Sovyet ve Türk Tarih Yazıcılığında Rusya Müslümanlarının Düşünce Tarihi

Yıl 2004, Sayı: 3, 149 - 181, 01.05.2004

Ahmet Kanlıdere

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Soviet and Turkish Scholarship on the Reformist (Jadid) Movements in the Muslim Turkic Communities of the Volga-Ural Region, Caucasus and Central Asia

Öz

This survey examines the definition and scope of Jadidism and attempts to determine the basic characteristics of Soviet and Turkish scholarship in the field in order to achieve a better understanding of contemporary studies. Soviet studies varied in different periods but in general tended to see the intellectual history of the Muslims of Russia as a battle ground between progressives (enlighteners, democratic intelligentsia) and reactionaries (religious fanatics and pan- Turkist Jadids). Turkish scholarship, on the other hand, was made up mainly of the immigrant Turkic intellectuals and tended to focus on the pan-Turkist wing of the Jadids. It saw them as national liberators and progressive heroes. The collapse of the Soviet Union changed the parameters of the studies of the intellectual history of Turkic communities in Tsarist Russia. After the 1990s a larger body of young Turkish scholars interested in this field brought new perspectives, but still Turkish historiography has a Jadid-centered tendency that identifies almost all pre-Revolutionary Muslim intelligentsia as protagonists of progress and national liberation. Finally, this study presents a bibliography of books, articles, pamphlets and dissertations by Turkish scholars on the subject.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abbaslı, Nazile, “Azatlık Mücadeleleri ve Azerbaycan Basını”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1999, 215 s.
• Acar, Kenan, Kırımlı Bekir Sıtkı Çobanzade, Dilciliği ve Edebiyat Araştırmacılığı, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 2001, 518 s.
• Agi, Ferit, “XIX. Yüzyılda Tatar Türklerinde Cedidçilik (Milli Yenileşme Hareketi)”, Türk Dünyası Araştırmaları, Aralık 1988, sy. 57, s. 84-96.
• Ağaoğlu, Ahmed, “İsmail Bey Gasprinski”, Türk Yurdu, İstanbul, 27 Kasım 1330/1914, c. 6, sy. 12, s. 2405-09; 11 Ocak 1914, c. 7, sy. 1, s. 2416-18.
• Ahmed Mithat Efendi, “[İsmail Gasprinski Hakkında] Konferans”, Sırat-ı Müstakim, 23 Temmuz 1325 [1909], c. 2, sy. 48, s. 345-46.
• Ahundova, Telli, “Mirza Bala Mehmetzade’nin Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dünyası Tarihi Bölümü, İzmir, 2001, 135 s.
• Aka, İsmail, “1920-1930 Yılları Arasında Azerbaycanlıların Yurt Dışındaki Yayın Faaliyetleri”, Türk Kültürü, Mart 1999, sy. 431, s. 139-43.
• Akalın, Gülseren, “Türk Düşünce ve Siyasi Hayatında Ahmet Ağaoğlu”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara, 1999, 297 s.
• Akçokraklı, Osman, “Kart Muallim ve Yazıcılarımızdan İsmail Gasprinskiy”, Emel, (Pazarcık-Romanya), 5 Eylül 1930, sy. 18, 194-98.
• Akçura, Yusuf, Damolla Alimcan el-Barudî. Tercüme-i Hâli, Kazan: Şeref Matbaası, 1907, 64 s.
• ______, “Rusyada Sâkin Türklerin Hayat-ı Medeniye, Fikriye ve Siyasiyelerine Dâir”, Sırât-ı Müstakîm, 21 Mayıs 1325 [1909], c. 2, sy. 3, s. 9 201-204; 27 Mayıs 1325 [1909], c. 2, sy. 40, s. 214-18.
• ______, “Türk Âleminde”, Türk Yurdu, İstanbul, 1327-1328, c. 1, sy. 1, s. 23-24; 116-20; 531-35; 598-600; 663-64.
• ______, “Türklerin Büyük Muallim ve Muharriri İsmail Bey Gasprinski”, Türk Yurdu, İstanbul, 20 Eylül 1328/1912, c. 2, sy. 23, s. 690-95.
• ______, “Muallime Dâir”, Türk Yurdu, İstanbul, 27 Kasım 1330/1914, c. 6, sy. 12, s. 2409-12.
• ______, “Şihâbeddin Mercanî İstanbul’da”, Sâlih b. Sâbit Ubeydullin (der.), Mercânî, Kazan: Maarif Matbaası, 1915, s. 417-26.
• ______, “Rusya’da Sâkin Müslümanların Teşkilâtı, Bu Teşkilâtın Islâhına Dair Arzu ve Teşebbüsler: Yeni Orenburg Müftüsü”, (I-II), Türk Yurdu, 13 Eylül 1331-24 Eylül 1331, c. 9, sy. 1-2, s. 2752-57; 2764-69.
• ______, “Hüseyinzade Ali Bey”, Türk Yurdu, 1331/1915, c. 8, sy. 2, s. 2550-56.
• ______, “İskolastik Usul Nedir”, Tedrisat Mecmuası, Nisan 1341 [1925], sy. 66, s. 219- 24.
• ______, “Türklük Fikri, Türkçülük Cereyanı, Türk Ocakları”, Türk Yılı 1928, İstanbul: Yeni Matbaa, 1928, s. 289-455. Yeni baskısı: Yeni Türk Devletinin Öncüleri: 1928 Yazıları, Nejat Sefercioğlu (haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı, 1981, 212 s.
• Akpınar, Yavuz, Azerî Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergah Yayınları, 1994, 512 s.
• ______, “İsmail Gaspıralı Bey’in Edebî Tenkitleri”, Ege Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1998, sy. 9, s. 87-115.
• ______, Bayram Orak, Nazım Muradov, İsmail Gaspıralı. Seçilmiş Eserleri: 1, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2003, 476 s.
• Akpolat-Davut, Yıldız, “II. Meşrutiyet Dönemi Sosyolojisinin Kaynakları II: İslam Mecmuası”, Türkiye Günlüğü, 1997, sy. 45, s. 204-218.
• Akyol, Taha, Azerbaycan, Sovyetler ve Ötesi, İstanbul: Burak Yayınevi, 1990, 254 s. ______, “Cedîdcilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Akyürek, Süleyman, “Usul-i Djadid Movement in Tanzimat Era Primary Schools”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 1998, 141 s.
• Altuğ, Giray Saynur, “Müstecip Ülküsal: Hayatı ve Faaliyetleri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 1995, 162 s.
• ______, “Türkiye ve Dünyada Kırım ile İlgili Bilimsel ve Aktüel Çalışmalar”, Türk Dünyası Araştırmaları, 2000-2001, sy. 124, s. 147-73.
• Andican, A. Ahat, Cedidizm’den Bağımsızlığa Hariçte Türkistan Mücadelesi, İstanbul: Emre Yayınları, 2003, 942 s.
• Arat, Reşit Rahmeti, “Kazan Türklerinde Periodik Matbuat”, Kazan, 1975, sy. 16, 7-14. ______, “Kazakıstan”, İslam Ansiklopedisi. ______, “Matbuat”, İslam Ansiklopedisi.
• Arsal, Sadri Maksudi, “Dostum Yusuf Akçura”, Türk Kültürü, 1977, sy. 174, s. 346-54.
• Askerova, Aynur, “Ekinci Gazetesi ve Rusya Müslümanları’nın Fikir Hayatındaki Rolü”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2000, 111 s.
• Aslantaş, Selim, “II. Meşrutiyet Dönemi Türkçü Tarih Anlayışının Bir Sözcüsü Olarak Milli Tetebbular Mecmuası”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1998, 76 s.
• Ata, Ramazan, “Türkistan’da Basmacılar Hareketi”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 1995, 143 s.
• Ateş, Ahmet, “Mirza Fethali Ahund-zade”, Türk Kültürü, 1963, sy. 4, s. 10-14.
• Avezov, Muhtar, “Ahmet Baytursınov’un Ellinci Yaş Günü”, çev. İbrahim Kalkan, Türklük Araştırmaları Dergisi, 2001, sy. 9, s. 169-76.
• Avcı, Yusuf, Abdurrauf Fıtrat ve Eserleri, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1997, 207 s.
