Kur’ân Kıssalarında Ailevî İlke ve Değerler

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 256 - 286, 30.10.2020

İsa Kanik

https://doi.org/10.31121/tader.757908

Cited By: 1

Öz

Kur’ân; inanç, ibadet, ahlak, hukuk, aile ve ticaret gibi insanın dünya ve ahiretini ilgilendiren muhtelif durumlarıyla ilgili önemli ilkeler ihtiva eden ilahi bir kitaptır. Kur’ân’ın yaklaşık çeyrek asır süren nüzul dönemi tamamen bir eğitme ve yetiştirme zemininde geçmektedir. Bu sürecin bir kısmını da aile ile ilgili hususlar oluşturmaktadır. Kimi zaman müstakil sûre ve ayetlerinde, kimi zaman da önceki peygamberler ve onların kavimleri ile münasebetlerinin anlatıldığı kıssalarda bu konulara değinildiği görülmektedir. Nikâh, talak, eşler, çocuklar, nafaka ve ailevî sorumluluklar konuları Kur’ân’ın aile kurumunun inşa ve bekasına yönelik kullandığı bazı temel kavramlardandır. Kur’ân kıssalarında ailevî ilke ve değerler konu-sunun ele alındığı çalışmamızda, konunun önemi ve inceliklerini belirten giriş kısmından sonra evvela Kur’ân, kıssa ve aile gibi bazı kavramlar izah edilerek bir araştırma zemini oluşturulmaya çalışılmaktadır. Burada Kur’ân kıssalarının genel geçer ilke ve değerler içeren yaşanmış gerçek olaylar olduğu belirtilmek-tedir. Düşüncelerin detaylandırıldığı gelişme aşamasında ise ana başlıklar halinde Hz. Âdem, Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Muhammed, Hz. Yakup ve Yusuf olmak üzere bazı peygamberler özelinde kıssalarda doğrudan veya dolaylı olarak aile konusuna işaret eden noktalara değinilerek toplumun en önemli kuru-mu olan ailenin bekasına yönelik ilkeler vurgulanmaktadır. Anne, baba, eş ve çocuklar arasındaki sağlıklı iletişim ve doğru davranış biçimleri maddeler halinde sıralanmaktadır. Sonrasında ise temel tefsir kay-nakları ve çağdaş İslami araştırmalardan elde edilen bilimsel bilgi ve değerlendirmelerden hareketle konu sonuçlandırılmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Kıssa, Aile, Değer

Destekleyen Kurum

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi

Teşekkür

Bir emek ürünü olarak ortaya konan çalışmamın Tefsir Araştırmaları Dergisine (TADER) akademik ve ilmi katkı sağlamasını temenni eder iyi çalışmalar dilerim. Dr. Öğr. Üyesi İsa KANİK

Familial Principles and Values in the Narratives of the Qur'an

Öz

The Qur’an is a divine book containing important principles concerning the different situations of hu-man concerning the world and the hereafter, such as faith, worship, morality, law, family and commer-ce. The descent period of the Qur’an, which lasts for about a quarter of a century, completely passes on the ground of education and training. Part of this process is about family-related issues. It is sometimes seen that these issues are explained in the separate sūrahs and verses and sometimes in the narratives of the previous prophets and their relations with their people. Marriage, divorce, wives, children, child support and family responsibilities are some of the basic concepts used by the Qur'an in the establish-ment and maintenance of the family institution. In this study, we tried to create a research ground by explaining some concepts such as the Qur'an, the story and the family after the introduction which indicated the importance and subtleties of the subject. Here, it is stated that the stories of the Qur'an are real events that have happened with general principles and values. In the development phase in which the thoughts were detailed, some prophets including Adam, Noah, Abraham, Jacob and Joseph, Mu-hammad are mentioned in the stories directly or indirectly pointing to the issue of family and the prin-ciples for the maintenance of the family which is the most important institution of society are emphasi-zed. Healthy communication and correct behaviours between parents, spouses and children are listed as ingredients. After that, the subject was tried to be finalised based on the basic sources of exegesis and the scientific knowledge and evaluations obtained from contemporary Islamic studies.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Qur’an, Narrative, Family, Value

