Türk’ün Felsefe ile Yüzyıllık İmtihanı: Felsefeye Giriş Kitapları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2011, Sayı: 17, 47 - 106, 01.05.2011

İshak Arslan

Öz

Cumhuriyet döneminde telif edilen Felsefeye Giriş kitaplarına, Türkiye Cumhuriyeti deneyiminin felsefe aynasındaki bir izdüşümü olarak da bakılabilir. Bu inişli çıkışlı serüven boyunca kafası karışık ve mütereddit görünen, ancak bir biçimde Türkçe düşünüp konuşmayı sürdüren bir zihniyetin içine düştüğü krizler, geçirdiği merhaleler ile siyasi, sosyal, kültürel ve dini açıdan yaşanan sancılı değişim süreci diğer disiplinler gibi doğal olarak Felsefeye Giriş metinlerine de çeşitli derecelerde yansımıştır. Bu çalışmada Harf İnkılabından itibaren 1928-2012 yılları arasında yeni harflerle basılan ve başlığında doğrudan doğruya Felsefeye Giriş ibaresi bulunan veya anlamca aynı işlevi gören Cumhuriyet dönemi Felsefeye Giriş kitaplarının genel bir değerlendirmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda taranan ve telif-tercüme toplam sayısı yüzü aşan Felsefeye Giriş literatürünün standartlaşmış içeriği (önsöz ve ‘içindekiler’ kısmı, bölüm başlıkları, felsefenin tanımı, mahiyeti, insan hayatındaki yeri ve önemi, temel problemleri, ayrıldığı alt başlık ve disiplinleri) incelenmiş, Cumhuriyet tarihi boyunca çeşitli dönemlerden geçerek şekillenen bu birikim kronolojik farklılıklar açısından dört dönemde, türsel farklılıklar açısından ise beş farklı grupta ele alınmış, her grup için seçilen kitaplardan örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe felsefe, Felsefe öğretimi, Cumhuriyet dönemi felsefeye giriş kitapları, Felsefe ders kitapları

The Turk’s Century-Old Challenge with Philosophy: an Analysis on Introduction to Philosophy Books

Öz

The Introduction to Philosophy books compiled during the Republican period can be regarded as a projection of the Turkish Republic onto the philosophical stage. Throughout this volatile adventure, the various crisis periods experienced by a Turkish-speaking and thinking mentality as well as its transformative influences in terms of politics, society, culture and religion are also reflected in the texts of Introduction to Philosophy. This study attempts to provide a general evaluation of books published under the title Introduction to Philosophy that were written between 1928-2012, during the Republican Era after the Turkish Alphabet was reformed, to use only Latin letters. In this direction, the standardized contents of Introduction to Philosophy (preface and table of contents, section headings, definition of philosophy, its content, its place within the lives of individuals, its subtitles) have been analyzed through a review of over a hundred compilations-translations. This accumulation, that has been shaped through various stages of republican history, has been classified chronologically under four periods and in terms of the variations of the genre under five groupings, each providing specific examples.

Anahtar Kelimeler

Turkish philosophy, philosophy training, Introduction to History books in the Republican Era, Textbooks on philosophy