• Ay (Mumcu), Yasemin, “Sırat-ı Müstakim ve Sebilü’r-Reşad Dergilerinde Dış Türkler Meselesi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1994, 154 s.
• Ayda, Adile, “Babam Sadri Maksudî”, Türk Yurdu, Mart 1957, sy. 266, s. 701-712.
• ______, Sadri Maksudi Arsal, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1991, 290 s.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1970-72, III c.
• Aydın, Süavi, “Sosyalizm ve Milliyetçilik: Galiyefizm’den Kemalizm’e Türkiye’de ‘Üçüncü Yol’ Arayışları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, s. 438-82.
• Ayer, İkbal, “Türk Yurdu Dergisinin 1924-1970 Yılları Arasında Çıkan Sayılarında Türkiye Dışındaki Türkler (İnceleme)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 1995, 286 s.
• Ayvazoğlu, Beşir, “Gaspıralı İsmail Bey, Dilde, Fikirde, İşde Birlik”, Türk Yurdu, Ağustos 1987, sy. 353, s. 11-15.
• Ayvazov, Hasan Sabri, “İsmail Bey Gasprinski’nin Hayat-ı Hususiyesi”, Türk Yurdu, 11 Kânun-ı Evvel 1330, c. 7, sy., s. 2418-22.
• Bala, Mirza, “Azerbaycanlı İlk Türk Gazetecisi: Zerdablı Hasan Bey”, (I-II), Türk Yurdu, 15 Eylül 1942-1 İlk Teşrin 1942, c. 26, sy. 2-3, s. 58-62; 93-96.
• ______, Azerbaycan Milli Hareketi, Berlin, 1938. Yeni baskısı: Milli Azerbaycan Hareketi, Ahmet Karaca (haz.), Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği, 1991, 239 s.
• ______, “Fethali Ahundzade”, İslam Ansiklopedisi.
• ______, “İşan”, İslam Ansiklopedisi.
• ______, “Sovyetlerde Nasyonal-Komünizm ve Kızıl Turan Efsanesi”, Dergi, Münih, 1957, c. 3, sy. 10, s. 3-12.
• Balaban, Mustafa Rahmi, “Musa Carullah”, İslam Tedkikleri Enstitüsü Dergisi, İstanbul, 1953, c. 1, sy. 1, s. 173-78.
• Balcı, Sami, “Türkistan’daki Cedidçilik Hareketinin Rehberlerinden Mahmut Hoca Behbudî Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları, 2001, sy. 135, s. 111-32.
• Battal-Taymas, Abdullah, Kazan Türkleri, İstanbul: Amedi Matbaası, 1341/1925, 248 s. Yeni baskısı: Kazan Türkleri, 3. baskı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1988, 238 s.
• ______, “Şuûn: Kazan Cumhuriyetinde”, Türk Yurdu, Temmuz 1926, sy. 19, s. 90-93. ______, “Türklüğe ve Türkçülüğe Dair”, Türk Yurdu, 1 Eylül 1942, c. 26, sy. 1, s. 17-21. ______, “Yusuf Akçura’nın Türkçülüğü ve Rusya Türkleri Arasındaki Çalışmaları”, Türk Yurdu, İlk Kânun 1942, c. 26, sy. 7, s. 221-25.
• ______, Rus İhtilalinden Hatıralar (1917-1919), İstanbul: Güven Basımevi, 1947, 216 s.
• ______, “Sovyetler Diyarında Görüp Geçirdiklerim”, Tasvir, 11-17 Ağustos 1948, no. 1090-1096.
• ______, “Kırımlı Filolog-Şair Bekir Çobanzade’yi Tanıtma Tecrübesi”, Türk Dili Araş- tırmaları Yıllığı Belleten, 1954, s. 233-63.
• ______, “Ayaz İshaki, 1878-1954”, Türk Dili, Ankara, 1954, sy. 37, s. 17-26.
• ______, Alimcan Barudi, İstanbul: Sıralar Matbaası, 1958, 78 s.
• ______, Musa Carullah Bigi, İstanbul: M. Sıralar Matbaası, 1958, 61 s.
• ______, Rızaeddin Fahreddinoğlu, İstanbul, 1958, 61 s.
• ______, Iki Maksudîler: Sadri Arsal, Ahmed Hadi: Kişilikleri, Fikir Hayatları ve Eserleri, Istanbul: Sıralar Matbaası, 1959, 71 s.
• ______, “Sadri Maksudi Arsal”, The East Turkic Review, 1959, sy. 2, s. 80-89.
• ______, “Rusya Türkleri Arasında Matbuat Tarihçesi”, Yıllık, 1961, sy. 2, s. 47-64.
• ______, Kızıl Dünya (Ben Bir Işık Arıyordum): Bolşevik İhtilali Sırasında Rusya ve Türk Dünyası, İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası, 1962.
• ______, “Türk Dünyasında Usulü Cedit Hareketi”, Türk Kültürü, 1964, c. 2, sy. 18, s. 119-25.
• ______, “Yusuf Akçura – Ölümünün 30 Yıldönümü Dolayısiyle Kısa Notlar”, Türk Kültürü, Ekim 1965, sy. 36, s. 997-99.
• ______, “La littérature des Tatars de Kazan”, Philologiae Turcicae Fundamenta, Wiesbaden: Frank Steiner Verlag Gmbh, 1965, s. 762-78.
• ______, “Usul-ü Kadîm”, Türk Kültürü, 1966, c. 4, sy. 40, s. 403-410.
• ______, “Ben Onu Gördüm (İsmail Gaspıralı Hakkında Notlar)”, Türk Kültürü, 1968, c. 6, sy. 69, s. 49-52.
• Bayat, Ali Haydar, Hüseyinzâde Ali Bey, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını, 1998, 410 s.
• Baykara, Hüseyin, “Azerbaycan Rönesansını Yapanlardan Abbas Ağa Bakıhanlı, 1794-1847”, Türk Kültürü, Aralık 1964, sy. 26, s. 90-97.
• ______, “1905 ve 1917 Rus Inkılapları Arasında Azerbaycan’da Basın, Türk Kültürü, Temmuz 1964, sy. 21, s. 114-17.
• ______, Azerbaycan’da Yenileşme Hareketleri: XIX. Yüzyıl, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1966, 200 s.
• Baykara, Tuncer, Zeki Velidi Togan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989, 229 s.
• Baysun, Abdullah Receb, Türkistan Millî Hareketleri, İstanbul, 1943, 201 s.
• Berkes, Niyazi, “Unutulan Adam”, Sosyoloji Konferansları, 1976, 14, s. 194-203.
• Bıçakçı, Ahmet Salih, “Bukharan Madrassah: Usul-i Kadîm”, Reform Movements and Revolutions in Turkestan: 1900-1924, Timur Kocaoğlu (der.), Haarlem: Sota, 2001, s. 135-49.
• ______, “From Usul-i Qadim to Usul-i Jadid: Cultural Dimensions in the Formation of Uzbek National Identity (1865-1924)”, Doktora Tezi, Tel-Aviv Üniversitesi, 2003.
• Binark, İsmet, “Azerbaycan Bibliyografyası”, Türk Kültürü, 156 (Ekim, 1975), 372-78.
• ______, “Kazan Türklerinde Matbaacılık Sahasındaki Çalışmalar”, Kazan, İstanbul, 1976, sy. 18, s. 13-22.
• Binark, Naile, “Ayaz İshaki-İdilli”, Kazan, İstanbul, 1974, sy. 12, s. 8-17.
• ______, “Musa Akyeğitzâde”, Kazan, İstanbul, 1975, sy. 15, s. 54-55.
• ______, “Musa Carullah Bigi”, Kazan, İstanbul, 1975, sy. 16, s. 27-29.
• Birinci, Ali; Tûba Çavdar, “Halim Sabit Şibay”, TDV İslam Ansiklopedisi.
• Bulut, Hüseyin, “Sırat-ı Mustakim ve Sebilürreşad Dergisinde Milliyetçilik Meselesi (1910-1914)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü, İstanbul, 2000, 136 s.
• Caferoğlu, Ahmet, “Mirza Şefi Hakkında Notlar”, Türkiyat Mecmuası, 1928, sy. 2, s. 261-70.