Kaynakça

• Abdülbâkî, M. Fuâd. el-Mu’cemu’l-müfehres li-elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm. Çağrı Yay., İstanbul, 1990.
• Abdülkâdir b. Mellâ Huveyş es-Seyyid Mahmûd Âli Gâzî el-Ânî. Beyânü’l-me‘ânî. Matbaatü’t-Terakkî, Dımeşk, 1965.
• Acar, Abdullah. “Bir içtihat kaynağı olarak Kur’an kıssaları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 9/97-152, 2007.
• Adam, Baki. “Üzeyir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/401-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Ayasbeyoğlu, Nevzat. İslamiyet’in Eğitimimize Getirdiği Değerler ve Kur’ân-ı Kerîm’in Eğitim ile İlgili Âyetlerinin Tahlili. İstanbul: MEB. Yay., 1991.
• Aydın, Mehmet Akif. “Aile”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2/196-200. İstanbul: TDV. yay., 1989.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl, thk. M. Abdurrahman el-Mer‘aşlî, Beyrût: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, h. 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmu’s-Sahîh, thk. M. Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, YY.: Dâru Tavkı’n-Necât, h. 1422.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh tâcu’l-luga ve’s-sıhâhu’l-arabiyyeti, thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr, Beyrut: Dâru’l-I‘lm li’l-Melâyîn, 1987.
• Çalışkan, Hande. “Kadına Yönelik Şiddetin Belirleyicileri: Türkiye Örneği”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi. 7/14 (2018), 218-233.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitapevi, 1982.
• Mervezî, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnaûd v.dğr., yy.: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
• Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelûsî, el-Bahru’l-muhît, thk. Sıdkı Muhammed Cemîl, Beyrut: Dâru’l-fikr, h. 1420.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Ezherî el-Herevî. Tehzîbü’l-luga, thk. Muhammed A‘vâd Mur‘ab, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Feyrûzabâdî, Mecduddîn Ebû Tâhir Muhammed b Ya’kûb, el-Kâmûsu’l- Muhît, thk., Mektebü Tahkîki’t-Turâs fî Muessesetirrisâle, Beyrut: Müessesetürrisâle li’t-Tabâati ve’n-Neşr, h. 1426/m. 2005
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyyetü Li’n-Neşr, , 1984.
• İbn Haldûn, Mukaddime. Çev. Zakir Kadiri Ugan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1996.
• İbn Hişâm, Abdulmelik İbn Eyyûb el-Hımyerî. es-Sîretü’n-nebeviyye, thk. Mustafa es-Saka, v.dğr., Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2009.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav‘ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm, Thk. Sâmî b. Muhammed, Yy.: Dâru Tayyibe li’n-neşr, 1420/1999.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükrim b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Ruveyfî. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdr, h. 1424.
• İsfahânî, Hüseyn b. Muhammed Râğıb. Mufredâtu elfâzı’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1997.
• İzgi, Mine, Oğlumu Yetiştiriyorum. İstanbul: Elit kültür yay., 2010.
• Kaya, Remzi, “Kur’ân Kıssalarının Tefsir ve Teşrideki Yeri”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-III. 36/507-527, 2002.
• Köksal, M. Âsım, Peygamberler Tarihi, Ankara: TDV Yay., 2007.
• Kur’ân Yolu Meali, Haz. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı yay., 2014.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî ve İbrâhîm el-Itfeyyîş, Kahire: Dâru’l-kütübi’l-Mısriyye, 1964/1384.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Te’vîlâtu ehli’s-sunne, Thk. Mecdî Beslûm, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘Ilmî, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî, Tefsîrü’l­Kur’ân(en-Nüket ve'l-‘uyûn). Thk. es-Seyyid ibn Abdilmaksûd, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, ty.
• Musannifek, Alâüddin Alî b. Muhammed b. Mes‘ûd el-Bistâmî. Tefsîru Musannifek. (Konya İl Halk Kütüphanesi, 3759: 1a-403b, Konya Yazma Eser Kütüphanesi.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. Haccâc, el-Kuşeyrî en-Neysabûrî. Sahîhu Müslim. Thk. M. Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Sarıçam, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2004.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. İstanbul: Dersaâdet yay., ty.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Tefsîrü’l-Celâleyn, Kâhire: Dâru’l-hadîs, ty.
• Şengül, İdris, “Kıssa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 25/498-501. Ankara: TDV., 2012.
• Şengül, İdris, Kur’ân Kıssaları Üzerine, İzmir: Işık yay., 1994.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemü’l-kebîr. Thk. Hamdi b. Abdulmecid es-Selefî, Kâhire: Mektebetü İbn Teyniyye, ty.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdadî. Câmi‘u’l- beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed M. Şâkir, Dımeşk: Müessesetü'r-Risâle, 2000.
• Tarhan, Nevzat. Son sığınak aile. İstanbul: Nesil Yay., 2010.
• Vâhıdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsabûrî. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-’azîz. Thk. Safvân Adnân Dâvûdî, Beyrût: Dâru’l-kalem, h. 1415.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Megâzî, Thk. MarsdenJones. Beyrut: Dâru’l-e‘lemî, 1409/19890.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Peygamber”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34/257-262. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf an hakâikı ğavâmizi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘İlmî, 2009.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî. el-Burhân fî u‘lûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm, Beyrut: Dâru İhyâi’l-kutubi’l-a’rabî, 1376/1957.
• Zurkânî, Muhammed b. Abdulazîm. Menâhilu’l-ı‘rfân fî u‘lûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2005.