İbn Kesîr Tefsiri'nde Şiirle İstişhâd

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 149 - 173, 30.04.2020

Melek Altıntaş Yılmaz

https://doi.org/10.31121/tader.689500

Cited By: 1

Öz

İbn Kesîr tefsirine modern bir ayrım olan
rivâyet-dirâyet tefsirleri sınıflandırmasında rivâyet tefsiri tanımlamasıyla
ayrı bir önem atfedilmektedir. Ancak İbn Kesîr tefsirinde, bu sınıflandırma
açısından dirâyet unsuru olarak görülen şiirle istişhâda yoğun olarak
başvurulduğu görülmektedir. Buradan hareketle çalışmamızın amacı; İbn Kesîr
tefsirinin şiirle istişhâd yönünü ortaya koymaktır. Bu doğrultuda makalede;
şiirle istişhâdın hangi alanlarda ve nasıl uygulandığı örnekler üzerinden
gösterilerek tefsirin, şiirle istişhâd açısından sahip olduğu zengin birikim ve
muhtevaya dikkat çekilmektedir. Çalışmada yer verilen şiirle istişhâd örnekleri
çerçevesinde; Taberî ve İbn Kesîr’in, çoğu kez, aynı âyetin tefsirinde aynı
şevâhidi kullanması; Taberî tefsirinin, şiirle istişhâd açısından bu tefsirin
önemli bir kaynağı olduğu fikrine götürmüştür. Örneklerin bir kısmında; İbn
Kesîr’in, şevâhidi, yer aldıkları birincil kaynaklardan değil de yapılan
açıklamalar birebir örtüşecek şekilde Taberî tefsirinden doğrudan nakletmesi,
bu kanaati güçlendirmiştir. Bir bakıma bu durum; İbn Kesîr’in, şiirle istişhâdı
bir rivâyet unsuru olarak kullandığı anlamına da gelmektedir. Buradan
hareketle; şiirle istişhâdın müfessirler tarafından nasıl kullanıldığına dair
yapılacak mukayeseli araştırmaların; metodolojik ve tarihsel açıdan,
rivâyet-dirâyet ayrımı ile ilgili tartışmalara katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Çalışmamızda ayrıca; İbn Kesîr
tefsirinde şiirden sadece iştişhâd amaçlı değil anlatıma çeşitli açılardan zenginlik
katmak için yararlanıldığı da tespit edilmiştir. İbn Kesîr’in şiirden bu
şekilde yararlanmasının tercihleriyle yani dirâyetiyle ilgili olduğu
görülmüştür ki rivâyet tefsiri gurubunda zikredilen bir tefsir için bu, önemli
ve dikkat çekici bir sonuçtur.   

Anahtar Kelimeler

Tefsir, İbn Kesîr Tefsiri, Şiirle İstişhâd, Rivâyet, Dirâyet

Istishhād (Attestation by Poem) in Ibn Kathīr’s Tafsīr

Öz

Ibn Kathīr’s Tafsīr is defined as an exegesis by
narrative (tafsīr-bi-l-riwāya) based
on the modern distinction riwāya-dirāya exegesis and draws specific
attention in field studies. However, Ibn Kathīr’s Tafsīr, in terms of this categorisation, intensively employs the
method of attestation (istishhād) by
poem. Following from this, this study’s purpose is to present the way in which
Ibn Kathīr’s Tafsīr uses the method
of attestation (istishhād) by poem.
With this purpose, this paper explains how the method of attestation by poem (istishhād) is used through examples, and
notes the rich content of the Tafsīr
by virtue of istishhād. In the
framework of the examples of istishhād
explained in this study, it has been noted that Tabarī (d. 923) and Ibn Kathīr
use the same shawahid (pl. istishhād) for exegeting the same verse
which clearly indicates that the tafsīr of
Tabarī is the source of Ibn Kathīr’s examples of istishhād. This observation is confirmed with Ibn Kathīr’s direct
use of Tabarī without recourse to the primary sources. In a way, this also
might explain that Ibn Kathīr uses the attestation by poem (istishhād) as a technique of tafsīr bi-l-riwāya. It is clear that
comparative analyses on how the exegetes use the method of the attestation by
poem may contribute to the discussion regarding the distinction on dirāya-riwāya exegesis. Moreover, in this study it
has been maintained that Ibn Kathīr’s Tafsīr
uses the poem not only to employ istishhād
but also to enrich the content of the exegesis. Ibn Kathīr’s employment of poem
in this way is linked to his exegetical preferences which is also a technique
of dirāya exegesis. It is clearly
important and significant to see the characteristic of dirāya exegesis for a tafsīr
almost exceptionally defined as riwāya.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Tafsīr-bi-l-riwāya, Tafsīr-bi-l-dirāya, Attestation by poem (istishhād), Ibn Kathīr’s Tafsīr