• ______, “Mirza Feth-Ali Ahundzade”, Azerbaycan Yurt Bilgisi, I. Kânun 1933, c. 2, sy. 24, s. 435-43.
• ______, “İsmail Bey Gasprinski”, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Nisan 1933, c. 2, sy. 16, s. 261-70.
• ______, Azerbaycan, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, 1940.
• ______, “Azerbaycanda Maarif Hareketleri”, Türk Kültürü, 1964, c. 2, sy. 18, s. 130-36.
• ______, “Azerbaycan Edebiyatı”, Türk Kültürü El Kitabı, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1976, s. 465-83.
• Çağatay, Saadet, “Abdulkayyum Nasıri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 1952, c. 10, sy. 3-4, s. 147-60.
• ______, “Ölümünün 70. Yıldönümü Dolayısiyle Abd-ül-Kayyum Nasırî ve Eserleri”, Kazan, İstanbul, 1972, sy. 9, s. 3-17.
• ______, “Babam Ayaz İshaki’nin Son Günleri”, Kazan, İstanbul, 1974, sy. 12, s. 18-23.
• ______, “Ayaz İshaki’den Hâtıralar”, Kazan, İstanbul, 1974, sy. 12, s. 24-28.
• ______, “Fatih Emirhan”, Türk Kültürü, Temmuz 1986, sy. 279, s. 430-35.
• ______, “Müftü Rizaeddin bin Fahreddin (12.I.1869-14.X.1936)”, Türk Kültürü, Temmuz 1987, sy. 291, s. 427-34.
• Çağatay, Tahir, “İnkılapçı İsmail Bey ve Eleştiriler”, Emel, Eylül-Ekim 1978, sy. 108, s. 1-8.
• Çağatay, Ülker, “Hokant ve Alaşorda Milli Muhtariyetleri ve Mustafa Çokayoğlu”, Türk Kültürü, Şubat 1971, sy. 100, s. 381-85.
• Çapa, Mesut, “Yusuf Akçura’nın Rusya Seyahati ve Türk Esirleri”, Türk Kültürü, Ekim, 1993, sy. 366, s. 608-622.
• Çapraz, Kemal, “Kırım Tatar Türklerinde Basın (1881-1990)”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990, 57 s.
• Çavdar, R. Tûba, “İslam Mecmuası’nın Türk Dönemsel Yayını İçinde Yeri ve Önemi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1988, 95 s.
• ______, “İslam Mecmuası”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 23, s. 53-54.
• Çay, Abdülhaluk, “1905 Meşrutiyetinde Rusya Türkleri”, Türk Kültürü Araştırmaları, 1979-83, sy. 1-2, s. 59-70.
• Çekiç (Kalyon), Refika, “Ahmet Ağaoğlu: Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Çalışma”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1994, 81 s.
• Çelebi, Ercan, “Yaş Türkistan Dergisine Göre Türkistan Milli Mücadelesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2000, 267 s.
• Çiçek, Rahmi, “Yusuf Akçura’nın Bir Konferansı ve Doğu-Batı Tartışması”, Türk Kültürü, Ağustos 1993, sy. 364, s. 488-95.
• Deliorman, Altan, “Kırım ve Balkanlarda Türk Neşriyat Hareketleri (XIX ve XX. Yüzyıllar)”, Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölü- mü, 1966, 171 s.
• ______, “İsmail Gaspıralı ve Tercüman Gazetesi”, Türk Kültürü, Temmuz 1968, sy. 69, s. 653-58.
• Demiroğlu, Hasan, “Ülfet Gazetesi (11 Aralık 1905-7 Haziran 1907/ Petersburg). 1905-1907 Yılları Arasında Yapılan Rusya Müslümanları Kongreleri”, M. Ü.
• Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Genel Türk Tarihi Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2002, 144 s.
• Deniz, Filiz, “Yusuf Akçura: Hayatı, Eserleri ve Fikirleri”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1996, 150 s.
• Devlet, Nadir, “Kazan Türkleri ve Abdullah Tukay”, Kazan, İstanbul, 1971, sy. 3, s. 6- 11.
• ______, “Kazanlı Tarihçi ve Islahatçı Din Adamı: Şihâbeddin Mercânî”, Kazan, İstanbul, 1971-1972, c. 2, sy. 5, 6, 7/8, s. 33-41, 8-19, 64-79.
• ______, “Türkiye’de Kazanlılar”, Kazan, İstanbul, 1975, sy. 15, s. 29-36.
• ______, Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917). Ankara: Türk Kültürü- nü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1985, 350 s.
• ______, “Yusuf Akçura’nın Hayatı (1876-1935)”, Ölümünün Ellinci Yılında Yusuf Akçura Sempozyumu Tebliğleri, Ankara, 1987, s. 17-33.
• ______, İsmail Bey Gaspıralı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988, 141 s.
• ______, “İsmail Gaspıralı Sovyetler Birliğinde Ancak 60 Yıl Sonra Aklanabildi”, Türk Kültürü, Temmuz 1991, sy. 339, s. 424-29.
• ______, “İdil-Ural Müslümanlarının Eğitim Savaşı: Cedidcilik Hareketi”, Tarih ve Medeniyet, Mayıs 1995, sy. 15, s. 44-48.
• , 1917 Ekim İhtilâli ve Türk-Tatar Millet Meclisi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1998, 328 s.
• Doğan, Ahmet, “Kırım Mecmuası 1-23. Sayıları (Fihrist ve Metinler)”, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2000, 110 s.
• Doğan, Rüştü, “Akdes Nimet Kurat’ın Hayatı ve Eserleri”, Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, 1974, 84 s.
• Donuk, Abdulkadir, “Basmacı Hareketi Üzerine Bir Araştırma (1917’de Çıkan)”, Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, 1972, 110 s.
• Durukan, Şefika Akile Zorlu, “Yusuf Akçura’nın Mevkufiyet Hatıraları”, Tarih ve Toplum, Ocak 2002, sy. 217, s. 4-12.
• Ekinci, Salih Zeki, Skolastik Eğitim ve Türkiye’de Skolastik Tarz, Ankara: Epos, 2002, 127 s.
• Ekinci, Yusuf, Gaspıralı İsmail, Ankara 1997, 108 s.
• Engin, Muhabay, “Sultangaliyevizm: Rusya Türk Müslümanlarının Millî Bağımsızlık Hareketi”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü. 1980, 233 s.
• Ercilasun, Ahmet B., “Sadri Maksudî’nin Milliyetçiliği”, Türk Kültürü, Mayıs 1988, sy. 300, s. 304-310.
• ______, “İsmail Gaspıralı’nın Fikirleri”, Türk Kültürü, Mayıs-Haziran 1991, sy. 337- 338, s. 339-46.
• Ercilasun, Bilge, “1908-1920 Yılları Arasında İdil-Ural Aydınlarının Türkiye’deki Faaliyetleri”, Türk Kültürü, Aralık 1992, sy. 356, s. 719-25.
• Erkan, Serdar, “Sadri Maksudi Arsal (Hayatı-Eserleri-Fikirleri)”, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001, 107 s.
• Ersanlı, Büşra, İktidar ve Tarih: Türkiye’de ‘Resmi Tarih’ Tezinin Oluşumu (1929- 1937), İstanbul: Afa Yayıncılık, 1992, 230 s. (2. baskı, 1996, 262 s.)
• ______, “Milliyetçilik Teorileri; Avrasya’da Siyaset ve İlişkiler”, Türkiye Günlüğü, Mart-Nisan 1998, sy. 50, s. 9-15.
• ______, “Geleneğin İhyâsı: Türkistan’da Edeb/Adab Dersleri ve Siyasi Kültür”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Mart 2002, sy. 11, s. 181-96.
• Erşahin, Seyfettin, “Buhara’da Cedidcilik – Eğitim Islahatı Tartışmaları ve Abdurrauf Fıtrat (XX. yüzyıl Başları)”, Dinî Araştırmalar, 1999, c. 1, sy. 3, s. 213-55.
• ______, Fıtrat: Buhara’da Cedidcilik - Eğitim Reformu. Münazara ve Hind Seyyahının Kıssası, Ankara: Kültür Bakanlığı, 2000, 182 s.
