Türkiye’deki Şiî Hadis Çalışmalarının Seyri

Yıl 2013, Sayı: 21, 333 - 366, 01.05.2013

M. Enes Topgül

Öz

Türkiye’deki Şiî hadis çalışmaları 1977’de başlamış ve özellikle Yüksek Öğretim
Kurumu’nun (YÖK) ihdâsıyla düzenli bir artış göstermiştir. 2000’li yıllardan itibaren
ise bu çalışmalar gerek kaynak kullanımı gerekse telif üslûbu bakımından daha ilmî
bir görünüm almıştır. Konu hakkında kitap düzeyinde yirmi beş, makale düzeyinde
telif ve tercüme yaklaşık altmış çalışma, ülkemizde Şiî hadis araştırmalarının belli bir
seviyeye eriştiğini düşündürmektedir. Ancak söz konusu çalışmaların belli bir program/
proje dâhilinde yapılmaması ve birtakım karakteristik sorunları barındırıyor olması
ciddî bir sıkıntıdır. Bu makale öncelikle Türkiye’deki Şiî hadis çalışmalarının artılarını
ve eksilerini bazı üst başlıklar üzerinden tartışmakta, daha sonra bu çalışmaların bir
envanterini sunmakta ve konu hakkında birtakım tekliflerde bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şîa, Hadis, Şiî Hadis Çalışmaları.

The Trajectory of Shiite Hadīth Studies in Turkey

Öz

Studies on Shi‘ite hadīth in Turkey began in 1977 and tended to a regular increase
especially after the formation of the Council of Higher Education. Since 2000’s, these
studies took a much more scholarly form in terms of both source utilization and
writing style. Twenty five books and approximately sixty articles including the
translations written in this field makes one think that Shi‘ite hadīth studies have
reached to a certain point. However, the fact that these studies are not undertaken
in a definite framework of a programme or a project is a crucial problem. In addition,
they share some characteristic drawbacks as well. This article, discusses and evaluates
studies on Shi‘ite hadīth in Turkey first, and gives an inventory of these studies, then
puts forward several suggestions

Anahtar Kelimeler

Shia, Hadīth, Shi‘ite hadīth studies.