Kaynakça

• Abdullah Cevdet, Funun ve Felsefe ve Felsefe Sânihaları, Ali Utku, Nevzat H. Yanık (haz.), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2009.
• Altuğ, Taylan, Dile Gelen Felsefe, İstanbul: YKY, 2008.
• Arslan, Ahmet, Felsefeye Giriş, Ankara: Vadi Yayınları, 2. bs., 1996.
• Arslan, Ahmet, Felsefe (Lise Ders Kitabı), İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1997.
• Atademir, Hamdi Ragıp, Filozoflara Göre Felsefe, Konya: Atademir Yayımevi, 1947.
• Baltacıoğlu, İsmail Hakkı, Felsefe, İstanbul: Sebat Basımevi, 1938.
• Batuhan, Hüseyin, Uğur Felsefe Öğreniyor, İstanbul: Bulut Yayınları, 1998.
• Bayrakdar, Mehmet (haz.), Felsefe, Ankara: A.Ü. Uzaktan Eğitim Yayınları, 2005.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefe I-II (Lise Ders Kitabı), İstanbul, 1999.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefeye Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
• Bumin, Tülin (yay. haz.), Felsefe, İstanbul: TÜSİAD Yayınları, 2002.
• Cevizci , Ahmet, Felsefe, Ankara: Mega Yayınları, 1994.
• Cevizci, Ahmet, Felsefeye Giriş, İstanbul: Sentez Yayınları, 2007.
• Çankı, Mustafa Namık, Felsefe Bakaloryası, İstanbul: Necmi İstikbal Basımevi, 1932.
• Çınar, Aliye, Felsefeye Giriş: Mitolojiden Kuramlara, Bursa: Emin Yayınları, 2010.
• Çilingir, Lokman, Niçin Felsefe?, İstanbul: Elis Yayınları, 2003.
• Çüçen, A. Kadir, Felsefeye Giriş, Bursa: Asa Kitabevi, 2001.
• Çotuksöken, Betül, Felsefeyi Anlamak, Felsefeyle Anlamak, İstanbul: Kabalcı Yayıları, 1994.
• Çotuksöken, Betül, Felsefi Söylem Nedir?, İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1999.
• Çotuksöken, Betül; Sevgi İyi (ed.), Kimi(n) İçin Felsefe, İstanbul: Heyamola Yayınları, 2006.
• Dede Münir, Felsefe Dersleri, Alternatif Ders Kitapları, İstanbul: Denge Yayınları, 1996.
• Dinçer, Kurtuluş, Kısaca Felsefe, Ankara: Pharmakon Yayınları, 2010.
• Dranaz, Faik, Felsefe Klıavuzu: Bilgi Problemi, Ahlak Problemi, Sanat Problemi, İstanbul: Celtüt Matbaası, 1972.
• Duralı, Şaban Teoman, Felsefe-Bilime Giriş, İstanbul: Çantay Kitabevi, ts.
• Duralı, Şaban Teoman, Felsefe-Bilim Nedir?, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.
• Elibol, Sadettin, Felsefeye Giriş, Ankara: Sek Yayınları, 1993.
• Erişirgil, Emin, Filozofiye Başlangıç, İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
• Erdem, Hüsameddin, Bazı Felsefe Meseleleri, Konya: Hür-Er Yayınları, 1999.
• Erdem, Selman, Felsefe, İstanbul: Fil Yayınevi, 2009.
• Gökalp, Ziya, Felsefe Dersleri, Ali Utku, Erdoğan Erbay (haz.), Konya: Çizgi Kitabevi, 2005.
• Göktepe, Salahattin, Felsefe Okulları Sistemleri, İzmir: Yeniyol Matbaası, 1979.
• Günay, Mustafa, Metinlerle Felsefeye Giriş, Adana: Karahan Kitabevi, 2010.
• Güzey, Cemil, Felsefeden Çıkış, İstanbul: İnsancıl Yayınları, 2009.
• Halil Nimetullah, Darülfünun’da Felsefe Dersleri, Ali Utku, Uğur Köroğlu (haz.), Konya: Çizgi Yayınevi, 2011.
• Hilav, Selahattin, 100 Soruda Felsefe El Kitabı, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1970.
• Hatemi Senih, Zekeriya Kadri, Umumi Filozofi, İstanbul Devlet Matbaası, 1929.
• Kale, Nesrin, Felsefiyat, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2009.
• Keklik, Nihat, Felsefe: Mukayeseli Temel Bilgiler ve Kaynaklar, İstanbul: Çağrı Yayınları,1978.
• Keklik, Nihat, Felsefe, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1978.
