Türk-İslam Sanatında Kitabeler

Yıl 2009, Sayı: 14, 275 - 296, 01.09.2009

Kemal Özkurt Abdülhamit Tüfekçioğlu*

Öz

Kitabeler sadece Türk sanatının değil tüm İslam sanatının en önemli öğelerinden biridir. İslam’ın resim ve heykele mesafeli duruşu yazının gelişmesine ve başlı başına bir sanat dalı haline gelmesine zemin hazırlamıştır. Bunun ötesinde Kur’an’ın bizzat Kalem’i ve yazıyı övmesi ve hadislerde farklı bir bağlamda da olsa kalemin ilk yaratılan şey olarak gösterilmesi, yazı sanatının yaygınlaşmasına katkıda bulunmuştur. Türk-İslam sanatında, özellikle mimaride yazı, yapının inşa süreci ve işlevine ilişkin bilgiyle birlikte, üzerinde yer aldığı eserin süsleme repertuarının önemli bir bölümünü de oluşturmaktadır. Bu makalede Türk-İslam sanatında kitabe konulu farklı çalışmalardan öne çıkanlar ele alınıp kısaca değerlendirilmekte ve geriye kalan çok sayıda çalışma ise kaynakça şeklinde tasnif edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kitabe, Mimari, İnşa Kitabesi, Şahide, Sülüs

Inscriptions in Turkish Islamic Art

Öz

Inscriptions are key elements of not only Turkish but also Islamic art. The nonfigurative character of the Islamic art and particularly the glorification of the “pen” in the Quran have contributed to the development of writing itself as a form of art. Together with the knowledge of the construction process and the function of the buildings, inscriptions in Turkish-Islamic art and architecture constitute a significant part of the decorative repertoire. This essay reviews some of the leading works on inscriptions in the Turkish-Islamic art and categorizes the rest in the form of a bibliography.

Anahtar Kelimeler

Inscription, Architecture, Gravestone, Thuluth

Kaynakça

• Acar, M. Şinasi, İstanbul’un Son Nişan Taşları, İstanbul, 2006. Açıkgözoğlu, Ahmet Sacit, “Hattat Sami Efendinin Mezar Taşı Kitâbeleri”, Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri Sempozyumu, İstanbul, 1998, s. 128-139. Açıkgözoğlu, Ahmet Sacit, “Eyüp Sultan Civarında İmzalı Mezar Taşı Kitâbeleri”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995. Açıkgözoğlu, Ahmet Sacit, “Eyüp Sultan’da Ketebeli Mezar Taşları”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla II. Eyüp Sultan Sempozyumu (9-11 Mayıs 1997), İstanbul, 1997, s. 202-205. Ademoğlu, Beyhan, “Karacaahmed 7. Ada Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002. Akarsu, Kamil, “Celvetiye Tekkelerinde Bulunan Mezar Taşları ve Kitâbeler”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1985. Akdağ, M., “Ankara Sultan Alâeddin Camii Kapısında Bulunan Hicrî 763 Tarihli Bir Kitâbenin Tarihi Önemi”, Tarih Vesikaları, 1963, 1/18, s. 366-374. Aksel, Tibet, “Yenikapı Mevlevihanesi Haziresi”, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, Ankara, 1996, c. 1, s. 223-281. Aktuğ, Fatma Nur, “XIII-XVI. yüzyılda Bursa Mezartaşları”, Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1981. Allan, J. W., Islamic Metalwork: The Nuhad es-Said Collection, London, 1982. Alparslan, Ali, “Mimari Yapıların Yazı Sanatı Bakımından Önemi”, Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, 1976-1977, sy. 4-5, s. 1-14. Alparslan, Ali, “İslam Yazı Sanatı”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul, 1993, c. 14, s. 441-522. Amari, M., Le Epigrafi Arabiche di Sicilia, Inscrizione Edili, Palermo, 1971. Arbaş, Hamit, “Çanakkale Yalı Camii Haziresi Mezar