Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Ahmedü Bamba’nın Kur’an Tefsirleri: Özellikleri ve Yöntemleri

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 2, 46 - 63, 30.11.2025
https://doi.org/10.32739/ustad.2025.8.85

Öz

Bu makale, Murīdiyya tarikatının kurucusu Ahmedü Bamba Mbacke’nin (ö. 1927) Kur’ân tefsirini inceleyerek, onun metodolojilerini ve ayırt edici yorumlama özelliklerini ortaya koymaktadır. Bamba, manevi ve sosyo-politik etkisiyle tanınmasına rağmen, tefsire katkıları yeterince incelenmemiştir. Onu 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başı Senegal’in entelektüel ve tarihsel bağlamında konumlandırarak, çalışma hem zahirî hem de işârî yaklaşımlarını analiz etmekte ve geleneksel yorumlama araçlarını Sufi ilhamıyla nasıl bütünleştirdiğini göstermektedir. Makale ayrıca tefsirinin öğrencileri, Murīdiyya tarikatı ve Senegal İslami düşüncesi üzerindeki etkisini ele almakta ve Batı Afrika’da Kur’ân yorumunu canlandırmadaki rolünü vurgulamaktadır.

Kaynakça

  • ad-Daghānī, Muhammad al-Amīn Diop. Irwāʿu an-Nadīm min ʿAdhbi Ḥubbi al-Khadīm. Edited by a group of researchers. Rabat: al-Maʿārif al-Jadīda Printing Press, 2017.
  • al-ʿAlawī, Muhammad Abdullah. Nafahāt al-Miskiyya fī al-Sīrati al-Mbakkiyya. Edited by Mohammed Bamba Drame and Abu Madyan Shuʿayb Thiaw. Rabat: Dār al-Amān, 2019.
  • al-Qushayrī, Abu-l-Qāsim Abdul Karīm. Laṭāʾif al-Ishārāt, ed. Ibrāhīm al-Basyūnī. 3rd ed. Cairo: al-Hayʾa al-Miṣriyya al-ʿĀmma lil-Kitāb.
  • as-Sulamī, Abū ʿAbd al-Raḥmān. Ḥaqāʾiq al-Tafsīr. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2001.
  • at-Tustarī, Sahl ibn Abdullah. Tafsīr al-Quran al-ʿAẓīm. Cairo: Dār al-Haram lil-Turath, 2004.
  • Babou, Cheikh Anta. Fighting the Greater Jihad: Amadu Bamba and the Founding of the Muridiyya of Senegal, 1853–1913. Athens: Ohio University Press, 2007.
  • Dell, Jeremy. “Unbraiding the Quʾrān: Wolofal and the Tafsīr Tradition of Senegambia.” Islamic Africa 9, 1 (2018): 55–76. Accessed October 12, 2025. https://www.jstor.org/stable/90021669.
  • al-Kokkiyyu, Moustapha Diope. al-ʻUmda fi naẓariyyati al-khidma. Rabat: Maṭbaʿatu al￾Maʿārif al-Jadīda, 2019.
  • Fudi, Abū Muḥammad ʿAbd Allāh ibn Muḥammad ibn ʿUthmān. Ḍiyāʾ al-Taʾwīl fī Maʿānī al-Tanzīl. Cairo: Maṭbaʿat al-Istiqaama, 1961.
  • Lo, Sheikh Mor Penda. Majmūʿatun mushatamilatun ʿalā baʿḍi ajwibati wa waṣāyā wa rasāʾil li ash-Sheikh al-Khādīm. Edited by the Cultural and Research Committee of Sheikh Mor Penda Lo Foundation. Touba, 2023.
  • Kubra, Najm ad-Dīn, and ʿAla ad-Dawla as-Simnānī. Al-Taʾwīlāt al-Najmiyya fi al-Tafsīr al-Ishārī al-Ṣūfī. Beirut: Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2009.
  • Mbacke, Ahmad Bamba. al-Majmuʿatu aṣ-Ṣughra. Edited by the Khadmiyya Association for Researchers and Scholars. Rabat: Dar al-Maʿārif al-Jadīda Printing Press, 2018.
  • ---. Masālik al-Jinān. Edited by Rawḍu-r-Rayāḥīn. Rabat: Maṭbaʿat al-Maʿārif al-Jadīda, 2017.
  • ---. Silk al-Jawāhir fī Akhbār as-Sarāʿir. Compiled from the manuscript by Abdul Khadre Cheikh Maymuna al-Kubrā, 2009.
  • ---. “Qurānan ʿArabiyyan.” Unpublished manuscript, private collection of Khadim Cheikhuna Mbacke, Senegal: Touba, nd.
  • Mbacke, Khadim Cheikhouna. “Aḥmadu Bamba and the Preceding Sufi Heritage: Tracing the Intellectual Sources of Bamba’s Sufi Writings.” Journal of the Institute for Sufi Studies 4, 1 (2025): 75–96.
  • Mbacke, Muhammad al-Bashīr. Minan al-Bāqī al-Qadīm fī Sīrati al-Sheikh al-Khadīm. Edited by Dr. Muhammad Shakrun. Cairo: Dar al-Muqattam for Publishing and Distribution, 2017.
  • Mbacke, Muhammad al-Murtada. al-Murīdiyya al-ḥaqīqa wa al-wāqiʿ wa āfāq al￾mustaqbal. Rabat: al-Maʿārif al-Jadīda Printing Press, 2011.
  • Ndiaye, Muhammad Gallay. Sheikh Ahmadu Bamba Sabīl as-Salām. Rabat: Maṭbaʿat Maʿārif al-Jadīda, 2011.
  • Ogunnaike, Oludamini. Learn, Live, Love: Ahmadu Bamba’s Practical Epistemology and Pedagogy. 2015. Accessed September 7, 2025. https://www.academia.edu/16055702/Learn_Live_Love_Ahmadu_Bamba_s_Practical_Epistemology_and_Pedagogy.
  • Pirzada, Ahmed. The Epistemology of Ahmadou Bamba. PhD diss., University of Birmingham, 2003.
  • Rawḍu al-Rayāḥīn. al-Sheikh Ahmadu Bamba Mbacke Abdullah awa Khadīmu Rasūlihī. Beirut: Dār al-Fikr for Printing and Publishing, 2022.
  • ---. Dirāsāt Ḥawla-l-Murīdiyya. Beirut: Dār al-Fikr for Printing and Publishing, 2022.
  • Sands, Kristin Zahra. Sufi Commentaries on the Quran in Classical Islam. Taylor & Francis e-Library, 2006.
  • Sylla, Shaykh Muhammad aṭ-Ṭayyibī. Jawāmiʿu al-Kalim. Edited by Shuʿaib Kebe. Dakar: ad-Dār as-Seneghāliyya li an-Nashr, 2017.
  • Suyūṭī, Jalāl ad-Dīn. Al-Itqān fī ʿUlūm al-Quran. Cairo: al-Hayʾat al-Miṣriyya al-ʿāmma lil Kitāb, 1973.
  • Thiaw, Shuʿayb. “Ash-Sheikh al-Khadīm wa Tafsīr al-Quran.” Shuʿayb Thiaw’s Blog. Accessed April 18, 2025. https://borommadyana.wordpress.com/2014/.