• Keklik, Nihat, Felsefenin İlkeleri, İstanbul: Doğuş Yayınları, 1982.
• Keklik, Nihat, Felsefenin Tekniği, İstanbul: Doğuş Yayınları, 1984.
• Küyel, Mübahat, Felsefeye Başalangıç Lise 3, M.E.B Devlet Kitapları, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, 1977.
• Küyel, Mübahat Türker, Liseler İçin Felsefeye Giriş, Ankara: MEB, 1991.
• Mengüşoğlu, Takiyettin, Felsefeye Giriş, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1. bs., 1958.
• Omaçer, Necmi, Felsefe Neyi Öğretir, Mersin: Yeni Mersin Basımevi, 1946.
• Omay, Eren, Felsefe Notları, Ankara: Taksim&Taksim Yayınevi, 2006.
• Ongun, Cemil Sena, Filozofi, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1937.
• Öner, Necati, Felsefe Yolunda Düşünceler, İstanbul: M.E.B Yayınları, 1995.
• Özgül, Hakkı (Şevkoğlu), Felsefede Yeni Görüşler: Allah, Kainat, İnsan ve Hayat, Ankara: Güzel İstanbul Matbaası, 1966.
• Öztabağ, Lütfü, Felsefe Dersleri, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
• Öztürk, Halil Nimetullah, Felsefe, İstanbul Yayınları, 1944.
• Pazarlı, Osman, Felsefe Ödevleri: Lise Felsefe Dersleri Yardımcı Kitapları, İstanbul: Maarif Matbaası, 1945.
• Rıza Tevfik, Darülfünun Felsefe Ders Notları, Ali Utku, Erdoğan Arbay (haz.), Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2009.
• Safalı, Levent, Felsefeye Giriş: Akıl Var, Mantık Var, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul: Maya Basın Yayın, 2007.
• Sarp, Hatemi Senih, Felsefe, Yeni Lise Kitapları, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1955.
• Sevinçgül, Ömer, Kolay, Kısa, Keyifli Felsefe, İstanbul: Carpe Diem Kitap, 2011.
• Sezgin, Erkut, Felsefenin Açılımı: Kuramsal Yapılardan Yapı-Çözüme, İstanbul: Cem Yayınevi, 2005.
• Tanilli, Server, Yaratıcı Aklın Sentezi: Felsefeye Giriş, İstanbul: Adam Yayıncılık, 1997.
• Taşçıoğlu, Rahmi, Genel Filozofi, Kayseri: Erciyes Matbaası, 1950.
• Taşdelen, Demet (ed.), Felsefe, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Timuçin, Afşar, Felsefeye Giriş, İzmit: Kocaeli Üniversitesi Yayınları, 2003.
• Topçu, Nurettin, Felsefe, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.
• Topses, Gürsen, Felsefeye Giriş: Felsefede Düşüncenin Gelişimi, Ankara: Turhan Kitabevi, 1999.
• Tunalı, İsmail, Felsefeye Giriş, İstanbul: Altın Kitaplar, 2009.
• Turgut, İhsan, Felsefenin Temel Sorunları: Giriş, İzmir: Bilgehan Matbaası, 1991.
• Uyanık, Mevlüt, Felsefi Düşünceye Çağrı, Ankara: Elis Yayınları, 2003.
• Uygur, Nermi, Felsefenin Çağrısı, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınevi, 1971.
• Ülken, Hilmi Ziya, Felsefeye Giriş, I. Kitap, Ankara: A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1. bs., 1957.
• Ülken, Hilmi Ziya, Felsefeye Giriş, II. Kitap, Ankara: A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1958.
• Ülken, Hilmi Ziya, Genel Felsefe Dersleri, Ankara: A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1972; İstanbul: Ülken Yayınları, 2000.
• Yaren, Tahir, Felsefe, Ankara: Ankuzem Yayınları, 2009.
• Yazıcı, Sedat, Felsefeye Giriş, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2001 . Yıldız, Şehmus, Felsefeye Giriş: Düşünürler ve Filozoflar, İstanbul: Cinius Yayınları, 2011.
• Yücel, Hasan Ali, Felsefe Dersleri: Metafizik, Ahlâk, Estetik, Liselerin Edebiyat Kolları için, İstanbul: Maarif Basımevi, 1954; İstanbul: Atlas Yayınevi, 1966.