Taşları”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi, 2003, sy. 2, s. 1-23. Arslan, Ayşegül, “Edirne Üç Şerefeli Camii Haziresi Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü”, 2007. Aslanapa, Oktay, “Bursa Yenişehir’inde Reyhan Paşa’nın 734 Tarihli Mezar Taşı ve Lahdi”, Sanat Tarihi Yıllığı, 1969-1970, sy. 3, s. 59-67. Atacan, Veysel, Rize Hemşin Yöresi Osmanlı Mezar Taşları ve Kitâbeleri, 2001. Ayanoğlu, Fazıl İsmail, “Fatih Devri Ricali Mezar Taşları Ve Kitâbeleri”, Vakıflar Dergisi, 1958, sy. 4, s. 193-208. Ayday, Cedide, “Gebze’de Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001. Aydoğdu, Günnur, “Amasya Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997. Ayverdi, E. H., Fatih Devri Hattatları ve Hat Sanatı, İstanbul, 1953. Barın, Sevgihan, “XV-XVI. Yüzyıllarda Edirne Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1982. Başkan, Seyfi, Karamanoğulları Dönemi Konya Mezar Taşları, Ankara, 1996. Bayburtluoğlu, Zafer, Anadolu’da Selçuklu Dönemi Yapı Sanatçıları, Erzurum, 1993. Berchem, Max van, and Halil Edhem, Matériaux pour un Corpus Inscriptionum Arabicarum III: Asie Mineure I, Mémoires de l’Institut Français Archéologique du Caire 29, Cairo, 1910-17. Berchem, Max van, Matériaux pour un Corpus Inscriptionum Arabicarum II: Syrie du Sud, Mémoires de l’Institut Français Archéologique du Caire 43-45, Cairo, 1920-22. Bergeret, Jean and Ludvik Kalus, “Analyse de décors épigraphiques et floraux à Qazwin au début du VIe /XIIe siècle”, Revue des Études Islamiques, 1977, sy. 45, s. 89-130. Berk, Süleyman, Zamanı Aşan Taşlar: Zeytinburnu’nun Tarihi Mezar Taşları, İstanbul, 2006. Berk, Süleyman, Hattat Mustafa Râkım Efendi, İstanbul, 2003. Berk, Süleyman, “İstanbul Sur Kapı Kitâbeleri”, Eyüpsultan Sempozyumu, İstanbul, 2004, sy. 7, s. 300-304. Beygu, Abdürrahim Şerif, Ahlat Kitâbeleri, İstanbul, 1932. Beygu, Abdürrahim Şerif, Erzurum: Tarihi, Anıtları, Kitâbeleri, İstanbul, 1936. Bıvar, A.D.H. and Ehsan Yarshater (eds.), Corpus Inscriptionum Iranicarum, Part 4, Persian Inscriptions Down to the Early Safavid Period, vol. VI, Mazandaran Province, London, 1978. Blair, Sheila S., “Legibility versus Decoration in Islamic Epigraphy: The Case of Interlacing”, World Art: Themes of Unity in Diversity: Acts of the XXVIth International Congress of the History of Art, Penna, 1989, s. 329-334. Blair, Sheila S., “The Inscriptions From the Tomb Tower at Bastam: An Analysis of Ilkhanid Epigraphy”, Art et Société dans le Monde Iranien, Paris, 1982, s. 263- 288. Blair, Sheila S., The Monumental Inscriptions from Early Islamic Iran and Transoxiana, Leiden, 1992. Bombacı, Alessio, The Kufic Inscription in Persian Verses in the Court of the Royal Palace of Mas’ud III at Ghazni, Rome, 1966. Boran, Ali-Tüfekçioğlu, Abdülhamit-Erdal, Zekai-Yıldız, İrfan, “Siirt ve Çevresi 2003 Yılı Yüzey Araştırması, Kozluk Mezar Taşları”, 26. Uluslar Arası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, Ankara, 2005, c. I, s. 241-254. Burgoyne, Michael Hamilton, and Amal Abul-Hajj, “Twenty-four Medieval Arabic Inscriptions from Jerusalem”, Levant, 1979, sy.11, s. 112-137. Canyurt, Filiz, “Kastamonu Şehri İsmail Bey Külliyesi, Saray Camisi, Hep Kebirler Camisi, Muzafferiddin Gazi Türbesi Hazirelerinde Bulunan Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Cavit, M., Akşehir Kitâbeleri ve Tetkikatı, Muğla, 1934. Cengiz, Ömer, “İskece Kavala’da Bulunan Mezar Taşları ve