Âyetlerin Esas Anlamının Tespitiyle İlgili Önemli Bir Konu: Kur’ân’ın Nüzul Dönemi Muhatapları

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 187 - 224, 30.10.2020

Nihat Uzun

https://doi.org/10.31121/tader.741874

Cited By: 2

Öz

Her hitabın ve seslenişin bir muhatabı olması gerektiği gibi Kur’an’ın da ilk muhatapları, indiği zaman ve zeminin insanlarıdır. Kur’ân’ın âyetlerini oluşturan ifadeler dilsel yani dilde gerçekleşen ifadelerdir. Âyetler bir dilin kullandığı dizge içerisinde bir sözü aktarmaktadır. Kur’an dilsel bir hitap olunca onun kendisine yöneldiği bir muhatabının olduğunu da kabul etmek gerekir. Çünkü bir hitap muhatabından ayrı düşü-nülemez. Böyle olursa hem hitap olmaz hem de ilahi kelam özelliği taşımaz. Zira ilahi kelam Allah’ın kullarına yönelik hitabı olarak tanımlanır. Kur’an’ın ilk hitap ettiği insanlar, nüzul döneminde yaşayanlar-dır. Tabii olarak Kur’an öncelikle onları dikkate alarak konuşmuştur. Hitabını bu ilk muhataplara yönelt-tiğinde onların âyetlerden anladığı manayı “esas anlam” diye isimlendirebiliriz. Çünkü bu anlam, hitap ile doğrudan muhatabı arasında gerçekleşmiştir. Dolayısıyla esas anlam çoğunlukla “Kur’an ne diyor?” sorusunun da cevabı olmaktadır. Kur’ân’ı anlamak demek öncelikle onun âyetlerinin “ne dediğini” an-lamak demektir. Bir sözün anlamının doğruluğu/yanlışlığı, o sözün ne zaman, kime, niçin ve nasıl söy-lendiğini bilmekle doğrudan ilgilidir. Dolayısıyla âyetlerin anlamını doğru tespit edebilmek için onların ilk ve doğrudan muhataplarını belirlemek gerekmektedir. Aksi halde âyetlerin yanlış anlaşılması veya anlaşı-lamaması kaçınılmaz olacaktır. Makale, Kur’ân’ın nüzul dönemindeki muhataplarının tespitini ve bunun âyetlerin doğru anlaşılmasıyla alakasını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Nüzul dönemi, Esas anlam, İlk muhataplar

An Important Issue Regarding the Determination of the Main Meaning of Verses: The Interlocutors of the Qur’an in the Revelation Period

Öz

As every address and call must have an interlocutor, The Qur'an chose the people of its revelation time as the first interlocutors. The phrases that make up the verses of the Qur’an are linguistic, that is, phrases that actualize in the language. Verses convey a word in an arrangement used by a language. When the Qur'an is a linguistic address, it is necessary to admit that it has interlocutors to talk to them. Because an address cannot be considered separately from its interlocutor. If this is the case, it is not both an address and does not have feature of divine word. Because the divine word is defined as the addressing of Allah to His servants. The very first people the Qur'an addressed are those who live in the revelation period. Naturally, the Qur'an spoke primarily by considering them. We can name the meaning the first interlocutors understood from the verses when the Qur’an addressed to them, as “main meaning”. Because this meaning was realized between the address and its direct addressee. Therefore the main meaning is mostly the answer to the question "what does the Qur'an say?". Under-standing the Qur’an firstly means understanding “what the verses say.” The correctness/inaccuracy of the meaning of a word is directly related to knowing when, to whom, why and how it was said. There-fore, in order to determine the meaning of the verses correctly, it is necessary to determine their first and direct interlocutors. Otherwise, it will be inevitable for the verses to be misunderstood or not un-derstood. The article deals with the determination of the interlocutors of the Qur'an in the revelation period and its relation with the correct understanding of the verses.

Anahtar Kelimeler

Tafsir/Commentary, The Qur’an, Revelation Period, Main Meaning, First Interlocutors