• Ertem, İnci, “Dedem, İsmail Gaspıralı”, Türk Kültürü, Mayıs-Haziran 1991, sy. 337- 338, s. 325-28.
• Esen, Emre, “Türkistan’da Basmacılık Hareketi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1994, 216 s.
• Esin, Emel, “Yusuf Akçura Hakkında Bilinmeyen Kaynaklar ve F. Georgeon’un Araş- tırması”, Türk Kültürü, 1979, sy. 200-201-202, s. 428-37.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri, “Sadri Maksudî’den Bize Kalan Meseleler”, Türk Yurdu, Mart 1957, sy. 266, s. 644-50.
• “Türk Gazetecilik Tarihi ve Gaspıralı İsmail Bey”, Emel, Ankara, 1964, c. 4, sy. 24, s. 13-17.
• Gafarov, Polat, “Mehmet Emin Resulzade’nin Türkiye ve Avrupa’daki Faaliyetleri”, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 1999, 76 s.
• Gaspıralı, Şefika, “Babamdan Hatıralar”, Emel, Eylül 1962, sy. 12, s. 17-18.
• Gasprinski, İsmail, “Âlem-i İslamı Uyandıracak Çareler: Umumî Mutemer-i İslamî, yani Müslümanlar Kongresi”, Sırat-ı Müstakim, 11 Haziran 1325, c. 2, sy. 42, s. 248-50.
• Gökgöz, Saime Selenga, “İdil-Ural Sahasında Ceditçi Sosyalistlerin Faaliyeti (1905- 1938)”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Tarih Anabilim Dalı, Ankara, 1996, 105 s.
• ______, “İdil-Ural’da Cedit Hareketi ve Ceditçi Sosyalistler 1905-1917”, Türk Yurdu, Ankara, 1998, sy. 18, s. 198-207.
• Göksan, Ayhan, “Gaspıralı İsmail Bey ve Usulü Ceditçiliği”, Türk Kültürü, Nisan 1964, sy. 18, s. 126-29.
• ______, “Azerbaycan’da Cedit Hareketinin Kültürel ve Siyasî Oluşumu, 1905-1917”, Meslek Hayatının 25. Yılında Prof. Dr. Abdulhaluk Çay Armağanı, Ankara, 1998, c. I, s. 433-50.
• Görmez, Mehmet, Musa Carullah Bigiyef, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994, 228 s.
• Güler, Ruhi, “”İslam Mecmuası” (1914-1918) ve İçeriği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ünişversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1995, 152 s.
• Gülpınar, Canan, “Türk Yurdu Dergisine Göre Rusya’da Türkçülüğün Doğuşu ve Gelişmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü, İstanbul, 1998, 89 s.
• Gümüşoğlu, Firdevs, “Türk Yurdu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, s. 269-74.
• Güngör, Şule, “Yana Milli Yol (Yeni Milli Yol) Dergisi ve Tatar Aydınlarından M. Ayaz İshaki (İdilli)’nin Siyasi Görüşleri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 1994.
• Gürsoy, Nevnihal, “Halim Sabit Şibay`ın Hayatı, Eserleri ve Görüşleri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü, İstanbul, 1999, 88 s.
• Habibullayev, İlham, “Hüseyinzade Ali Bey (Turan) Hayatı ve Fikirleri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2001, 178 s.
• Habibzâde, Ahmed Kemal, Çin-Türkistan Hâtıraları, İzmir: Marifet Matbaası, 1925. Yeni baskısı için bkz. Ahmet Özalp (haz.), Çin Türkistanı Anıları, İstanbul: Kitabevi 1996, 272 s.
• Hablemitoğlu, Necip, Çarlık Rusyası’nda Türk Kongreleri (1905-1917), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1988, 317 s.
• Hablemitoğlu, Şengül ve Necip Hablemitoğlu, Şefika Gaspıralı ve Rusya’da Türk Kadın Hareketi (1893-1920), Ankara: Ajans Türk Matbaacılık Sanayii A.Ş., 1998.
• Hasmahmetli, H., “İsmail Bey Gasprinski’ye Ait Bir Hatıra”, Azerbaycan Yurt Bilgisi, 1933, sy. 2, s. 149-53.
• Hayit, Baymirza, Turkestan im XX. Jahrhundert, Darmstadt: C. W. Leske Verlag, 1956, 406 s.
• ______, Turkestan Zwischen Russland und China, Amsterdam: Philo Press, 1971, 414
• s. Türkçesi: Abdülkadir Sadak, Türkistan: Rusya ile Çin Arasında: XVIII-XX.
• Asırlar Ruslar ve Çinlilerin İstilaları Devrinde Türkistan Milli Devletleri ve Milli Mücadeleleri Tarihi, Ankara: Otağ Yayınları, 1975.
• ______, Türkistan’da Öldürülen Türk Şairleri, Ankara: Kardeş Matbaası, 1971, 52 s.
• ______, “Türkistan’da Cedidcilik ve Sonu”, Milli Eğitim ve Kültür, Ankara, 1981, c. 3, sy. 9, s. 45-55.
• ______, Basmacılar: Türkistan Milli Mücadele Tarihi, 1917-1934, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997, 367 s.
• Hıdıraliev, Darhan, “Türkistan’da ‘Cedit’ Hareketinin Fikrî Kaynakları ve Abay”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İzmir, 1997, sy. 2, s. 79-89.
• ______, Mustafa Çokay: Hayatı, Faaliyetleri ve Fikirleri, Ankara: Yeni Avrasya Yayınları, 2001, 215 s.
• ______, “Türkistan’da Cedidcilik Hareketi ve Bunun Türkiye ile Münasebeti”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2001, 279 s.
• İbrahim, Abdürreşid, “Pan-Turanizm”, Teârif-i Müslimîn, 2 Nisan 1326, c. 1, sy. 2, s. 17-20.
• ______, “Yine Pan-Turanizm, Ya ki Akvâm-ı Türk Birleşmesi”, Teârif-i Müslimîn, 2 Nisan 1326, c. 1, sy. 3, s. 57-58.
• ______, “Bahtiyar Gasprinski”, Emel, Nisan 1933, sy. 5, s. 12-17.
• İdrisi, Alimcan, “Tercüme-i Hal: Musa Efendi Bigey”, Türk Yurdu, 16 Temmuz 1331, c. 8, sy. 89, s. 2696-2703; makalenin Tuba Çavdar tarafından yapılan yeniden neşri için bkz. Türk Kültürü, 1987, c. 25, sy. 288, s. 240-46.
• İmanov, Vügar, Ali Merdan Topçubaşı (1865-1934): Lider Bir Aydın ve Bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Temsili, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2003, 303 s.
• İnalcık, Halil, “Sadri Maksudi Arsal (1880-1958). Ölümünün Beşinci Yılı Dolayısiyle”, Türk Kültürü, Mart 1963, sy. 5, s. 49-52.
• ______, “Cafer Seydahmet Kırımer (1889- 4 Nisan 1960)”, Türk Kültürü, 1965, c. 3, sy. 31, sy. 473-78.
• İnan, Abdulkadir, “Atatürk ve Dış Türkler”, Türk Kültürü, Kasım 1963, sy. 13, s. 114- 15.
• İshakî, Ayaz, “Abdülkayyum el-Nasırî”, Türk Yurdu, 15 İlk Teşrin 1942, c. 26, sy. 4, s. 123-26.
• İsmail Bey Gasprinski, 1851-1914, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334, 31 s.
• İsmail Gaspıralı Albümü ve Gaspıralı İsmail: Hayatı, Eserleri, Usûl-i Cedid Hareketi İçindeki Yeri, (haz.), Sabri Arıkan ve Ali İhsan Kolcu, İstanbul, 1999, 128 s.
• Kafalı, Sevgi, “İsmail Beğ Gaspıralı’nın Fikir Dünyası ve Batı Türklüğü”, Türk Kültü- rü, Mayıs-Haziran 1991, sy. 337-338, s. 290-300.
• Kalkan, İbrahim, “Sovyet Dönemi Öncesi Orta Asya Aydınları ve Değişim”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2000, sy. 14, s. 285-97.
• ______, “Kazak Siyasi Düşüncesinin Gelişimi ve Kazak Gazetesi (1913-1918)”, Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, c. 19, 369-88.
