"Farada" Fiilinin Anlamı ile İlgili Meal ve Tefsirlerdeki Belirsizlikler ve Çözüm Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 568 - 592, 30.10.2023

Fatih Tiyek Zekeriya Pak

https://doi.org/10.31121/tader.1327909

Öz

Meal ve tefsirler, Kur’ân’ı anlama çabasında olan insanlar için her daim önemli bir işlev görmüştür. Zira meal ve tefsirler aracılığıyla birçok ayetteki kapalılıklar, belirsizlikler giderilmekte; açık, gerekçeli ve gerekti-ğinde ayrıntılı bilgiler ile muhatabın anlaması kolaylaşmaktadır. Ancak bazı ayet ve kelimelerin doğru anlaşılmasının önünde engel teşkil eden çeşitli problemler de bulunmaktadır. Bazen bizatihi meal ve tef-sirlerin ayetlerdeki kelime ve terkiplerin tercüme ya da izahında sundukları çoklu ve karışık bilgiler, muha-tabın tereddüt yaşamasına sebep olabilmektedir. Bu duruma örnek sayılabilecek kelimelerden biri “fara-da” fiilidir. Fiile verilen “farz kılma” anlamının içinde bulunduğu ayet için açık ve anlaşılır bir cümle kur-maya imkân vermemesi veya hakkında çok çeşitli ihtimallerin gündeme gelmesi muhatabın onun anlamı hakkında doğru ve kesin bir kanaat oluşturmasını zorlaştırmaktadır. İşte bu çalışmada fiilin yer aldığı ayetlerin meal ve tefsirlerdeki anlamları ele alınarak hem mevcut durumun ve önerilen anlamların yeter-sizliği ortaya konmaya hem de gerekçeleriyle birlikte onun için “gönülden yapma, helal kılma, lütfetme” anlamlarının uygunluğu temellendirilmeye çalışılacaktır. Çözüm önerisi olarak sunulan bu anlamlar saye-sinde, ilave izah ve kelimelere ihtiyaç duyulmadan sadece fiilin lafzına bağlı kalınarak da muhatabın anla-masının mümkün olduğu ispat edilecektir. Fiil ile ilgili anlam istikrarı yakalanacaktır. Çalışmada ayrıca bir kelimeye verilen doğru anlamın cümleye etkisine, anlam istikrarının ve tutarlılığın önemine ve belirsizlik, kapalılık gibi anlamayı zorlaştırıcı etkenlerin sonuçlarına işaretler de bulunacaktır. Böylece Kur’ân’daki bir kelimenin ve ayetin anlaşılması çabasında hangi hususlara dikkat edileceği ile ilgili bir farkındalığa da katkı sağlanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Meal, Farada, Belirsizlik

Umbiguities in Translations of Qur'an and Tafsirs about the Meaning of the Verb "Farada" and a Solution Suggestion

Öz

Translations of the Qur'an and tafsirs have always been significant for people attempting to compre-hend the Qur'an. Because the translation of the Qur'an and tafsirs removes ambiguities in many verses, it becomes simpler for the addressees to grasp with clear, reasoned, and, where required, thorough information. However, there are several issues that prevent proper comprehension of some verses and words. The various and mixed information provided by the translations and tafsirs itself in the transla-tion or explanation of the words and compositions in the verses might often lead the addressee to hesitate. The verb “farada” is one word that can be used to illustrate this circumstance. The fact that the verb's meaning of “make obligatory” does not allow for the establishment of a clear and understanda-ble sentence for the verse in which it is included, or that there are several possibilities about it, makes it difficult for the addressee to form a correct and definite opinion about the meaning of this verb. In this study, it will be attempted to reveal the inadequacy of the current situation and the suggested mean-ings by examining the meanings of the verses in which the verb is included in the translation and tafsirs, and to base the suitability of the meanings of "making it wholeheartedly, making it halal, giving grace" for it, along with its justifications. It will be demonstrated by these meanings offered as a solu-tion proposal that the addressee can grasp only by sticking to the phrasing of the verb without the need for extra explanations and words. The meaning of the verb will be stable. The study will also highlight the impact of a word's accurate meaning on the phrase, the significance of meaning stability and consistency, and the repercussions of elements that make understanding difficult, such as uncer-tainty and ambiguity. As a result, it will also help to raise awareness of the difficulties to consider while attempting to grasp a word or phrase in the Qur'an.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Translation of Qur'an, Farada, Umbiguity

