Takvim-i Vekayi’de Bilimsel Bilgi Üretimi ve Dolaşımı: Osmanlı Basınında Bilim Tarihine Katkılar (1831–1870)

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 13, 30.12.2014

Takvim-İ Vekayi Editoryal

Öz

Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin ilk resmî gazetesi olan Takvim-i Vekayi’nin (1831) bilim tarihi açısından önemini incelemektedir. Gazetenin kuruluş süreci II. Mahmud dönemi modernleşmesinin bir parçası olup askerî, tıbbî, mühendislik ve coğrafya gibi alanlarda yayımlanan haberler Osmanlı’da yeni bir bilimsel kamusal alanın oluşumuna zemin hazırlamıştır. Çalışmada gazetenin ilk yıllarından seçilmiş sayılar taranarak bilimsel içerikli haberlerin türleri, kaynakları ve toplumsal etkileri analiz edilmiştir. Bulgular, Takvim-i Vekayi’nin yalnızca resmî duyuruların değil, aynı zamanda modern bilimsel bilginin de geniş kitlelere ulaşmasını sağlayan bir bilimsel iletişim aracı olduğunu göstermektedir. Bu yönüyle gazete, Osmanlı bilim modernleşmesi sürecinde önemli bir basın organı olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilim , Bilim Tarihi , Takvim-i Vekayi , İlk Resmi Gazete , Osmanlı’da Gazetecilik

The Production and Circulation of Scientific Knowledge in Takvim-i Vekayi: Contributions to the History of Science in the Ottoman Press (1831–1870)

Öz

This study examines the significance of Takvim-i Vekayi (1831), the first official newspaper of the Ottoman Empire, in the history of science. The newspaper's founding was part of the modernization process during the reign of Mahmud II, and its publications in fields such as military, medical, engineering, and geography paved the way for the formation of a new scientific public sphere in the Ottoman Empire. This study analyzes selected issues from the newspaper's early years, analyzing the types, sources, and social impact of scientific news. The findings demonstrate that Takvim-i Vekayi served as a scientific communication tool that enabled not only official announcements but also modern scientific knowledge to reach a wide audience. In this respect, the newspaper is considered a significant press outlet during the Ottoman scientific modernization process.

Anahtar Kelimeler

Science , History of Science , Takvim-i Vekayi , First Official Gazette , Journalism in the Ottoman Empire

Kaynakça

• Altıntaş, A. (1998). The punishment of a pharmacist in Istanbul in 1853. The New History of Medicine and Health, 4, 181–186.
• Gevgilili, A. (1983). Türkiye basını. In Cumhuriyet dönemi Türkiye ansiklopedisi (Cilt 1, ss. 202–208). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İhsanoğlu, E. (1998). Osmanlı eğitim ve bilim müesseseleri. In H. D. Yıldız (Ed.), Osmanlı Devleti ve medeniyeti tarihi (Cilt 2, ss. 223–361). İstanbul: IRCICA.
• İhsanoğlu, E. (2011). Osmanlı bilim literatürü tarihi genel indeksi [History of Ottoman scientific literature cumulative index]. İstanbul: IRCICA.
• İnuğur, M. N. (2005). Basın ve yayın tarihi (5. bs.). İstanbul: Der Yayınları.
• Kabacalı, A. (2000). Başlangıcından günümüze Türkiye’de matbaa, basın ve yayın. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1990). Tanzimat devri basını üzerine notlar. In C. Talas’a armağan (ss. 397–404). Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
• Öner, S. (2007). Türk basının ilk resmî gazetesi Takvim-i Vekayi’de padişah portresine ilişkin haberler. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29, 129–142.
• Strauss, J. (2003). Who read what in the Ottoman Empire (19th–20th centuries)? Middle Eastern Literatures, 6(1), 39–76.
• Yazıcı, N. (1983). Takvim-i Vekayi (Belgeler). Ankara: Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu Yayını.
• Yazıcı, N. (2010). Takvîm-i Vekayi. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi (Cilt 39). İstanbul: TDV Yayınları.
• Yıldırım, A. (2008). Askerî bir süreli yayın: Ceride-i Askeriye (Yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.