• Kanlıdere, Ahmet, “Rusya Türklerinden Musa Carullah Bigi (1875-1949)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1988, 95 s. ______, Reform within Islam: The Tajdid and Jadid Movement among the Kazan Tatars (1809-1917). Conciliation or Conflict?, İstanbul: Eren Yayıncılık, 1997, 200 s.
• ______, “Islah: Tataristan, Kafkasya ve Orta Asya’da”, TDV İslam Ansiklopedisi.
• ______, “Kazan Tatarları Arasında Tecdit ve Cedit Hareketi (1809-1917)”, Türkiye Günlüğü, Yaz 1997, sy. 46, s. 89-96.
• ______, “Rusya Türkleri Arasında Yenileşme Hareketi Hakkındaki Kaynaklara Genel Bir Bakış”, Müteferrika, Yaz 1999, sy. 15, s. 123-31.
• ______, “Rusya Türklerinin Osmanlı Fikir Hayatındaki Etkileri: Islah Düşüncesi ve Türkiye’deki Etkileri”, Osmanlı: Düşünce, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999, c. 7, s. 510-16.
• ______, “Rusya Müslümanlarının Kongrelerinde Kadın Sorunu (1905-1917)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2000, sy. 2, s. 139-48.
• ______, “XIX. ve XX. Yüzyıllarda Kazan Tatarları”, Türkler, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, c. 18, s. 415-26.
• ______, “Şihâbeddin Mercanî”, TDV İslam Ansiklopedisi.
• Kaplan, Mehmet, “Gaspıralı İsmail’in Avrupa Medeniyeti, Sosyalizm ve İslamiyet Hakkındaki Eseri”, Türk Kültürü, 1977, sy. 180, s. 716-31.
• Kara, Abdulvahap, Türkistan Ateşi: Mustafa Çokay’ın Hayatı ve Mücadelesi, İstanbul: Da Yayıncılık, 2002, 383 s.
• Karagür Sarıahmetoğlu, Nesrin, “Molla Nasreddin Dergisinde Kadın Meselesinin Aksi”, Türk İncelemeleri Dergisi, 2002, sy. 7, s. 267-84.
• Karakaş, Mehmet, “XIX. Yüzyılda Türkçülük Akımı ve Osmanlıda Rusya Kökenli Türkçülerin Önemi ve Rolü”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Bölümü, İstanbul, 1994, 91. s.
• Karakaş, Yasemin, “Azerbaycan Yurt Bilgisi Dergisi Bibliyografyası”, Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, 1993.
• Karan, A. Lebib, Şehabettin Mercânî: Turmuşu hem Eserleri, [İstanbul], 1960, 79 s.
• Kaya, M. Cüneyt, “Cedidcilik Hareketinin İstanbul’daki Sesi: ‘İslam Dünyası’ Dergisi”, Müteferrika, 2001, sy. 20, s. 145-68.
• Kemer, Osman, “Şehabettin Mercani ve Müstefadu’l-Ahbar’ı”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1995, 96 s.
• Keskioğlu, Osman, “Musa Carullah”, İlahiyat Fakültesi Mecmuası, 1964, sy. 12, s. 63- 73.
• Kırımlı, Cafer Seydahmet, Gaspıralı İsmail Bey, İstanbul: Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anomim Şirketi, 1934, 249 s.
• _, “Ayaz İshaki”, Emel, Nisan 1934, sy. 4, s. 1-5.
• ______, “Yusuf Akçura’nın Mübarek Ruhuna”, Emel, Mayıs 1935, sy. 5, s. 1-7.
• ______, “Kazan Edebiyatı ve Ayaz İshaki”, Emel, Nisan 1937, sy. 4, s. 1-5, 37-42.
• ______, Bazı Hatıralar, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Matbaacılık Tesisleri, 1993, 328 s.
• Kırımlı, Hakan. Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1996, 296 s.
• ______, İsmail Türkoğlu, İsmail Bey Gaspıralı ve Dünya Müslümanları Kongresi, Tokyo: Islamic Area Studies Project, 2002, 83 s.
• Kırımlı, Meryem, “Genesis of Kazak Nationalism and Independent Kazakstan: A History of Native Reactions to Russian-Soviet Policies”, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1999, 290 s.
• Kocaoğlu, Timur, “Türkistan’da Cedit Okulları”, Hür Türkistan İçin, İstanbul, 15 Mayıs 1976, 6.
• ______, “Türkistanlı Bilgin Abdurrauf Fıtrat’ın Türkoloji Sahasındaki Bilinmeyen Eserleri”, Emel, Eylül-Ekim 1983, sy. 138, s. 26-29.
• ______, “Yaş Türkistan’ın Türkistan Basın Tarihindeki Yeri”, Yaş Türkistan (1929-30 arasındaki sayıların yeniden neşri), 1: 13-30, İstanbul: Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı Yayınları, 1997, s. 13-31.
• ______, “Recent Studies on Modern Central Asia in Turkey: 1969-1997”, Asian Research Trends: A Humanities and Social Sciences Review, 1998, sy. 8, s. 21-39.
• ______, (der.), Reform Movements and Revolutions in Turkestan: 1900-1924, Haarlem: Sota, 2001, 499 s.
• ______, “Yenilik Hareketleri ve İhtilaller Arasında Osman Hoca (Kocaoğlu)”, Reform Movements and Revolutions in Turkestan: 1900-1924, Timur Kocaoğlu (der.), Haarlem: Sota, 2001, s. 15-30.
• ______, “Abdurrauf Fıtrat: A Central Asian Intellectual with the Changing Stages of National Identity”, Prof. Dr. Mehmet Saray’a Armağan: Türk Dünyasına Bakışlar, Halil Bal ve Muharrem Erat (der.), İstanbul: Da Yayıncılık, 2002, s. 401-406.
• Koçar, Çağatay, “Türkistan’da Ceditçilik Hareketinin Başlaması”, Türk Kültürü, Eylül 1985, sy. 269, s. 582-89.
• ______, “Türkistan’da Cedidçilik Devrindeki Bazı Neşriyatlar”, Türkistan ile İlgili Makaleler, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1991, s. 213-27.
• Kolbaşı, Ahmet, “İdil-Ural Türklerinde XIX. Yüzyılın Başlarında Eğitimde Yenileşme Hareketleri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1989, 94 s.
• Koşay, Hamid Zübeyr, “Yusuf Akçura”, Belleten, 1977, c. 61, sy. 162, s. 389-400.
• Köprülü, Mehmed Fuad, “Abdullah Tukayef”, Türk Yurdu, 1329/1913, c. 4, sy. 4, s. 496-515.
• ______, Azeri Edebiyatına Ait Tedkikler, Bakü: Azer Neşr Matbaası, 1926, 56 s.
• ______, “İsmail Bey Gasprinski”, Azerbaycan Yurt Bilgisi, Nisan 1933, c. 2, sy. 16, s. 154-55.
• “Azerî”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Maarif Matbaası, 1942, c. II, s. 118-51.
• ______, “Çağatay Edebiyatı”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Maarif Matbaası, 1945, c. III, s. 270-323.
• ______, “Abbaskulu Ağa”, Halk Edebiyatı Ansiklopedisi, 1963, c. I.
• Kuran, Ercüment, “Rusya Türklerinde ‘Usul-i Cedid’ Hareketleri”, Yeni Türkiye, Ankara, 1997, sy. 15, s. 338-39.
• Kurat, Akdes Nimet, “Kazan Türklerinin Medeni Uyanış Devri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Temmuz-Aralık 1966, c. 24, sy. 3-4, s. 95-194.
• ______,”Kazanlı Tarihçi Hadi Atlasî”, Reşit Rahmeti Arat İçin, Ankara: Türk Kültürü- nü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1963, s. 352-56.
• ______, “Kazan Türklerinin Tanınmış Tarihçi ve Milliyetçilerinden Hadi Atlas (1875- 1940?)”, Kazan, İstanbul, 1975, sy. 16, s. 1-6.
• Kurban, İklil, “(Türkistan’da) Cedidçilikten Türkçülüğe”, Türk Yurdu, Eylül 1990, c. 10, sy. 38, s. 40-44; Ekim 1990, c. 10, sy. 38, s. 54-61.
