Analysis of Some Shazz (Odds) Ideas Imputed to Mujahid Ibn. Jabr

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 659 - 675, 30.10.2022

Murat Oral

https://doi.org/10.31121/tader.1120206

Öz

Mujahid ibn. Jabr is one of the leading commentators(mufassirs) of the Tabi’un generation. He has been accepted as proof in tafsīr by many Islamic scholars. On the other hand, Mujahid was accused of dissenting on an idea that had already been agreed on by the consensus of Islamic scholars and the community. His views on the subjects of "Ru'yetullah, maqam-i mahmud and mesh" are the main areas that have been subjected to criticism. It is important to observe the views in terms of attribution and also text and reveal the accuracy of the views' ratio to Mujahid and their compatibility with the language of revelation(wahy). In this article, Mujahid's views on the subjects of "ru'yetullah, maqam-i mahmud and mesh" are analyzed in order to eliminate the lack of knowledge on the relevant subject. As a result of this analysis, it was understood that the information conveyed that Mujahid opposed the majority on ru'yetullah and denied ru'yetullah was incorrect. The İdea of “Prophet Muhammad sat on the arsh (throne of Allah)” imputed to Mujahid about maqam-i mahmud was incorrect and problematic due to weak narrators. This idea has been tried to prove. In this regard, it has been determined that Mujahid thought like the majority and interpreted the maqam-i mahmūd as " Shafa'ah "(intercession). In the third part, It has been stated that the idea of “Transforming the Saturday Companions into monkeys is only moral, not formal” attributed to Mujahid was transmitted in an authentical way. This view has not been attributed to anyone other than Mujahid until the modern period. Therefore, he opposed the Islamic scholars who agreed that the transformation into a monkey took place formally. In the consistency evaluation made after the imputation analysis of this opinion, it has been demonstrated with evidence that it is an erroneous view that is not compatible with the language of revelation (wahy).

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Mujahid, Ru’yetullah, Maqam-i Mahmud, Mesh, Shazz, Analysis

Mücâhid b. Cebr’e Nispet Edilen Bazı Şâz Görüşlerin Analizi

Öz

Mücâhid b. Cebr, tabiîn neslinin önde gelen tefsircilerinden biridir. O, pek çok İslam bilgini tarafından tefsirde bir hüccet olarak kabul görmüştür. Bununla birlikte Mücâhid, tefsirle ilgili bazı görüşlerinde cumhura veya İslam bilginlerinin üzerinde söz birliği ettiği görüşlere muhalefet etmekle itham edilmiştir. “Rü’yetullah, Makâm-ı Mahmûd ve mesh” konularıyla ilgili görüşleri, eleştiriye maruz kalan başlıca görüşleridir. Söz konusu görüşlerin isnat ve metin yönünden incelenmesi, görüşlerin Mücâhid’e nispetinin doğruluk oranının ve vahiy diliyle uyumunun ortaya konulması açısından önem arz etmektedir. İlgili konudaki bilgi eksikliğinin giderilmesi amacıyla bu makalede, Mücâhid’in “rü’yetullah, Makâm-ı Mahmûd ve mesh” konularıyla ilgili görüşleri sırasıyla analiz edilmiştir. Bu analiz sonucunda Mücâhid’in rü’yetullah konusunda cumhura muhalefet etmediği ve rü’yetullahı inkâr ettiği şeklinde aktarılan rivayetlerin ona nispetinin doğru olmadığı anlaşılmıştır. Yine Mücâhid’in Makâm-ı Mahmûd’u “Hz. Muhammed’in arşa oturtulması” şeklinde yorumladığını bildiren rivayetlerin, isnat zincirindeki zayıf raviler nedeniyle sorunlu olduğu ortaya konulmuştur. Bu konuda da Mücâhid’in cumhur gibi düşündüğü ve Makâm-ı Mahmûd’u “şefaat” olarak yorumladığı tespit edilmiştir. Üçüncü bölümde ise “Cumartesi ashabının maymunlara dönüştürülmesi, şekilsel değil sadece ahlaksal boyuttadır” şeklinde Mücâhid’e nispet edilen görüşün ondan sahih bir şekilde aktarıldığı ifade edilmiştir. Bu görüş, modern döneme dek Mücâhid’den başkasına nispet edilmemiştir. Dolayısıyla o, maymunlara dönüşümün şekilsel olarak gerçekleştiği konusunda söz birliği eden İslam bilginlerine muhalefet etmiştir. Bu görüşün isnat analizinden sonra yapılan tutarlılık değerlendirmesinde onun, vahiy diliyle uyumlu olmayan hatalı bir görüş olduğu kanıtlarıyla ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mücâhid, Rü’yetullah, Makâmı- Mahmûd, Mesh, Şâz, Analiz.

