Çocukların Elemi Meselesi Hakkında Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 21, 30.04.2021

Harun Çağlayan

https://doi.org/10.31121/tader.877482

Öz

Müslüman kültüründe ilahi fiillerin adalet sınırları içinde gerçekleştiği ve zulüm ile vasıflandırılmasının imkânsız olduğu hususunda genelde Müslüman bilginler, ittifak halindedir. Ancak onlar, adaletin niteliği, kapsamı ve nasıl tecelli edeceği gibi bazı konular hakkında farklı fikirlere sahiptirler. Bu fikirlerin teşekkül ve gelişiminde etkili olan tartışmalardan biri de çocukların elemi meselesidir. Zihinsel ve bedensel açıdan henüz gelişimini tamamlamadığı için çocuk, hemen her kültürde masum kabul edildiğinden yetişkinler-den farklı haklara sahiptir. Çocukluk döneminde insan, toplum içinde ve hukuk önünde yetişkinlerden farklı ilkelere göre değerlendirilir. Aynı şekilde dinî açıdan da çocuk, teklife muhatap olma bakımından sorumluluğu olmayan kesimlerden sayılır. Çocukluk döneminin bu özel konumu nedeniyle, çocukların elemi meselesinde kelamcılar arasında ahlaki bazı tartışmalar gündeme gelmiştir. Allah, masum oldukları için hukuk ve toplum vicdanında müstesna bir yere sahip olan çocukların dünyada hastalık, savaş ve şiddete maruz kalmasına nasıl müsaade ediyor? Suç işledikleri halde yetişkinlerin bağışlanmasını öneren bir inancın kaynağı olan tanrı, masum çocukların acı çekmesine hangi nedenden dolayı müdahale etmi-yor? Zihinleri meşgul eden bu tarz soruların sayısını artırmak mümkündür. Burada önemli olan bu soru-lara, vicdanları rahatlatacak bir şekilde doğru ve ikna edici cevaplar bulabilmektir. Çünkü suç-ceza ilişkisi-ne bağlı olarak yetişkinlerin maruz kaldıkları kötülüğün gerekçesi olarak öne sürülen akıl ve özgür irade, çocukların elemi meselesinde açıklayıcı bir çözüm değildir. Kelamcılar, çocukların elemi meselesinde, kötülük konusunda kullandıkları delillerden farklı olarak adalet ilkesinden daha çok hikmet kavramından hareketle konuyu ele almışlardır. Onların bu tarz bir tavır takınmalarında, değer olarak etik ilkeleri esas almalarının önemli oranda etkili olduğu görülmektedir. Bu bağlamda kelâm ekollerinin çocukların elemi meselesine yaklaşımları, aynı zamanda onların ahlak anlayışlarının da bir yansımasıdır. Araştırmanın amacı, Müslüman kültür tarihinde çocukların elemi meselesinin ortaya çıkmasına neden olan dinsel ve toplumsal sebeplerin kökenlerini tespit ederek üzerinde karşılaştırmalı bir teolojik analiz yapmaktır. Araş-tırmada veri toplama yöntemi olarak tümevarım, veri işleme yöntemi olarak da karşılaştırmalı çözümleme metotları kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Çocukların Elemi, Ahlak, Hikmet, Adalet

An Analysis on The Issue of Children's Suffering

Öz

In Muslim culture, Muslim scholars generally agree that divine acts take place within the boundaries of justice and impossible to be characterized by cruelty. However, they have different opinions about the nature, scope and how justice will be manifested. One of the issues that influenced the formation and development of these ideas is the problem of children’s suffering.
Since the child has not yet completed his mental and physical development, he is considered innocent in almost all cultures, so he has separate rights from adults. In childhood, human beings are evaluated according to principles different from adults in society and before the law. Likewise, in terms of reli-gion, the child is considered to be among the groups that do not have any responsibility to obey religi-ous orders. Due to this special position of childhood, some moral debates have been raised among theologians on the issue of children's suffering. How does Allah allow children, who have an exceptio-nal place in the law and society's conscience because they are innocent, to be exposed to disease, war and violence in the world? For whatever reason God does not interfere with the suffering of innocent children, who is the source of a belief that proposes forgiveness of adults despite committing crimes? It is possible to increase the number of such questions that occupy minds. The important thing here is to find correct and convincing answers to these questions in a way that will comfort their conscience. Because reason and free will, which are put forward as the justification of the evil that adults are subjec-ted to, depending on the crime-punishment relationship, is not an explanatory solution to the issue of children's suffering.
The theologians dealt with the issue of children's suffering based on the concept of wisdom rather than the principle of justice, different from the evidences they used on evil. It is seen that their adoption of ethical principles as a value is significantly effective in adopting such an attitude. In this context, the approach of kalam schools to the issue of children's suffering is also a reflection of their understanding of morality. The aim of the study is to determine the origins of religious and social causes that gave rise to the issue of children's suffering in the history of Muslim culture and to make a comparative theolo-gical analysis on it. In the research, induction was used as data collection method and comparative analysis methods were used as data processing method.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Child's Suffering, Morality, Wisdom, Justice