Kitâbeler”, Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999. Cevdet, M., “Bursa’da Gazi Umur Bey Camii Kitâbesi ve Bir Kaç Mühim Kitap”, Türk Tarih Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 1934, sy. II, s. 258-261. Huart, Cl., Epigraphie arabe de l’Asie Mineure, Paris 1895. Colin, G., Corpus des Inscriptions Arabes et Turques de l’Algerie: Département d’Alger, Paris, 1901. Çağdaş, Cevdet, Kıbrıs’ta Osmanlı Devri Mezarları; Mezar Taşları, Ankara, 1971. Çağlıtütüncügil, Ersel, “Kuzey Azerbaycan’daki Türk Dönemi Yapılarında Bulunan Usta Kitâbeleri Üzerine Bazı Düşünceler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2008, 3/7, s. 210-219. Çal, Halit, “Göynük (Bolu) Şehri Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, 2007, sy. 30, s. 307- 395. Çal, Halit, “Kastamonu Müzesindeki Türk Mezar Taşları”, Konya Kitabı X, Prof. Dr. R. Arık ve Prof Dr. O. Arık’a Armağan, Konya, 2007, s. 199-224. Çayırdağ, Mehmet, “Kayseri’de Kitâbelerinden XV ve XVI. Yüzyıllarda Yapıldığı Anlaşılan İlk Osmanlı Yapıları”, Vakıflar Dergisi, 1981, sy. XIII, s. 542-580. Çayırdağ, Mehmet, “Kayseri’de Selçuklu ve Beylikler Dönemine Ait Bazı Kitâbe ve Mezartaşları”, Tarih Dergisi, 1984, sy. XXXIV, s. 495-532. Çelik, Çiğdem, “Bitlis Güroymak’taki Tarihi Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998. Çoktan, Ekrem, “Karacaahmet 9. Ada Mezar Taşı Kitâbeleri”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996. David-Weill, J., Les Bois à épigraphes jusqu’à l’époque Mamlouke, Cairo, 1931. Demir, Çetin, “Tokat Erenler Tarihi Mezarlığı ve Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. Derman, Uğur, “Edirne Hattatları ve Edirne’nin Yazı Sanatımızdaki Yeri”, Edirne Edirne’nin 600. Yılı Fethi Yıl Dönümü Armağan Kitabı, Ankara, 1965, s. 311- 321. Derman, Uğur, “Türk Hat Sanatı”, Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı, Ankara, 1993. Derman, Uğur, “Mezar Kitâbelerinde Yazı Sanatımız”, Türkiye Turing Otomobil Kurumu Belleteni, 1975, 49/328, s. 36-47. Deverdun, G., Inscriptions Arabes de Marrakech, Rabat, 1956. Dijkema, F., The Ottoman Historical Monumental Inscriptions in Edirne, Leiden 1977. Duran, Remzi, Selçuklu Devri Konya Yapı Kitâbeleri (İnşa ve Tamir), Ankara, 2001. Edhem, Halil, “Anadolu’da İslamî Kitâbeler”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1331-1332, sy. V-VI, s. 735-753. Edhem, Halil, “Âl-i Germiyân Kitâbeleri”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1329, sy. I, s. 118-127. Edhem, Halil, “Kitâbeler Nasıl Kayıt ve Zabt Olunmalıdır”, Ankara, 1940. Edhem, Halil, “Trabzon’da İslâmî Kitâbeler”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1334, sy. 48, s. 332-334. Edhem, Halil, “Yörgüç Paşa ve Evlâdına Aid Birkaç Kitâbe”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1327, sy. 9, s. 1-10. Elisséeff, Nikita, “La titulature de Nur al-Din après ses Inscriptions”, Bulletin des Études Orientales, 1952-4, sy. 14, s. 155-96. Elker, Selahattin, “Kitâbelerde Ebced Hesabının Rolü”, Vakıflar Dergisi, 1942, sy. III, s. 17-26. Erbaş, A., “Fatih ve II. Bâyezid Devrinden Günümüze Ulaşan İstanbul Camilerinin Kitâbe ve Celî Yazıları”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1990. Erdal, Gültekin, “Sultan II. Beyazıd Cami Haziresindeki Mezar Taşlarının Sanatsal İncelenmesi”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998. Eren, Naci, “Antalya Müzesinde Bulunan Eski Türk Mezar Taşları”, Türk Etnografya Dergisi, 1982, s. 17, s. 