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fu’âd. el-Mu‘cemü’l-müfehras li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-kütübi’l-mısriyye, 1364/1945.
• Albayrak, Halis. “Mübhematu’l-Kur’an İlmi ve Kur’an Tefsirindeki Yeri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (1992): 155-182.
• Alper, Hülya. “Münafık”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 12 Ocak 2020. https://İslâmansiklopedisi.org.tr/munafik#1.
• Âsımî, Abdülmelik b. Muhammed b. Abdurrahman b. Kâsım. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. es-Su‘ûdiyye: Dâru’l-Kâsım li’n-neşr, 1430/2009.
• Aydın, Mahmut - Duran, Asim. Kur’an ve Hıristiyanlar. İstanbul: Kuramer, 2019.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed b. el-Ferrâ. Me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-‘arabî, 1420/1999.
• Bingöl, Abdulkerim. “Kur’an’da Münafıkların Tenkidi”. Anemon: Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/1 (2016): 149-168.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. es-Sıhâh. Thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1407/1987.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Kahire: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-‘arabiyye, 1383/1964.
• Dihlevî, Şâh Veliyyullâh Ahmed b. Abdirrahîm. el-Fevzü’l-kebîr fî usûli’t-tefsîr. Trc. Mehmed Sofuoğlu. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
• Diraz, Abdullah. Kur’an’a Giriş. Trc. Salih Akdemir. Ankara: Otto, 2016.
• Fahruddîn er-Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1421/2000.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV yayınları, 2014.
• Güven, Şahin. “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Bedevilik”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2010): 243-272.
• Hafâcî, Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ömer. Hâşiyetü’ş-şihâb ‘alâ tefsîri’l-Beydâvî. Thk. eş-Şeyh Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1417/1997.
• Harman, Ömer Faruk. “Yahudilik”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 8 Mayıs 2020. https://İslâmansiklopedisi.org.tr/yahudilik#7-İslâm-kaynaklarinda-yahudilik.
• Hûlî, Emin. Kur’an Tefsirinde Yeni Bir Metot. Trc. Mevlüt Güngör. İstanbul: Kur’an Kitaplığı, 1995.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tûnis: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Dürayd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Dürayd el-Ezdî. Cemheratü’l-luga. Thk. Remzî Münîr Ba‘lebekkî. Beyrut, Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1407/1987.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. es-Su‘ûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Me‘âfirî. es-Sîratü’n-nebeviyye. Thk. M. es-Sekâ, İ. el-Ebyâr, A. eş-Şelebî. Mısır: Şeriketü mektebe ve matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1955.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed Selâme, Riyâd: Dâru tayyibe li’n-neşr, 1420/1999.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ ez-Zührî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru Sâder, t.y.
• Karaman, Hayreddin v.dğr. Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Kaya, Remzi. “Ehl-i Kitap”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 4 Şubat 2020. https://İslâmansiklopedisi.org.tr/ehl-i-kitap.
• Kılınçlı, Sami. “Kur’an-ı Kerim’deki “Ekseru’n-Nâs” Lafzının Bağlamları ve Muhatapları”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014).
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmedç el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Hişâm Semîr el-Buhârî. Riyad: Dâru âlemi’l-kütüb, 2003.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtu ehli’s-sünne. Thk. Mecdî Bâselûm. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Hubeyb el-Basrî. en-Nüket ve’l-‘uyûn. Thk. es-Seyyid İbn Abdilmaksûd b. Abdirrahim. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, t.y.
• Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’an. Trc. Muhammed Han Kayani v.dğr. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs, 1423/2002.
• Mübârekfûrî, Safiyyürrahmân. Ravzatü’l-envâr fî sîrati’n-Nebiyyi’l-Muhtâr. Riyad: Vizâratü’ş-şüûni’l-İslâmiyye, 1432/2011.
• Nahcuvânî, Ni‘metullâh b. Mahmûd. el-Fevâtihu’l-ilâhiyye ve’l-mefâtihu’l-gaybiyye. Mısır: Dâru Rukâbî li’n-neşr, 1419/1999.
• Özel, Ahmet. “Kıble”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 1 Mart 2020. https://İslâmansiklopedisi.org.tr/kible#2-İslâmda-kible.
• Özmen, Ramazan. “el-Buhârî’nin Haber-i Vâhid Savunusunda Kullandığı Âyetler Üzerine Bir İnceleme”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/1 (2009): 217-251.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali –Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri-. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an ve Tefsir Kültürümüz. 2. Basım. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Paret, Rudi. Kur’an Üzerine Makâleler. Der. ve trc. Ömer Özsoy. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1995.
• Rıza, Muhammed Reşid. Tefsîru’l-Kur’ani’l-Hakîm (Tefsîru’l-menâr). Kahire: el-Hey’etü’l-mısriyye el-‘âmme li’l-kitâb, 1990.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebû Bekr. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Mısır: el-Hey’etü’l-mısriyye el-‘âmme, 1394/1974.
• Sülün, Murat. “Makâm-ı Mahmûd Âyetine Farklı Bir Yaklaşım”. AÜİFD 50/2 (Ankara: 2009): 13-38.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. Dimaşk: Dâru İbn Kesîr, 1414/1994.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1420/2000.
• Useymîn, Muhammed b. Sâlih b. Muhammed. Tefsîru cüz’i ‘amme. Haz. Fehd b. Nâsır es-Süleymân. Riyâd: Dâru’s-süreyyâ, 1423/2002.
• Uzun, Nihat. Bağlam ve Kur’an’ın Anlaşılması Üzerine. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf. Thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-‘arabî, t.y.
• Zürkânî, Muhammed. Abdülazim Menâhilü’l-irfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuh, t.y.