu’s-Sevd, Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1419/1998.