Kaynakça

• Aclî, Ebu’l-Hasan Ahmed b. Abdullah. Târîhu’s-Sikât. b.y.: Dâru’l-Bâz, 1405/1984.
• Ahfeş el-Evsat, Ebu’l-Hasan. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Hudâ Mahmûd Karâ‘a. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1411/1990.
• Beğavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes‘ûd. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. b.y.: Dâru Taybe, 1417/1997.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Heyet. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Curcânî, Ebû Ahmed b. Adiy. el-Kâmil fî du‘afâi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1418/1997.
• Dârimî, Ebû Sa‘îd Osmân b. Sa‘îd. er-Reddu ‘ala’l-Cehmiyye. thk. Bedr b. Abdullah el-Bedr. Ku-veyt: Dâru İbni’l-Esîr, 1416/1995.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed Avd Mur‘ib. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1420.
• Hâzin, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. Lubâbu’t-te’vîl fî me‘âni’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1415.
• Hevvârî, Hûd b. Muhakkem. Tefsîru Kitâbi’l-Lâhi’l-‘Azîz. thk. Hâc b. Sa‘îd eş-Şerîfî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1990.
• İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali. Târîhu Dımaşk. thk. Amr b. Garâme el-‘Amravî. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Dürüsteveyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Ca‘fer. Tashîhu’l-fasîh ve şerhuhu. thk. Muham-med Bedevî el-Mahtûn. nşr. el-Meclisu’l-A‘lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye. Kahire: y.y., 1419/1998.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed. el-Cerhu ve’t-ta‘dîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Tuâsi’l-‘Arabî, 1271/1952.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali. el-Faslu fi’l-mileli ve’l-ehvâi ve’n-nihal. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. es-Sikât. nşr. Dâiratu’l-Me‘ârifi’l-‘Usmâniyye. Haydarabad: y.y., 1393/1973.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Meşâhîru ‘ulemâi’l-emsâr. thk. Merzûk Ali İbrahim. Mansura: Dâru’l-Vefâ, 1411/1991.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmaîl b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. b.y.: Dâru Taybe, 1420/1999.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İbn Mende, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk. Fethu’l-bâb fi’l-kunâ ve’l-elkâb. thk. Ebû Kutey-be Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyâd: Mektebetu’l-Kevser, 1417/1996. İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtu’l-kubra. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1410/1990.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. ed-Du‘afâu ve’l-metrûkûn. thk. Abdullah el-Kâdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1406.
• Kâdî Abdulcebbâr, Ebu’l-Hasan Abdulcebbâr b. Ahmed. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîdi ve’l-‘adl. thk. Muhammed Mustafa Hilmî – Ebu’l-Vefâ el-Guneymî. b.y.; ed-Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Kur’an Yolu. Erişim 15 Nisan 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî – İbrâhîm Atfîş. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• Lâlekâî, Ebu’l-Kâsım Hibetullah b. Hasan. Şerhu usûli i‘tikâdi Ehli’s-Sunneti ve’l-Cemâ‘a. thk. Ahmed b. Sa‘d. Suudi Arabistan: Dâru Taybe, 1423/2003.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu Ehli’s-Sunne. thk. Mecdî Bâslûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1426/2005.
• Mekkî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib. el-Hidâye ilâ bulûği’n-nihâye. thk. Heyet. nşr. Mecmû‘atu Buhûsi’l-Kitâbi ve’s-Sunne. b.y.: y.y., 1429/2008.
• Mücâhid b. Cebr, Ebu’l-Haccâc. Tefsîru’l-imâm Mücâhid b. Cebr. thk. Muhammed Abdusselâm Ebu’n-Nîl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmi’l-Hadîse, 1410/1989.
• Mukâtil, Ebu’l-Hasan Mukâtil b. Süleymân el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1423.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. el-Kunâ ve’l-esmâ. thk. Abdurrahim Muhammed Ah-med el-Kaşkarî. nşr. İmâdetu’l-Bahsi’l-‘İlmî. Medine: y.y., 1404/1984.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1374/1955.
• Nesâî, Ebû Abdurahman Ahmed b. Şu‘ayb. es-Sünenu’l-kubra. thk. Hasan Abdulmun‘im Çelebî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn b. Şeref. Tehzîbu’l-esmâi ve’l-luğât. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
• Oral, Murat. “İbn Teymiyye ve "Mukaddimetun fî Usûli’t-Tefsir" Adlı Eseri". Artuklu Akademi 5 / 1 (Haziran 2018), 91-113.
• Rıza, Reşîd. Tefsîru’l-menâr. nşr. el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘Âmmetu li’l-Kutub. b.y.: y.y., 1990.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. İbrahim. el-Keşfu ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Heyet. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1436/2015.
• Sem‘ânî, Ebu’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur‘ân. thk. Yâsir b. İbrâhim – Guneym b. Abbâs. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1418/1997.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-‘ulûm. thk. Ali Muhammed Mu‘avvid vd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1413/1993.
• Sıbtu İbni’l-‘Acemî, Burhâneddîn. el-İğtibât bimen rumiye mine’r-ruvâti bi’l-ihtilât. thk. Alâeddîn Ali Rıza. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1988.
• Şınkîtî, Muhammed Hızır. Kevseru’l-me‘ânîyyi’d-derârî fî keşfi habâyâ Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1415/1995.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir. ed-Durru’l-Mensûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. b.y.: Dâru Hicr, 1422/2001.
• Tabersî, Ebû Ali Fadl b. Hasan. Mecme‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Murtada, 1427/2006.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasan. et-Tibyân fî tefsiri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Vâhıdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. et-Tefsîru’l-basît. nşr. ‘İmâdetu’l-Bahsi’l-‘İlmî. b.y.: y.y., 1430.
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Mîzânu’l-i‘tidâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1382/1963.
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ. thk. Heyet. b.y.: Muesse-setu’r-Risâle, 1405/1985.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. ‘Amr. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1407.