Ahmadu Bamba’s Qur’anic Commentaries: Characteristics and Methodologies

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 2, 46 - 63, 30.11.2025
https://doi.org/10.32739/ustad.2025.8.85

Öz

This article examines the Qur’anic exegesis of Ahmadu Bamba Mbacke (d. 1927), founder of the Murīdiyya order, highlighting his methodologies and distinctive interpretive features. Although Bamba is renowned for his spiritual and socio-political influence, his contributions to tafsīr remain underexplored. By situating him in the intellectual and historical context of late nineteenth- and early twentieth-century Senegal, the study analyzes both his exoteric (ẓāhirī) and esoteric (ishārī) approaches, showing how he integrated traditional hermeneutical tools with Sufi-inspired insights. The article also considers the impact of his exegesis on his disciples, the Murīdiyya order, and Senegalese Islamic thought, underscoring his role in revitalizing Qur’anic interpretation in West Africa.

Kaynakça

  • ad-Daghānī, Muhammad al-Amīn Diop. Irwāʿu an-Nadīm min ʿAdhbi Ḥubbi al-Khadīm. Edited by a group of researchers. Rabat: al-Maʿārif al-Jadīda Printing Press, 2017.
  • al-ʿAlawī, Muhammad Abdullah. Nafahāt al-Miskiyya fī al-Sīrati al-Mbakkiyya. Edited by Mohammed Bamba Drame and Abu Madyan Shuʿayb Thiaw. Rabat: Dār al-Amān, 2019.
  • al-Qushayrī, Abu-l-Qāsim Abdul Karīm. Laṭāʾif al-Ishārāt, ed. Ibrāhīm al-Basyūnī. 3rd ed. Cairo: al-Hayʾa al-Miṣriyya al-ʿĀmma lil-Kitāb.
  • as-Sulamī, Abū ʿAbd al-Raḥmān. Ḥaqāʾiq al-Tafsīr. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2001.
  • at-Tustarī, Sahl ibn Abdullah. Tafsīr al-Quran al-ʿAẓīm. Cairo: Dār al-Haram lil-Turath, 2004.
  • Babou, Cheikh Anta. Fighting the Greater Jihad: Amadu Bamba and the Founding of the Muridiyya of Senegal, 1853–1913. Athens: Ohio University Press, 2007.
  • Dell, Jeremy. “Unbraiding the Quʾrān: Wolofal and the Tafsīr Tradition of Senegambia.” Islamic Africa 9, 1 (2018): 55–76. Accessed October 12, 2025. https://www.jstor.org/stable/90021669.
  • al-Kokkiyyu, Moustapha Diope. al-ʻUmda fi naẓariyyati al-khidma. Rabat: Maṭbaʿatu al￾Maʿārif al-Jadīda, 2019.
  • Fudi, Abū Muḥammad ʿAbd Allāh ibn Muḥammad ibn ʿUthmān. Ḍiyāʾ al-Taʾwīl fī Maʿānī al-Tanzīl. Cairo: Maṭbaʿat al-Istiqaama, 1961.
  • Lo, Sheikh Mor Penda. Majmūʿatun mushatamilatun ʿalā baʿḍi ajwibati wa waṣāyā wa rasāʾil li ash-Sheikh al-Khādīm. Edited by the Cultural and Research Committee of Sheikh Mor Penda Lo Foundation. Touba, 2023.
  • Kubra, Najm ad-Dīn, and ʿAla ad-Dawla as-Simnānī. Al-Taʾwīlāt al-Najmiyya fi al-Tafsīr al-Ishārī al-Ṣūfī. Beirut: Dar al-Kutub al-ʿIlmiyya, 2009.