Kaynakça

• Arslan, Hulusi. “Doğal Felaket ve Istıraplar Konusunda Kelamcıların Görüşleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 2/2 (2002), 19-34.
• Aydın, Hüseyin. “İlâhî Adalet Açısından Çocuk ve Hayvan Elemleri Meselesi”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2009), 1-27.
• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Muhammed. el-Farḳ beyne’l-fıraḳ. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdul-hamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1995.
• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Muhammed. Uṣûlu’d-dîn. İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
• Bayram, İ̇brahim. “Muʽtezile’de Çocukların Dinî Konumu”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2020), 209-250.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Abdülmelik b. Yûsuf. Kitâbü’l-irşâd ilâ ḳavâṭıʿi’l-edilleti fî uṣûli’l-iʿtiḳād. thk. Mûsa Muhammed Yusuf. Bağdat: el-Mektebu’l-Hancî, 1950.
• Çağlayan, Harun. “Teklif Karşısında Çocukların Dünya ve Ahiretteki Durumu”. Kelam Araştırmaları Dergisi 12/1 (2014), 37-60.
• Demi̇rci̇, Selim. “Kelâmî Bazı İhtilafların Kaynağı Olarak Hadisler Müslüman Olmayanların Bulûğ Çağına Ermeden Ölen Çocuklarının Ahiretteki Durumuna Dair Bazı Rivayetler”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50 (2016), 137-161.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. el-İbâne ʿan uṣûli’d-diyâne. Beyrut: Dâr İbn Zeydûn, ts.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. el-Lümaʿ fi’r-red ʿalâ ehli’z-zeyġ ve’l-bidaʿ. thk. Hamûde Gurâbe. Mısır: Matbaatu Mısr Şirketu Musâheme Mısrıyye, 1955.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve’ḫtilâfü’l-muṣallîn. thk. Muhammed Mu-hyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Mektebetü’l-Nehdati’l-Mısrıyye, 1950.
• Hemedânî, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed. Şerḥu’l-uṣûli’l-ḫamse. thk. Abdulkerîm Osman. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1996.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ Şihâbuddîn Ömer. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm. thk. Mustafa Seyyîd Mu-hammed. Kahire: Müessesetü’l-Kurtuba, 2000.
• İhvân-ı Safâ. Resāilu ihvāni’s-safā ve hullāni’l-vefā. Kum: Maktab al-Iʻlâm al-Islâmî, 2000.
• Kapar, Mehmet Ali. “Mev’ûde”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 29/491-492. İstanbul: Türkiye Di-yanet Vakfı, 2004.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh Ahmed b. Ebu Bekr. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Abdulmuhsîn el-Türkî. Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 2006.
• Maraz, Hüseyin. “Mu’tezile Kelâmında Bir Hak Ediş Olarak İvazın İlahî ve İnsanî Yönü”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2018), 101-138.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbü’t-tevḥîd. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi. Ankara: İsam Yayınları, 2013.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Baḥru’l-kelâm fî ilmi’t-tevḥîd. thk. Veliyyüddîn Mu-hammed Sâlih el-Farfûr. Dımeşk: Mektebetu Dâru’l-Farfûr, 2000.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tebṣıratü’l-edille fî uṣûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2004.
• Öğük, Emine. Maturidi’nin Düşünce Sisteminde Şer-Hikmet İlişkisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Özdemir, Metin. “Kötülük Problemine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2000), 225-257.
• Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Muhammed. Uṣûlu’d-dîn. thk. Hans Peter Linss. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türâs, 2003.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn Abdulkerîm. el-Milel ve’n-niḥal. thk. Mühennâ Emîr Alî. Beyrut: Dâru’l Ma’rife, 1993.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah İbn Abdulmuhsîn et-Turkî. Kahire: Dâru’l-Hicr, 2001.
• Taylan, Neci̇p. “Din Felsefesinde Kötülük Problemi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11-12 (1994), 47-79.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ömer. Şerḥu’l-ʿAḳâʾidi’n-Nesefiyye. thk. Tâhâ Abdurraûf Sa‘d. Kahire: Mektebetu’l-Ezheriyye lit-Türâs, 2000.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Kahire: Mektebetu’l-Ubeykân, 1998.