Türkiye’de Modern Felsefe Tarihi Yazımının Serencamı: Geç-Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Literatür Değerlendirmesi

Yıl 2011, Sayı: 17, 9 - 50, 01.05.2011

Ali Utku

Öz

İki ana bölümden oluşan bu çalışmanın ilk bölümünde 1928 Harf İnkılabı öncesi kaleme alınmış tercüme ve telif ilk felsefe tarihi çalışmaları ve Darülfünun’daki kurumsal faaliyetler üzerinden felsefede tarih yazımı geleneğimizin sınırlı bir arkeolojisi ve eleştirel bir değerlendirmesi sunuluyor. 1854 yılında Cricor Chumarian’ın François de Salignac de la Mothe Fénelon’dan tercüme ettiği Evvel Zamânda ‘zâ-mü’ş-şân Olan Feylesofların İmrâr Etmiş Oldukları Ömürlerinin İcmâlidir (Abrégé de La Vie des Plus Illustres Philosophes de L’Antiquité) isimli antik felsefe tarihinden 1927-1928 yıllarında Mehmet İzzet ve Orhan Saadeddin’in Karl Vorlander’den tercüme ettikleri Felsefe Tarihi’ne (Geschichte der Philosophie) kadar, gerek gazete ve dergilerde tefrika edilen gerekse kitap olarak yayınlanan felsefe tarihlerinden hareketle Geç-Osmanlı felsefe tarihi çalışmaları değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Cumhuriyet döneminde felsefe ve felsefe tarihi arasındaki ilişkiye dair tartışmalardan hareketle 1933-2010 arasında kaleme alınan Latin harfli genel felsefe tarihleri üzerinden Cumhuriyet devri felsefe tarihi yazıcılığının ana özellikleri tespit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe tarihi yazımı, Alımlama, Modernleşme, Darülfünun, Üniversite

Writing the History of Modern Philosophy in Turkey: A Literature Survey from the Late Ottoman Period Until the Republic

Öz

Separated into two main parts, the first section of this study presents a limited archeology and a critical evaluation of Turkish philosophical tradition as it has been shaped through institutional activities at Darülfünun. This is combined with the first translations and writings on the history of philosophy produced before the Alphabet Revolution in 1928. Late Ottoman studies of the history of philosophy are evaluated in light of philosophical histories published either as serials in newspapers, journals, or books. The second part determines the main qualities of the historiography of philosophy in the Republican period. This is accomplished through an overview of general histories of philosophy penned between 1933-2010 and based upon the relationship between philosophy and the history of philosophy.

Anahtar Kelimeler

Historiography of philosophy, Reception, Modernization, Darülfünun, University