  • Mbacke, Ahmad Bamba. al-Majmuʿatu aṣ-Ṣughra. Edited by the Khadmiyya Association for Researchers and Scholars. Rabat: Dar al-Maʿārif al-Jadīda Printing Press, 2018.
  • ---. Masālik al-Jinān. Edited by Rawḍu-r-Rayāḥīn. Rabat: Maṭbaʿat al-Maʿārif al-Jadīda, 2017.
  • ---. Silk al-Jawāhir fī Akhbār as-Sarāʿir. Compiled from the manuscript by Abdul Khadre Cheikh Maymuna al-Kubrā, 2009.
  • ---. “Qurānan ʿArabiyyan.” Unpublished manuscript, private collection of Khadim Cheikhuna Mbacke, Senegal: Touba, nd.
  • Mbacke, Khadim Cheikhouna. “Aḥmadu Bamba and the Preceding Sufi Heritage: Tracing the Intellectual Sources of Bamba’s Sufi Writings.” Journal of the Institute for Sufi Studies 4, 1 (2025): 75–96.
  • Mbacke, Muhammad al-Bashīr. Minan al-Bāqī al-Qadīm fī Sīrati al-Sheikh al-Khadīm. Edited by Dr. Muhammad Shakrun. Cairo: Dar al-Muqattam for Publishing and Distribution, 2017.
  • Mbacke, Muhammad al-Murtada. al-Murīdiyya al-ḥaqīqa wa al-wāqiʿ wa āfāq al￾mustaqbal. Rabat: al-Maʿārif al-Jadīda Printing Press, 2011.
  • Ndiaye, Muhammad Gallay. Sheikh Ahmadu Bamba Sabīl as-Salām. Rabat: Maṭbaʿat Maʿārif al-Jadīda, 2011.
  • Ogunnaike, Oludamini. Learn, Live, Love: Ahmadu Bamba’s Practical Epistemology and Pedagogy. 2015. Accessed September 7, 2025. https://www.academia.edu/16055702/Learn_Live_Love_Ahmadu_Bamba_s_Practical_Epistemology_and_Pedagogy.
  • Pirzada, Ahmed. The Epistemology of Ahmadou Bamba. PhD diss., University of Birmingham, 2003.
  • Rawḍu al-Rayāḥīn. al-Sheikh Ahmadu Bamba Mbacke Abdullah awa Khadīmu Rasūlihī. Beirut: Dār al-Fikr for Printing and Publishing, 2022.
  • ---. Dirāsāt Ḥawla-l-Murīdiyya. Beirut: Dār al-Fikr for Printing and Publishing, 2022.
  • Sands, Kristin Zahra. Sufi Commentaries on the Quran in Classical Islam. Taylor & Francis e-Library, 2006.
  • Sylla, Shaykh Muhammad aṭ-Ṭayyibī. Jawāmiʿu al-Kalim. Edited by Shuʿaib Kebe. Dakar: ad-Dār as-Seneghāliyya li an-Nashr, 2017.
  • Suyūṭī, Jalāl ad-Dīn. Al-Itqān fī ʿUlūm al-Quran. Cairo: al-Hayʾat al-Miṣriyya al-ʿāmma lil Kitāb, 1973.
  • Thiaw, Shuʿayb. “Ash-Sheikh al-Khadīm wa Tafsīr al-Quran.” Shuʿayb Thiaw’s Blog. Accessed April 18, 2025. https://borommadyana.wordpress.com/2014/.
Toplam 27 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Tasavvuf, İslam Araştırmaları (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Khadim Cheikhouna Mbacke 0000-0002-4858-8101

Gönderilme Tarihi 18 Nisan 2025
Kabul Tarihi 14 Ekim 2025
Yayımlanma Tarihi 30 Kasım 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 4 Sayı: 2

Kaynak Göster

Chicago Mbacke, Khadim Cheikhouna. “Ahmadu Bamba’s Qur’anic Commentaries: Characteristics and Methodologies”. Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 4, sy. 2 (Kasım 2025): 46-63. https://doi.org/10.32739/ustad.2025.8.85.