115-133. Flury, S., “Bandeaux Ornementés à Inscriptions Arabes, Amida-Diarbekr IXe [sic] siècle”, Syria, 1920, sy. I, s. 235-249, 318-328; Syria, 1921, sy. 2, s. 54-62. Flury, S., “Das Schriftband an der Türe des Mahmud von Ghazna (998-1030)”, Der Islam, 1918, sy. 8, s. 214-227. Flury, S., “Le décor épigraphique des Monuments Fatimides du Caire”, Syria, 1936, sy. 17, s. 365-376. Flury, S., “Le décor épigraphiques des monuments de Ghazna”, Syria, 1925, sy. VI, s. 61-90. Flury, S., “Ornamental Kufic Inscriptions on Pottery”, A Survey of Persian Art, London, 1939, sy. 1, s. 743-769. Galib, Mübarek, Ankara, Camiler, Mezarlıklar, Kitâbeler, Ankara, 1996. Galib, Mübarek, “Menteşe Oğulları Devletine Ait Bazı Kabir Taşları”, Türkiyât Mecmuası, 1928, sy. II, s. 347-369. Galitekin, Ahmed Nezih, Osmanlı Dönemi Gölcük Mezar Taşları, Gölcük, 2000. Gaube, Heinz, Arabische Inschriften aus Syrie, Beirut: Beiruter Texte und Studien, 1978. Ghouchani, Abdallah, Khatt-i Kufi Maqili dar Masajid-i Bastani-yi Isfahan, Tehran, 1985. Göktürk, Mehmet, Tarihi ve Anıtları Işığında Kırşehir Mezar Taşları, Kırşehir, 2009. Grohmann, A., Arabische Palâographie, Wien, 1967. Grohmann, Adolf. “The Origin and Development of Floriated Kufic”, Ars Orientalis, 1957, sy. II, s. 184-213. Grohmann, Adolf, Arabische Paläographie, c. I-II, Vienna, 1971. Güler, Mustafa, “Afyon Karahisar’da Eski Mezarlıklar ve Geriye Kalanlar”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1999, sy. II, s. 71-87. Gümüşdağ, Gökhan, “Kastamonu Şehri Nasrullah Camisi, Yılanlı Camisi, Yakupağa Camisi, Ahmed Dede Camisi Hazirelerindeki Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Gün, Recep, “Amasya ve Çevresindeki Mimari Eserlerde Yazı Kullanımı”, Yüksek Lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993. Gün, Recep, “Samsun Çarşamba Rıdvanpaşa Camii Haziresindeki Mezar taşları (Celi Ta’lik Kitâbeli Olanlar)”, 19 Mayıs Üniversitesi Dergisi, 2006, sy. XXII, s.103- 143. Gün, Recep, “Anadolu Selçuklu Mimarisinde Yazı Kullanımı”, Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999. Günay, Yasemin, “16. Yüzyıl Osmanlı Mezar ve Mezar Taşları (İstanbul)”, Yüksek Lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002. Güneş, Burhanettin, “Van Gölü Havzası Türk Mimarisinde Yazı Sanatı”, Doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003. Günüç, Fevzi, “XV-XX. Yüzyıl Dînî Mimarîsinde Celî Sülüs Hattı Uygulama ve Teknikleri”, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991. Gürlevik, Sabiha, “Sivas Mezar Kitâbeleri Üzerine Bir İnceleme”, Yüksek Lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. Güven (Karamürsel), A. Alım, “15. Yüzyıl Osmanlı Mezar Taşları (İznik-Bursa-Edirne- İstanbul)”, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995. Hanaway, William L., Corpus Inscriptionum Iranicarum, Part IV: Persian Inscriptions Down to the Early Safavid Period, vol. 2: Khorasan Province, Portfolio I: Khorasan I, London, 1977. Hanoğlu, Canan, “Erzurum Merkezde Cami Hazirelerinde Bulunan XVIII.-XIX. yy. Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. el-Hawary, Hassan M. and Gaston Wiet, Matériaux pour un Corpus Inscriptionum Arabicarum IV: Arabie, Mémoires de l’Institut français archéologique du Caire, Cairo, 1985. Herzfeld, Ernst, Matériaux pour un Corpus Inscriptionum Arabicarum II: Inscriptions et Monuments d’Alep, Mémoires de l’Institut Français d’Archéologie Orientale du Caire, Cairo. 