• ______, “Ankara’da Vefat Eden ve Unutulan Bir Tatar Aydını: Fuad Tuktarov”, Tarih ve Toplum, Ocak 2001, sy. 205, s. 47-50.
• ______, “Stalin Döneminde Yargılanan İki Tatar Aydını [İlyas Alkin ve Fatih Kerimi]”, Tarih ve Toplum, Eylül 2001, sy. 213, s. 50-55.
• Maraş, İbrahim, “Tatar Cedidçiliği ve Bugünkü İdil-Ural Bölgesine Bir Bakış”, Yeni Türkiye, Temmuz-Ağustos 1997, c. 3, sy. 16, s. 1451-62.
• ______, “İsmail Gaspıralı’nın Bilinmeyen Bir Risalesi: “Mektep ve Usûl-i Cedid Nedir?””, Emel, Mart-Nisan 1997, sy. 219, s. 10-20.
• ______, “İdil-Ural Bölgesinin Ceditçi Dinî Lideri Zeynullah Rasulî’nin Hayatı ve Gö- rüşleri”, Dinî Araştırmalar, Mayıs 1998, c. 1, sy. 2, s. 76-92.
• ______, “İdil-Ural Bölgesi ve Osmanlı Fikrî Münasebetleri”, Osmanlı, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 1999, c. 7, s. 503-509.
• ______, Türk Dünyasında Dinî Yenileşme, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2002, 360 s.
• Mardin, Şerif, “Abdürreşid Ibrahim and Zeki Velidi Togan in the History of the Muslims of Russia”, Korkut A. Ertürk (ed.), Rethinking Central Asia, Lebanon: Ithaca Press, s. 111-28.
• Menger, Ahmet Veli, “Kazan Türklerinin Millî, Medenî Faaliyetlerinde İmam ve Tüccarların Rolü”, Kazan, İstanbul, Eylül-Kasım 1971, sy. 5, s. 6-11.
• ______, “Mir Yakup Dulatoğlu (1881-1930?)”, Kazan, İstanbul, 1974, sy. 12, s. 6-11.
• Muallim Cevdet [İnançalp], Mekteb ve Medrese, Erdoğan Erüz (haz.), İstanbul: Çınar Yayınları, 1978, 184 s.
• Muhammed Ayaz İshaki: Hayatı ve Faaliyeti, Tahir Çağatay vd. (haz.), Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1979, 351 s.
• Mustafa Sabri [Şeyhülislam], Yeni İslam Müctehidlerinin Kıymet-i İlmiyesi: Kazanlı Musa Bigiyef Efendinin Rahmet-i İlahiye Bürhanları Nâmındaki Eseri Hakkında İntikâdâtı Hâvidir, İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1337/1335, 166 s. ______, Dinî Müceddidler, İstanbul: Evkaf Matbaası, 1340/1338, 383 s.
• Ocaklı, Arzu, “İdil-Ural Bölgesinden Göçler, Neden ve Sonuçları (XIX. Yüzyıl ve XX.
• Yüzyıl Başı)”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2001, 174 s.
• Oktay, A[bdülvahab], Türkistan Milli Hareketi ve Mustafa Çokay, İstanbul, 1950, 55 s.
• ______, “Türkistan’da Cedidçiliğine Müessir Olan Kardeş Matbuat”, Türkistan, İstanbul, 1953, 3/4, 5, 6, s. 15-20; 19-24; 15-18, 26.
• Oraltay, Hasan, Alaş Türkistan Türklerinin Milli İstiklal Parolası, İstanbul: Büyük Türkeli Yayınları, 1973.
• ______, “Mustafa Çokay”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Ocak 1997, sy. 121, s. 15-18.
• Orhon, Hüseyin Namık, “Kayıplarımız: Ayaz İshakî”, Türk Yurdu, Ağustos 1954, c. 2, sy. 235, s. 150-56.
• Ortaylı, İlber, Çarlık Rusyasında Türkçülük Hareketleri ve Gaspıralı İsmail Bey, Ankara, 1968.
• ______, “Reports and Considerations of Ismail Bey Gasprinskii in Tercüman on Central Asia”, Cahiers du monde russe et soviétique, 1991, c. 32, sy. 1, s. 43-46.
• Otar, İbrahim, “Çelebi Cihan”, Emel, Şubat 1936, sy. 2, s. 5-8; Mart 1937, sy. 3, s. 8-9; Mart 1939, sy. 3, s. 15-17; Nisan 1939, sy. 4, s. 9-13; Haziran 1939, sy. 6, s. 14- 16; 26-27.
• ______, “Cafer Seydahmet Kırımer’e gore Mefkure ve Mefkureci”, Emel, 1962, sy. 10, s. 6-9.
• ______, “Cafer Seydahmet Kırımer”, Emel, Kasım 1969, sy. 1, s. 18-26.
• Otar, İsmail, “Gaspıralı İsmail Bey”, Emel, Eylül 1934, sy. 9, s. 27-32.
• ______, Kırımlı Türk şairi ve bilgini Bekir Sıtkı Çobanzade, İstanbul: Lebib Yalkın Yayımları ve Basım İşleri, 1999, 288 s.
• Ördekçi, Mehmet, “Abdürreşid İbrahim ve Çoban Yıldızı”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1997, 125 s.
• Özalp, Ömer Hakan, Rızaeddin bin Fahreddin: Kazan’la İstanbul Arasında Bir Âlim, İstanbul: Dergah Yayınları, 2001, 480 s.
• Özbek, Nadir, “Abdürreşid İbrahim (1857-1944): The Life and Thought of a Muslim Activist”, Boğaziçi Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1994.
• ______, “Abdürreşid İbrahim: İslamcı Bir Eylem Adamı”, Toplumsal Tarih, Temmuz 1995, sy. 19, s. 7-12.
• ______, “Abdürreşid İbrahim’in İkinci Meşrutiyet Yılları: Tearüf-i Müslimin ve İslam Dünyası”, Toplumsal Tarih, 1995, sy. 20, s. 18-23.
• ______, “Zeki Velidi Togan ve Milliyetler Sorunu: ‘Küçük Başkurdistan’dan ‘Büyük Türkistan’a”, Toplumsal Tarih, Ağustos 1997, sy. 44, s. 15-23.
• ______, “Zeki Velidi Togan ve Türk Tarih Tezi”, Toplumsal Tarih, Eylül 1997, sy. 45, s. 20-27.
• ______, “The Bashkir Nationality Question and Zeki Velidi Togan in the Russian Revolution and the Civil War, 1917-1921”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Mart 2002, sy. 11, s. 161-80.
• Özcan, Ömer, “Mustafa Çokayoğlu Hakkında Bir Mektup”, Toplumsal Tarih, Ağustos 1996, sy. 32, s.42-44.
• “Muhaceretteki İdil-Ural ve Kuzey Kafkasya Önderlerinin Mücadelelerinden Bir Kesit”, Toplumsal Tarih, Haziran 1997, sy. 42, s. 52-59.
• ______, “Uzakdoğu’da İdil-Urallıların Varlık Mücadelesi”, Toplumsal Tarih, Aralık 1997, sy. 48, s. 39-43.
• Özcan, Ufuk, “İmparatorluktan Cumhuriyete Kimlik Değişimi: Ahmet Ağaoğlu’nun Hayatı, Dönemi ve Düşünceleri”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996, 171 s.
• Özçetin, Yaşar, “20. Yüzyıl Başlarında Türkçülük Hareketi (1908-1923)”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1996, 91 s.
• Özden, Mehmet, “Türkçülük Akımı ve Batı Meselesi Üzerine”, Türkiye Günlüğü, Mayıs 1989, sy. 2, s. 32-34.
• ______, “Ceditçilik Üzerine”, Türkiye Günlüğü, Güz 1992, sy. 20, s. 76-78.
• ______, “Ceditçiliğin Tarihinden: Gaspıralı İsmail Bey ve Usulü Cedit”, Türkiye Günlüğü, Temmuz-Ağustos 1994, sy. 29, s. 221-25.
• ______, “Türk Yurdu Dergisi ve İkinci Meşrutiyet Devri Türkçülük Akımı (1911- 1918)”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1994, 589 s.
• ______, “Türkçülük: Sınırlar ve Hayaller”, Türkiye Günlüğü, Mart-Nisan 1995, sy. 33, s. 86-90.