Kaynakça

• Arpa, Abdulmuttalip. “Şiirle İstişhâd Yöntemi Açısından Kurtubî’nin el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân Tefsiri”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/7 ( Haziran 2013), 91-119. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1768.
• Bolelli, Nusreddin. Belağat- Beyân, Meânî, Bedîʿ İlimleri Arap Edebiyatı. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 3. Baskı, 2001.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 cilt. Dâru Tavkı’n- Necât, 1422/2001.
• Cârim Ali-Emin Mustafa. el-Belâgatü'l-vâdıha. Kâhire: Dârü’l-Maârif, 1999.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 cilt. Ankara: DİB Yayınları, 1988.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. “şhd”. es-Sıhâh tâcü’l-luga ve sıhâhi’l- Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlim lil-Melâyîn, 2. Baskı, 1979.
• Cürâvî, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Abdüsselam et-Tâdilî. el-Hamâsetü'l-Mağribiyye. thk. Muhammed Rıdvân ed-Dâye. 2 cilt. Dımaşk : Dârü'l-Fikr, 1. Baskı, 1411/1991.
• Çetin, Nihat. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1973.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. https://kuran.diyanet.gov.tr.
• Durmuş, İsmail. “İstişhâd”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/396-397. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail. Tağlîb”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39/372-374. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Ebû Ubeyde, Ma'mer b. Müsennâ et-Teymî. Mecâzü’l-Kur’ân. thk. Fuat Sezgin. 2 cilt. Kahire: Muhammed Sâmi Emin el-Hancî, 1374/1954.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyad b. Abdullah ed-Deylemî. Meâni'l-Kur’ân. 3 cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1980-1983.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib el-Endelüsî. el-Muharrerü'l-veciz fî tefsiri'l-kitâbi'l-azîz. thk. Abdüsselâm Abdüssâfi Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, 1422/2001.
• İbn Asâkir, Ebü'l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah. thk. Târîhu medîneti Dımaşk. Muhibbüddîn Ebî Saîd Ömer b. Garâme el-Amrî. 80 cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996-2001.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaleddîn Abdülmelik. es-Sîretü'n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ- İbrâhim el-Ebyârî- Abdülhâfız Şelebî. 2 cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1375/1955.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. İbn Kesîr Tefsiri. çev. Savaş Kocabaş- M. Beşir Eryarsoy. 12 cilt. İstanbul: Karınca- Polen Yayınları, 2010-2012.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Ömer. Tefsîrü'l-Kur'âni'l-Azîm. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyye, 2011.
• İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü'l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr - Muhammed Ahmed Hasebullah- Hâşim Muhammed eş-Şazelî. 6 cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr b. Beşşâr Muhammed b. Kâsım b. Muhammed. Şerhu'l-kasâidi's-seb'a: et-tıvâli'l-cahiliyyât. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Dârü’l-Maârif, 5. Baskı, 1993.
• Karagöz, Mustafa. Tefsir Tarihi Yazımı ve Problemleri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Karataş, Ali. Tefsir Geleneğinde Rivâyet . Diyarbakır: A grafik Yayınları, 2015.
• Kaya, Mehmet. “Hak Dini Kur’an Dili Tefsirinde Şiirle İstişhâd”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/1 ( 2017), 9-42.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmi li ahkâmi’l-Ķur’ân. thk. Hişâm Semîr el-Buhârî. 20 cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• Öğmüş, Harun. Kur’an Yorumunda Şiirin Yeri. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
• Taberî, Ebû Caʿfer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid. Câmiu’l-Beyân an Tevili Âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. yy: Müssesetü’r- Risâle, 1420/2000.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn. thk. Ali Dahrûc. 2 cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1. Baskı, 1996.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemî. Sünenü't-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir- Muhammed Fuad Abdülbâki- İbrâhim Atve İvaz. 5 cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1395/1975.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim en-Nisâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân an tefsîri'l-Kur’ân. thk. el-İmâm Ebî Muhammed b. Âşur. 10 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türasi'l-Arabî, 2002.
• Semʿânî, Ebû Sa'd Abdülkerim b. Muhammed b. Mansur el-Mervezî. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî. 13 cilt. Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1. Baskı, 1397/1977.
• Sibeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber el-Hârisî. Kitâbu Sibeveyhi. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 3. Baskı, 1408/1988.
• Süyûtî, Celaleddîn Abdurrahman. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l Fadl İbrâhîm. 4 cilt. Hey’etü’l-Mısrıyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1394/1974.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve'l-müfessirûn. 3 cilt. Kahire: Mektebetu Vehbe, ts.