1954-5. Hillenbrand, Robert, “Qur’anic Epigraphy in Medieval Islamic Architecture”, Revue des Études Islamiques, 1986, sy. 54, s. 171-187. Horovitz, J., “A List of the Published Mohammedan Inscriptions of India”, Epigraphia Indo-Moslemica, 1909-10, s. 30-144. Hussain, M. A., “A Record of All the Qur’anic and Non-Historical Epigraphs on the Protected Monuments of the Delhi Province”, Memoirs of the Archaeological Survey of India, Calcutta, 1936. İltar, Gazanfer, “Giresun İli Sahil Şeridindeki Osmanlı Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005. İnci, Veysi, “Cizre Mezar Taşları (18.-19.yy.)”, Yüksek Lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. İşli, Emin Nedret, “İstanbul’da Gömülü Şairlerin Mezar Kitâbeleri”, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991. İşli, Necdet, “Edirne Mezarları ve Taşları”, Edirne: Serhattaki Payitaht, İstanbul, 1998. Karaçağ, Demet, Bursa’daki 14-15. Yüzyıl Mezar Taşları, Ankara, 1994. Kara, Hacer ve Şerife Danışık, Konya Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Konya, 2005. Karakaş, Mahmut, Şanlıurfa Mezar Taşları, Şanlıurfa, 1996. Karamağaralı, Beyhan, Ahlat Mezar Taşları, Ankara, 1992. Karamürsel, Alım, “Edirne’nin En Eski Tarihli ve Yazılı Mezar Taşı”, Tarih ve Toplum, 1990, sy. 74, s. 42. Kaynak, Sadettin Nüzhet, İstanbul Meşahirine Ait Mezar Kitâbeleri, İstanbul, 1932. Kessler, Christel, “Abd al-Malik’s Inscription in the Dome of the Rock: A Reconsideration”, Journal of the Royal Asiatic Society , 1970, sy. 3, s. 2-14. Komaroff, Linda, “Persian Verses of Gold and Silver: The Inscriptions on Timurid Metalwork”, Timurid Art and Culture: Iran and Central Asia in the Fifteenth Century, Leiden, 1992, s. 144-157. Konyalı, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitâbeleri ile Konya Tarihi, Konya, 1964. Konyalı, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitâbeleri ile Erzurum Tarihi, İstanbul, 1960. Konyalı, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitâbeleri ile Karaman Tarihi, İstanbul, 1967. Konyalı, İ. Hakkı, Ankara Abidelerinden Karacabey Mamuresi Vakfiyesi, Tarihi ve Diğer Eserleri, İstanbul, 1943. Konyalı, İ. Hakkı, Abideleri ve Kitâbeleri ile Üsküdar Tarihi, I-II, İstanbul, 1976-1977 Köseoğlu, Neşet, “Şarki Karaağaç Kitâbeleri ve Mezar Taşları”, Ün, 1936, sy. 22-23-24, s. 334-336. Kunter, Halim Baki, “Kitâbelerimiz”, Vakıflar Dergisi, 1942, sy. II, s. 431-456. Laqueur, Hans Peter, Hüve’l-Bâkî-İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, İstanbul,1997. Mantran, Robert, “Les Inscriptions Turques de Brousse”, Oriens, Damas, 1959, sy. XII, s. 118-121. Mantran, Robert. “Les Inscriptions Arabes de Brousse”, Bulletin d’Études Orientales, Damas, 1954, sy. XIV, s. 87-114. Marzouk, Muhammad Abdel Aziz, “The Evolution of Inscriptions on Fatimid Textiles”, Ars Islamica, 1942, sy. X, s. 164-166. Mercier, G., Corpus des Inscriptions Arabes et Turques de l’Algerie: département de Constantine, Paris, 1902. Meriç, Rıfkı Melûl, Akşehir Türbe ve Mezarları, İstanbul, 1936. Miles, George C., “Early Islamic Inscriptions Near Ta’if in the Hijaz”, Journal of Near Eastern Studies, 1948, sy. VII, s. 236-242. Miles, George C., “Epitaphs from an Isfahan Graveyard”, Ars Islamica, 1939, sy. VI, s. 151-157. Moaz, K., and S. Ory, Inscriptions Arabes de Damas: Les Stèles Funéraires. I. Cimetière d’al-Bab al-Sagir, Damascus, 1977. Molla, Salih, “Gümülcüne Ve Çevresindeki Kitâbe