• Özdoğan, Günay Göksu, “Dünyada ve Türkiye’de Turancılık”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, s. 388-405.
• Özer, Meryem, “Kırım Tatarlarının Emel Dergisindeki Siyasi ve Kültürel Faaliyetlerinin İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araş- tırmalari Enstitüsü Genel Türk Tarihi Bilim Dalı, İstanbul, 2003, 227 s.
• Özkan, Fatma, “Ömrünün Baharında Vefat Eden Büyük Şair: Abdullah Tukay”, Türk Kültürü, Mart 1996, sy. 395, s.148-58.
• Paksoy, Hasan B., “Basmacı ve 1916-1924 Türkistan Bağımsızlık Savaşı”, Türk Tarihi Toplumların Mayası Uygarlık, Ankara: Mazhar Zorlu Holding Kültür Sanat Yayını, 1993, s. 122-37.
• Polat, Ümit, “Türk Dünyasında Açılan İlk Cedid Mektepleri Üzerine Bir İnceleme”,Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002, 125 s.
• Rzayeva, Laman, “Azerbaijani Intellectuals During the Transition”, Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001, 157 s.
• Sadıkov, Ramin, “Azeri Aydınlardan Yusuf Vezir Çemenzeminli (1887-1943)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2003, 129 s.
• Sakal, Fahri, “Ağaoğlu Ahmed Bey”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 1995, 309 s.
• Salikhov, Akhat, “Prof. Dr. Zeki Velidi Togan’ın Hayatı ve Muhaceretten Evvel Rusya’da Yayınlanmış Eserleri”, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1997, 112 s.
• Saray, Mehmet, Türk Dünyasında Eğitim Reformu ve Gaspıralı İsmail Bey (1851- 1914), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1987.
• Saylık, Cemalettin, “1950 Sonrası Dönemde Yayınlanan İslam Düşüncesine Dair Eserlerde Tecdid-Islahat ve Reform Kavramları”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Kelam Bilim Dalı, İstanbul, 1996, 101 s.
• Seçilen, Orhan, “Türk Yurdu Mecmuasında Dış Türklerle İlgili Seyahat Yazıları”, Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, 1969.
• Sevimli, Yakup, “Hayat Gazetesi Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2001, 701 s.
• Solak, Fahri, “Doğumunun 150. Yılında Gaspıralı İsmail Bey, Tercüman Gazetesi Bibliyografyası ve Türkçe Yayınlar”, Müteferrika, Sonbahar 2001, sy. 20, s. 79- 104.
• ______, “Türkistan ve Kafkasya ile İlgili Türkiye’de Yapılan Tezler”, Akademik Araştırmalar, 2000, c. 2, sy. 6, s.161-247.
• Somuncuoğlu, Bekir Türkmen, “Abdurrauf Fıtrat”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2000, 43 s.
• Soysal, Gün, “Ahmed Agaoglu (1869-1939). The Life and Thought of a Turkish Nationalist (1908-1918)”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi,Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 1995, 233 s.
• ______, “Tatarlarda İslamla İlgili Bir Sempozyum ve İki Kitap”, Tarih ve Toplum, Şubat 2000, sy. 194, s. 62-64.
• ______, “20. Yüzyıl Başında Tatarlarda Kimlik Arayışı ve Diğer Türk Topluluklarıyla İlişkiler”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, 2001, 400 s.
• ______, “Tatarlar Arasında Türkçülük”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası. Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2001, s. 196-213.
• ______, “Ahmet Ağaoğlu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 1: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası. Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2001, s. 202-207.
• ______, “Rusya Kökenli Aydınların Cumhuriyet Dönemi Türk Milliyetçiliğinin İnşâ- sına Katkısı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, s. 483-504.
• ______, “Zeki Velidi Togan”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, s. 488-94.
• ______, “Rusya Müslümanları Üzerine Almanya’da Yapılan Yeni Çalışmalar”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Mart 2002, sy. 11, s. 293-302.
• Söylemez, Orhan; Göksel Öztürk, “Abay Kunanbayev: 1845-1904”, Bir, 1995, sy. 5, s. 101-124.
• T.Y., Türkistan’da Türkçülük ve Halkçılık, A. Oktay (nşr.), İstanbul: Kağıt ve Basım İş- leri, 1954, 80 s.
• Tahir, Mahmut, “Fatih Kerimî”, Kazan, İstanbul, 1971, sy. 2, s. 35-36.
• ______, Garep Harfleri Bilen Basılgan Tatar Neşriyatının Bibliyografyası, Ankara, 1976.
• Abdurrashid Ibragim”, Central Asian Survey, 1988, c.7, sy. 4, s. 35-40.
• ______, “Abunnasir Kursavi, 1776-1812”, Central Asian Survey, 1989, c. 8, sy. 2, s. 155- 58.
• Tamir, Ferhat, “Ayaz İshakî’nin ‘Türk Dünyasında Ortak Yazı Dili’ Konusunu İnceleyen Bir Yazısı, Türk Kültürü, Kasım 1990, sy. 331, s. 656-71.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Muhammed Ayaz İshaki”, Belleten, 1982, c. 46, sy. 181, s. 155-65.
• Taşkın, Yüksel, “Sadri Maksudi Arsal”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, s. 496-99.
• Temir, Ahmet, “Abdünnasir Kursavî”, Kazan, İstanbul, 1971, sy. 4, s. 44-52.
• ______, “Kazan ve Şimal Türk Edebiyatının Eski Kaynakları”, Kazan, İstanbul, EylülKasım 1971, sy. 5, s. 12-20.
• ______, “Hüseyinoğulları”, Kazan, İstanbul, Mart-Ağustos 1972, sy. 7-8, s. 61-63.
• ______, “Abdulkayyum Nasırî’nin Hayatından Yapraklar”, Kazan, İstanbul, 1972, sy. 9, s. 23.
• ______, “Doğumunun 130 ve Ölümünün 50. Yılı Dolayısıyla Kazanlı Tarihçi Murad Remzi (1854-1934)”, Belleten, 1986, c. 50, sy. 197, s. 495-505.
• ______, Yusuf Akçura, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987, 103 s.
• Temizyürek, Fahri, “Osmanlı Mekteplerinde Ceditçilik Hareketi”, KÖK Araştırmalar, Osmanlı Özel Sayısı, 2000, s. 81-87.
• ______, “Osmanlı Devleti Eğitim Sahasındaki Yenileşme Hareketlerinin Gaspıralı İsmail Bey’e Etkileri”, Avrasya Etüdleri, Kış 2002, sy. 21, s. 3-13.
• Togan, Zeki Velidi, “İbn Haldun Nazarında İslam Hükumetlerinin İstikbali”, Bilgi Mecmuası, Haziran 1914, c. 2, sy. 7, s. 733-43.
• ______, “İslam Âleminde Tedennî Sebepleri ve Mercanî”, Yulduz, (Kazan), 1914, sy. 117.
• ______, “Rus Tarihî Edebiyatında Mercanî”, Sâlih b. Sâbit Ubeydullin (der.), Mercânî, Kazan: Maarif Matbaası, 1915, s. 468-84.
• ______, “Mercanî’nin Bir Eseri Toğrusunda Kayyum Nasırî”, Sâlih b. Sâbit Ubeydullin (der.), Mercânî, Kazan: Maarif Matbaası, 1915, s. 582-89.
• ______, “Türkistan ve Edil Havzasının Medenî Münasebetleri Tarihinden”, Yeni Türkistan, 1927, sy. 2-3, s. 25-30.
• ______, Onyedi Kumaltı Şehri ve Sadri Maksudi Bey, İstanbul: Bürhaneddin Matbaası, 1934, 60 s.
• ______, Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, İstanbul, 1942, 696 s. İlk baskı- sı: 1928-39 yılları arasında Mısır’da eski harflerle.
• ______, “Büyük Alim Musa Carullah Reformatör müdür?”, Tasvir, 23 Eylül 1947.
• ______, “Musa Carullah: Mesleği, Şahsiyeti ve Eserleri”, Tasvir, 16 Eylül 1947.
• ______, “Musa Carullah Begi’nin Hayatı ve Eserleri”, Yeni Selamet, Kasım 1949, 5: 37- 105, 5-7, 16.