Kaynakça

• 1. Cemal Sofuoğlu, “Şia’nın Sahabiler Hakkındaki Bazı Görüşleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1981, c. 24, s. 530-538.
• 2. M. Cemal Sofuoğlu, “Şia’nın Hadis Anlayışı”, Fikir ve Sanatta Hareket, 1982, 7. devre, sy. 25, s. 20-26.
• 3. Cemal Sofuoğlu, “Gadir-i Hum Meselesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1983, c. 26, s. 461-470.
• 4. M. Cemal Sofuoğlu, “Şia-i İmamiye’nin Hadis Anlayışı”, Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, İstanbul 1993, s. 258-287 (İsmail Lütfi Çakan’ın müzakeresi (s. 306-313) ile birlikte).
• 5. M. Yaşar Kandemir, “Hadis/Şîa ve Hadîs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997, c. 15, s. 38-40.
• 6. İsmail Hakkı Atçeken, “İbn Teymiyye’nin Hz. Ali’nin İmâmetiyle İlgili Şii Rivâyet ve Yorumları Tenkîdi”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sy. 12, s. 49-69.
• 7. Mehmet Ali Büyükkara, “İmâmî-Şiî Rivayetlerde İbrahim Peygamber”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 2001, c. 14, sy. 1, s. 164-170.
• 8. Mirza Tokpınar, “Abdurazzak b. Hemmâm’ın Şiilikle İtham Edilmesi Üzerine Bir İnceleme (I)”, Dini Araştırmalar, 2001, c. 3, sy. 9, s. 77-92.
• 9. Mirza Tokpınar, “Abdurazzak b. Hemmâm’ın Şiilikle İtham Edilmesi Üzerine Bir İnceleme (II)”, Dini Araştırmalar, 2001, c. 4, sy. 10, s. 71-88.
• 10. Yavuz Köktaş, “Hadîslerin Anlaşılmasında Mecâz Bilgisi: eş-Şerîf er-Radî ve el-Mecâzâtü’n-Nebeviyye”, EKEV Akademi Dergisi -Sosyal Bilimler-, 2001, c. 3, sy. 2, s. 175-189.
• 11. Mehmet Ali Büyükkara, “İmamiyye Şia’sının Hadis Usulünde ‘Mezhebi Bozuk’ Raviler, (I)”, İslami Araştırmalar Dergisi, 2004, c. 17, sy. 3, s. 201-215.
• 12. Mehmet Ali Büyükkara, “İmamiyye Şia’sının Hadis Usulünde ‘Mezhebi Bozuk’ Raviler, (II): Örneklerle Mezhebi Bozuk Ricâl ve Rivayetlerinin Değerlendirilmesi”, İslami Araştırmalar Dergisi, 2004, c. 17, sy. 4, s. 354-368.
• 13. Adem Dölek, “Sekaleyn Hadisi ve Değerlendirilmesi”, Marife, 2004, c. 4, sy. 3, s. 149-174.
• 14. Hüseyin Kahraman, “Şîa’da Bir Hidâyet Rehberi Olarak Ehl-i Beyt ve ‘Nûh’un Gemisi’ Benzetmesi”, Marife, 2004, c. 4, sy. 3, s. 175-188.
• 15. Seyit Avcı, “‘Ben İlim Şehriyim Ali de Onun Kapısıdır’ Hadisi Üzerine”, Marife, 2004, c. 4, sy. 3, s. 371-382.
• 16. A. Kadir Evgin, “Caferî İnanç Sisteminde Hadîs Anlayışı”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 2004, c. 4, sy. 1, s. 117-147.
• 17. Abdülkadir Evgin, “Hanefî ve Ca’ferîlerin Hadis Anlayışlarına Karşılaştırmalı Bir Bakış”, İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), 1-2 c., Bursa 2005, c. 1, s. 435-459.
• 18. Hasan Cirit, “Buhârî’nin el-Câmi’u’s-Sahîh ile Küleynî’nin el-Kâfî Adlı Eserlerinin Hadis Literatüründeki Yeri ve Önemi”, Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin İlmî Mecmuası, 2005, c. 2, sy. 1, s. 203-220.
• 19. Abdullah Kahraman, “Caferî Usulcü Tûsî’ye Göre Bağlayıcılık Açısından Hz. Peygamber’in Fiilleri”, Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin İlmî Mecmuası, 2005, c. 2, sy. 1, s. 11-28.
• 20. Adil Yavuz, “Kisâ’ Hadisi Rivayetleri ve Ehl-i Beyt Kimliği”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2005, sy. 19, s. 153-177.
• 21. Adil Yavuz, “Ehl-i Sünnet’e Göre Ehl-i Beyt’in Konumu -Sekaleyn Hadisi Üzerine Bir Değerlendirme-”, Marife, 2005, c. 5, sy. 3, s. 333-360.
• 22. Kemalettin Özdemir, “Senet ve Ana Kaynakları Açısından Şiî-İmamiyye’de Hadis (el-Kafi Örneği)”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 2005-2006, c. 7, sy. 27, s. 129-142.
• 23. Tevhit Bakan, “Çağdaş Şîi Bilginlere Göre Hadislerin Yazılması”, Erzurum Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2006, sy. 26, s. 107-156.
• 24. Mirza Tokpınar, “‘Abd al-Razzāq b. Hammām (126-211/744-827) Etait-il Chi‘it?”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2006, c. 4, sy. 1, s. 61-67.