ve Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997. Moritz, B., “Arabistan (Yazı)”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1993, c. I, s. 498-512. Mutlu, Mehmet, “Siirt Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. Nefes, Eyüp, “Samsun Yöresinde Bulunan Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996. Neymat, M. S., Korpus Epigrafiçeskih Pamyatnikov Azerbaydjana Arabo-PersoTyurkoyazıçnie Nadpisi Baku i Apserona XI - Naçala XX - Veka, c. I-III, Baku 1991. Nuhoğlu, Mehmet, “Koca Mustafa Paşa (Sümbül Sinan) Camisi Haziresi Mezar Taşları Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2003. Nüzhet, Saadettin, Mezar Kitâbeleri, İstanbul, 1932. Ocaña Jimenez, M., Repertorio de İnscripciones Arabes de Almería, Madrid, 1964. Onur, Oral, Edirne Türk Tarihi Vesikalarından Kitâbeler, İstanbul, 1972. Oral, Zeki, “Anadolu’da Sanat Değeri Olan Ahşap Minberler, Kitâbeleri ve Tarihçeleri”, Vakıflar Dergisi, 1962, sy. V, s. 23-77. Ölçay, Hülya, “Trabzon Sülüklü Şehir Mezarlığı 19. Yüzyıl Kadın Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004. Önkal, Hakkı, “İstanbul’daki Selatin Camilerinin Kitâbeleri Hakkında Bazı Düşünceler”, VI. Orta Çağ Ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Ve Sanat Tarihi Sempozyumu, (8-10 Nisan 2002), Kayseri, 2002, s. 579-585. Özcan, Ali Rıza, Türk Kültür ve Medeniyet Tarihinde Fatih Külliyesi II-III Hazîre, İstanbul, 2007. Özcan, Ali Rıza, “Topkapı Sarayı Bab-ı Hümayun Yazları”, Eyüpsultan Sempozyumu, İstanbul, 2004, sy. VII, s. 292-300. Özcan, Ali Rıza, (ed.), Hat ve Tezhip Sanatı, Ankara, 2009. Özergin, M. Kemal, “Türkiye Kitâbeleri”, Sanat Tarihi Yıllığı, İstanbul, 1972, sy. IV, s. 61-64. Özkurt, Kemal, “Türk-İslam Epigrafisinde İmar (Yapı) ve Mimar (Usta)lığa İlişkin Terimler”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 2006, sy. 16, s. 73-110. Özsayıner, Zübeyde Cihan, “Mimar Sinan’ın İstanbul’daki Cami ve Türelerinde Yazı Düzeni ve Anlamı”, Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993. Pancaroğlu, Oya, “Serving Wisdom: The Contents of Samanid Epigraphic Pottery”, Studies in Islamic and Later Indian Art from the Arthur M. Sackler Museum, Harvard University Art Museums, Cambridge, 2002, s. 59-75. Pektaş, Kadir, Bitlis Tarihi Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Ankara, 2001. Pfister, R., “Toiles à Inscriptions Abbasides et Fatimides”, Bulletin d’Études Orientales, 1945-6, sy. 9, s. 46-90. Rice, D. S., “Studies in Islamic Metalwork”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 1952, sy. 14, s. 564–578. Rifaioğlu, Mert Nezih, “Yapı Kitâbelerinin Konya İlinin Selçuklu Dönemi Kentsel Gelişiminin Belirlenmesinde Kaynak Olarak Kullanılması”, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, e-Dergisi, 2006, sy. 2-3, s. 99-111. Rogers, J. M., “Calligraphy and Common Script: Epitaphs from Aswan and Akhlat”, Content and Context of Visual Arts in the Islamic World, Penna, 1988, s. 105- 137. Roy, B. and P. Poinssot, Inscriptions Arabes de Kairouan, Paris, 1950-8. Saatçi, Suphi, Mimar Sinan’ın Yapılarındaki Kitâbeler, İstanbul, 1988. Sauvaget, Jean, “Glanes épigraphiques”, Revue des Études Islamiques, 1941–6, sy. 6, s. 17-28. Schneider, Madeleine, “Deux Etudes d’épigraphie Arabe”, Journal Asiatique, 1987, sy. 275, s. 223–252. Schneider, Madeleine, “Les Inscriptions arabes de l’ensemble architectural de ZafarDi Bin (Yemen du Nord)”, Journal Asiatique, 