• ______, “Gaspralı (Gasprinski), Ismail”, Encyclopedia of Islam, 2nd ed., Leiden: E. J. Brill, 1965, 979-81.
• ______, “Ghafurî, Medjid”, Encyclopedia of Islam, 2nd ed., Leiden: E. J. Brill, 1965 “Azerbaycan”, İslam Ansiklopedisi, c. 2, s. 91-118.
• ______, Hatıralar, İstanbul: Hikmet Gazetecilik Ltd. Şirketi, 1969, 643 s.
• Togay, M. Feyzi, “Kayyum Nâsırî”, Türk Amacı, I. Teşrin 1942, c. 1, sy. 4, s. 165-70.
• ______, “Müverrih Şehabeddin Mercani”, Türk Amacı, 1943, sy. 8, s. 343-48.
• ______, Yusuf Akçuranın Hayatı, İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi, 1944, 141 s.
• Toprak, Zafer, “II. Meşrutiyet’te Fikir Dergileri”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c. I.
• Tuna, Mustafa Özgür, “Gaspirali v. Il’minskii: Two Identity Projects for the Muslims of the Russian Empire”, Nationalities Papers, 2002, c. 30, sy. 2, s. 265-89.
• Tural, Sadık Kemal, “Gaspıralı İsmail Bey’in Osmanlı Türkiyesine Tesirleri”, Türk Kültürü, Mayıs-Haziran 1991, c. 29, sy. 337-338, s. 339-46.
• Turan, A. Şekür, “Doğu Türkistan Milli Mücadelesinde Yaş Türkistan Dergisinin Hizmetleri”, Türk Kültürü, 1977, sy. 177, s. 581-83.
• ______, Türkistan Bibliyografyası, İstanbul: Yaş Türkistan Yayını, 1979, 51 s.
• Türkoğlu, İsmail, “20. Yüzyılda Bir Türk Seyyahı Abdürreşid İbrahim”, Toplumsal Tarih, Ağustos 1995, sy. 20, s. 6-10.
• ______, “Abdürreşid İbrahim’in Bilinmeyen Yılları”, Toplumsal Tarih, Temmuz 1995, sy. 19, s. 13-17.
• ______, Sibiryalı Meşhur Seyyah Abdürreşid İbrahim, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997, 172 s.
• ______, Rusya Türkleri Arasında Yenileşme Hareketinin Öncülerinden Rızaeddin Fahreddin, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2000, 368 s.
• Tüzün, Mehpare, “Ahmed Ağaoğlu’nun Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Araştırma”, Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, İstanbul, 1976, 50 s.
• Uca, Alaattin, “Türkçülük Fikrinin Ünlü Mütefekkiri Ali Bey Hüseyinzade (Turan)’nın Hayatı, Fikirleri ve Eserleri”, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1997, 311 s.
• Ulaş, Semra, “Musa Carullah’ın ‘Hatun’ Adlı Kitabı Işığında İslam Kadını”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1993, 265 s.
• Ulusoy, Belkıs, “Azeri Türk’e Göre Azerbaycan’ın Milli Problemleri, 1928-1931”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1999, 173 s.
• Uslu, Ayşen, “Türk Matbuatında Türkiye ile Türkistan Arasında Edebî ve Fikrî Münasebetler (1905-1937)”, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1997, 107 s.
• Ülgen, Erol, “Abbaskulu Ağa Bakûhanlı Kudsî (1794-1846)”, Dönemeç, 1999, sy. 4-7, s. 23-35.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları, 1979, 496 s.
• Ülküsal, Müstecip, “Gaspıralı İsmail Bey”, Emel, Eylül-Ekim 1961, sy. 24, s. 2-9.
• ______, “Ismail Gaspıralı: the Outstanding Reformer in Turkestan, 1851-1914”, Emel, Eylül-Ekim 1965, sy. 24, s. 7-13.
• “Cafer Seydahmet Kırımer”, Emel, Mart-Nisan 1970, sy. 57, s. 1-4.
• ______, “Ayaz İshaki İdilli”, Emel, Mayıs-Haziran 1978, sy. 106, s. 1-5.
• ______, “Büyük Düşünür ve Öğretmen Gaspıralı İsmail Bey”, Türk Kültürü, MayısHaziran 1991, sy. 337-338, s. 347-54.
• Ünal, Yaşar, “II. Meşrutiyet Döneminde Dini Düşünceyi Yenileştirme Hareketleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2001, 190 s.
• Veliyev, Afgan, “Sosyal Düşünce Tarihinde Mirza Bala Mehmetzade”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1999, 166 s.
• Yaman, Ertuğrul, Gaspıralı İsmail Bey ve Ortak Türkçe, Ankara: Alternatif Yayınları, 2002, 160 s.
• Yarkın, İbrahim, “Türkistan’ın Hürriyet Şairi Çolpan”, Türk Kültürü, 1963, sy. 5, s. 37- 41.
• ______, “Türkistan’ın Eğitim ve Kültür İşlerine Bir Bakış”, Türk Kültürü, 1964, sy. 18, s. 137-45.
• ______, “Muhtar Türkistan ve Alaş Orda Hükumetleri ile Basmacılık Hareketi Hakkında”, Türk Kültürü, Eylül 1964, sy. 23, s. 36-43.
• ______, “Türkistan’da ‘Yeni Usul’ Öğretiminin Kurucusu ve Milliyetçi Rehber Münevver Kari”, Türk Kültürü Araştırmaları, 1965, c. 2, sy. 1/2, s. 160-72.
• ______, “Türkistan’da Uyanış – Millî Hareketler ve Münevver Kari”, Türk Kültürü, Ağustos 1966, sy. 46, s. 910-17.
• ______, “Türkistan’ın Ceditçi Devri Simalarından İdealist Öğretmen ve Teşkilatçı Hoca İşan Hanî”, Türk Kültürü, Ağustos 1967, sy. 58, s. 773-77.
• ______, “Türkistan’da Cedidcilik Devri Rehberlerinden, Edib ve Siyaset Adamı Mahmud Hoca Behbudi: 1874-1919”, Türk Kültürü, Nisan 1970, sy. 90, s. 410-14.
• ______, “Türkistan’ın Milliyetçi Edebi Simalarından Abdullah Kâdirî (Culkunbay), 1894-1939”, Türk Kültürü, 1971, sy. 100, s. 138-41.
• ______, “Türkistan’da Kazak Türklerinde Uyanış ve İlk Fikir Adamları, Türk Kültürü, Ocak 1974, sy. 135, s. 200-203.
• ______, “Türkistan’ın Cedidci Fikir Adamı, Yazar ve Şair Abdurrauf Fıtrat”, Türk Kültürü, Ocak-Şubat-Mart 1975, sy. 147-49, s. 183-86.
• ______, “19’uncu Yüzyılın İkinci Yarısında Buhara’da Islâhatçı Fikir Adamı Ahmed Dâniş”, Türk Kültürü, 1977, sy. 181, s. 43-46.
• ______, “Türkistanlı Cedidçi Şair Avez Otaroğlu, 1884-1919”, Türk Kültürü, 1984, c. 22, sy. 252, s. 42-44.
• Yeşilot, Okan, “Hacı Zeynelabidin Tagiyev’in Hayatı ve Faaliyetleri”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, 1999, 75 s.
• Yıldırım, İrfan Murat, “Ahmet Cevat (Hayatı ve Eserleri Üzerinde Bir Çalışma)”, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1990, 69 s.
• ______, “Yusuf Vezir Çemenzeminli’nin Hayatı ve Edebi Eserleri Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 1994, 188 s.
• Yılmaz, Murat, “Ahmet Ağaoğlu’nda Liberalizm ve Milliyetçilik”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996, 108 s.
• Yüksel, İbrahim, Azerbaycan’da Fikir Hayatı ve Basın, İstanbul: Acar Yayınları, [1988?], 174 s.
• Yüksel, Zuhal, “Gaspıralı İsmail Bey’in Anadolu Türklüğüne Tesirleri”, Türk Kültürü, Mayıs-Haziran 1991, sy. 337-338, s. 379-84.
• Zengin, Zeki Salih, “II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Islahı Hareketleri ve Din Eğitimi (1908-1918)”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 1993, 313 s.