• 25. Kadir Demirci, “Çağdaş Zeydî Âlimlerle Zeydiyye ve Hadis Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2006, c. 4, sy. 1, s. 151-165.
• 26. Kadir Demirci, “Hicri III. Asırda Zeydi Bir Muhaddisin Metin Tenkidine Yaklaşımı”, İslamî İlimler Dergisi, 2007, c. 2, sy. 2, s. 11-28.
• 27. Abdullah Karahan, “Şia’nın Dört Muteber Ricâl Kitabı”, Marife, 2008, c. 8, sy. 3, s. 309-330.
• 28. Mehmet Eren, “Muhammed Ebû Zehre’nin Küleynî’ye Yönelik Eleştirileri”, Marife, 2008, c. 8, sy. 3, 367-401.
• 29. Gülgün Uyar, “Ali-Fâtıma Evlâdı Arasında Bilgi İsnâdı -İlk üç asır-” Marife, 2008, c. 8, sy. 3, s. 239-258.
• 30. Şaban Öz, “Kırtâs Hadisesi ve İlgili Rivayetlerin Tenkîdi -İbn Sa’d Özelinde-”, Hikmet Yurdu, 2009, c. 2, sy. 3, s. 275-286.
• 31. Abdulkadir Evgin, “Sünni Kaynaklara Göre Cafer es-Sâdık’ın Hadisçiliği”, Dini Araştırmalar Dergisi, 2009, c. 12, sy. 35, s. 127-142.
• 32. Serdar Demirel, “Şia ve Ehl-i Sünnet Arasındaki İhtilaflarda Sünnet Algısının Rolü”, Rıhle, 2009, c. 2, sy. 5-6, s. 47-53.
• 33. Enbiya Yıldırım, “Şiî Kaynaklar Çerçevesinde Hz. Peygamber-Hz. Hüseyin İlişkisinin Kerbelâ Algısına Etkisi”, Çeşitli Yönleriyle Kerbela (Din Bilimleri), 2010, c. 3, s. 59-72.
• 34. Kadir Demirci, “Şâfîi’nin Zeydî Hadis Anlayışına Etkisi”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2010, c. 14, sy. 44, s. 213-226.
• 35. Ali Mohammad Mirjalil-Majid Daneshgar, “A Glance on Main Sources of Fiqh al-hadîth From the Point of View of Feyz Kâshânî’s Book el-Vâfî”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2010, c. 8, sy. 1, 69-82.
• 36. Mahmut Demir, “‘Sahâbe-Ehl-i Beyt’ Ekseninde Şiî-Sünnî İhtilafının Hadis Rivayetine Yansımaları”, e-Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 2011, c. 3, sy. 6, s. 90-111.
• 37. Kadir Demirci, “Klasik Dönem Zeydîlerinin Ashâb-ı Hadis Hakkındaki Değerlendirmeleri”, İslâmi İlimler Dergisi, 2011, c. 6, sy. 1, s. 177-192.
• 38. Kadir Demirci, “Zeydiyye ve Hadis”, İslâmi İlimler Dergisi, 2011, c. 6, sy. 1, s. 193-218.
• 39. Muhammed Enes Topgül, “Bir Cerh Sebebi Olarak Teşeyyu‘ (Şiîlik Eğilimi) Kavramına Tarihsel Bir Bakış”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/1, sy. 42, s. 47-76.
• 40. Serdar Demirel, “Teoriden Reele; Tarihsel ve Modern Sahabe Tenkitçiliğinin Anlamı”, Rıhle, 2012, c. 4, sy. 15, s. 67-74.
• 41. Abdullah Hashim Alsyani, “The Value of Sunnah in the View of the Zaidi Imam al-Hadi Yahya bin Al-Husian”, Dinî ve Felsefî Metinler: Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama, 2012, c. 1, s. 257-261.
• 42. Bekir Kuzudişli, “Yüz Elli Uydurma Sahâbî Var Mı? Murteza el-Askerî’nin Hamsûne ve mie sahâbiyyin muhtelakin Adlı Kitabındaki İddiaların Tahlili”, İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe -Sahâbe Kimliği ve Algısı-, İstanbul 2013, s. 293-329.
• 43. Salih Kesgin, “Sahâbeyi Ötekileştirmek ya da Sahâbeye ‘Sahâbî’ Olmak Ayrımında Âyet ve Hadisleri Anlama Sorunu: Dr. Muhammed et-Ticânî esSemâvî Örneği”, İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe -Sahâbe Kimliği ve Algısı-, İstanbul 2013, s. 339-352 (Ahmet Tahir Dayhan’ın müzakeresi (s. 353-378) ile).85
• 44. Mehmet Ümit, “Zeydîlerin Sahâbe Hakkındaki Görüşleri”, İslam Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe -Sahâbe Kimliği ve Algısı-, İstanbul 2013, s. 379-388 (Kadir Demirci’nin müzakeresi (s. 391-396) ile).
• 45. Abdullah Aydınlı, “Şîa’da Hadis”, Hadîs Yazıları, İstanbul 2014, s. 223-234.
• 46. İbrahim Kutluay, “İmâmiyye Şîası’na Göre Haber-i Vâhidin Hücciyeti Problemi -Şeyhü’t-Tâife et-Tûsî Özelinde-”, Marife, 2014, c. 14, sy. 2, s. 63-84.
• 47. İbrahim Kutluay, “Küleynî’nin el-Kâfî Adlı Eserinde Hz. Ali’yle İlgili Bazı Rivayetlerin Tenkit ve Değerlendirilmesi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014/2, c. 13, sy. 26, s. 5-42.