Kaynakça

• Alkış, Alpaslan. İslam Hukuk Usûlü, İstanbul: Ravza Yayınları, 2020.
• Bulut, Ali. “Kur'ân'daki Çok Anlamlı Kavramların Türkçe'ye Çevirisi Sorunu (İs-raf Kavramı Örneği)”. Diyanet İlmi Dergi 42/1 (2006), 79-94.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad. es-Sıhâh tâcü’l-luğa ve sıhâhi’l-arabiyye. Thk. Ah-med Abdulgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrût: Dâru'l-İlm li'l-Melâyin, 1404/1984.
• Cora, Mustafa. “Kur’ân Tefsirinin Önemi/Kulluk ve Dini Görevle İlgisi”, Kesit Akademi Der-gisi 5/18 (2019), 87-100.
• ed-Dervîş, Muhyiddin. İ’râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve beyânuhu. 9 Cilt. Beyrût-Dımeşk: Dâru’l-Yemâme ve Daru İbni Kesîr, 1420/1999.
• Esed, Muhammed Kur’ân Mesajı. Çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. 3 Cilt. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher. Tehzîbü'l-luğa. Kâhire: ed-Dârü’l-Mısriyye li’t-Te’lif ve’t-Tercüme, ts.
• Görener, İbrahim. “Anlama-Algılama ve Tefsir”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2003), 275-304.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurraḥman el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‘ayn. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• İbn Âşur, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib. el-Muharrerü'l-veciz fî tefsiri'l-kitâbi'l-azîz. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ḫayr, 2007.
• İbn Fâris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Mu'cemu mekâyisi'l-luğa. thk. Abdus-selâm Muḥammed Hârûn. 6 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr 1979.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-Ḳurʾâni'l-ʿAẓîm. 15 Cilt. Kâhi-re/Gize: Müessesetü Ḳurṭuba, Mektebetü’l/Evlâdi’ş-Şeyḫ li’t-Turâs̠, 2000.
• İşler, Emrullah. “Secde’ Kelimesi ve Türkçe’ye Çeviri sorunu”. İslâmiyât 1/3 (1998), 105-115.
• İşler, Emrullah. “Fitne Katilden Beter mi? -Fitne Kelimesi ve Türkçe’ye Çeviri Sorunu”. İslâmiyât 2/2 (1999), 137-153.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2014.
• Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. çev. Hayredin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2016.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlı-ğı Yayınları, 2011.
• Kur’ân-ı Kerim Meali. Çev. Mustafa Öztürk. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli. Çev. Mehmet Nuri Yılmaz. Ankara: Moro Yayıncılık, 2000.
• Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. Çev. Hasan Basri Çantay. İstanbul: Risale Yayınları, 1993.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçesi. Çev. Mehmet Çakır. Ankara: Özkan Matbaacılık, ts.
• Kur’ân Meâli. Çev. Yusuf Işıcık. Konya: Konya İlahiyat Derneği Yayınları, 2010.
• Kur’ân Meâl-Tefsir. Çev. Mehmet Okuyan. İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Kur’ân-Kerîm ve İzahlı Meâli. Çev. Ahmed Davudoğlu. İstanbul: Çelik Yayınevi, 1981.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli. Çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts. el-Kurtubî, Muḥammed b. Aḥmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. 24 Cilt. Beyrût: Müessese-tü’r-Risâle, 2006.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtu ehli’s-sünne. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• el-Mâverdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nuket ve'l-ʿuyûn, 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye - Müessesetü’l-Kütübi’s̠-S̠ekâfiyye, Beyrût ts. Muḳâtil b. Süleymân. Tefsîru Muḳâtil b. Süleymân. Thk. Abdullah Maḥmûd Şeḥhâte, 5 Cilt. Beyrût: Müessesetü’t-Târîḫi’l-Arabî, 2002.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berakât. Menâru’l-envâr. Çev: Soner Duman, Osman Güman ve Süleyman Kaya. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2016.
• Pak, Zekeriya – Tiyek, Fatih. “Kur’ân’da ‘İhtilaf’ Kavramı ve Türkçe Çeviri Sorunu”. Cumhu-riyet İlahiyat Dergisi 42/2 (2018), 1273-1295.
• Pak, Zekeriya. “Kur’ân’daki Kelimelerin Türkçe’ye Geçiş Sürecinde Uğradıkları Anlam De-ğişmeleri”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2004), 91-111.
• er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîḥu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• es-Sâlih, Envâr Mahmûd – es-Samirrâî, Ahmed Haşim. Divânu Ebî Davâd el-Iyâdî. Dımeşk: Dâru’l-Asmâi, 1431/2010.
• es-Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. Usûlü’s-Serahsî. 2 Cilt (Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2015. Son Çağrı Kur’ân. Çev. Salih Akdemir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdirrahmân. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.
• Şentemerî, Ebü'l-Haccâc Yûsuf b. Süleymân b. Îsâ A'lem, Şerhu Hamâseti Ebi Temmâm. Thk. Ali el-Mufaddal Hammudan. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikri’l-Muâsır/Dâru’l-Fikr, 1413/1992.
• et-Taberî, Muḥammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳur’ân, 26 Cilt. Kâhire: Dâru Hicr, 2001. Yüce Kur’ân. Çev. Abdulkadir Şener vd. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2011. ez-Zemahşerî, Carullah Ebu'l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl ve uyuni’l-ekavil fî vücûhi’t-te’vîl. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.
• ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillâh. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.