1985, sy. 273, s. 61–137, 293–369. Serdaroğlu, Vildan, “Multi-Dimensional Functions of Ottoman Poetry”, İslam Araştırmaları Dergisi, sy. 17, 2007, s. 79-101. Serin, Muhittin, Hat Sanatımız, İstanbul, 1982. Serin, Muhittin, Hattat Şeyh Hamdullah, Hayatı, Talebeleri, Eserleri, İstanbul, 1992. Sharon, Moshe, “An Arabic Inscription from the Time of ‘Abd al-Malik”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 1966, sy. 29, s. 369–72. Sharon, Moshe, Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae, Leiden-Boston, 2007. Sharon, Moshe, “Un Nouveau Corpus des Inscriptions Arabes de Palestine”, Revue des Études Islamiques, 1974, sy. 42, s. 185–191. Siddiq, Mohammad Yusuf, “An Epigraphical Journey to an Eastern Islamic Land”, Muqarnas, 1990, sy. 7, s. 83–109. Subaşı, M. Hüsrev, “Hat Sanatı ve Tarih Açısından Eyüp Mezar Taşı Kitâbeleri”, Eyüpsultan Sempozyumu, İstanbul, 1997, sy. 1, s. 181-198. Sönmez, Zeki, Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslam Mimarisinde Sanatçılar, Ankara, 1989. Şerif, Abdürrahim, Ahlat Kitâbeleri, İstanbul, 1932. Taşdemir, Meral, “Kastamonu Şeyh Şaban-ı Veli Camisi ve Türbesi Haziresinde Yer Alan Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003. Tevhid, Ahmed, “Bursa’da Umur Bey Camii Kitâbesi”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1329, sy. 3, s. 865-872. Tevhid, Ahmed, “Bursa’da En Eski Kitâbe”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1330, V/29, s. 318-319. Tevhid, Ahmed “Menteşe Oğullarından Ahmed Gazi Beyin Hayratı Kitâbeleri”, Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası, 1331, sy. III-IV/18, s. 1146-1152. Top, Mehmet, “Hakkâri’de Tarihi Mezarlıklar ve Mezar Taşları”, VI. Orta Çağ Ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Ve Sanat Tarihi Sempozyumu, (8-10 Nisan 2002), Kayseri, 2002, s. 745-759. Tunçel, Gül, “Üsküp Mustafa Paşa Camii Haziresindeki Mezar Taşları”, Dini Araştırmalar, 2005, sy. 21, s. 277-287. Tunçel, Gül, Batı Anadolu Bölgesi’nde Cami Tasvirli Mezar Taşları, Ankara, 1989. Tüfekçioğlu, Abdülhamit, “Osmanlı’ya Ait En Erken Tarihli Kitâbe Üzerine Bir Değerlendirme”, Ortaçağ’da Anadolu -Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan-, Ankara, 2002, s. 473-484. Tüfekçioğlu, Abdülhamit, “Kitâbelerin Diliyle Samsun Kalesi”, Vakıflar Dergisi, 2004, sy. XXVIII, s. 283-291. Tüfekçioğlu, Abdülhamit, “Medeniyet Tarihimizde Taş Vakfiyeler”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2000, sy. 1, s. 33-53. Tüfekçioğlu Abdülhamit, Edincik’te Türk Devri Mimarisi ve Mezar Taşları, Bursa, 2005. Tüfekçioğlu, Abdülhamit, “Türk Mimarisinde Yazı”, Yeni Türkiye Dergisi, Ankara, 2002, sy. 46, s. 616-635. Tüfekçioğlu, Abdülhamit, “Türk-İslam Dönemi Türbe ve Mezar Taşı Kitâbelerinde Tarih İbareleri”, Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri Sempozyumu, İstanbul, 1999, s. 394-404. Tüfekçioğlu, Abdülhamit, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazı, Ankara, 2001. Türkmen, Kerim, “Karamanoğulları Devri Kitâbeleri”, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1991. Tütüncü, Mehmet, Turkish Jerusalem (1516-1917), Ottoman Inscriptions from Jerusalem and Other Palestinian Cities, Haarlem, 2006. Uluçam, Abdüsselam, Eski Erciş-Çelebibağı Mezarlığı ve Mezar Taşları, Ankara, 2000. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Türk Tarihi Vesikalarından Tokad, Niksar, Zile, Turhal, Pazar, Amasya Vilayet, Kaza ve Nahiye Merkezlerindeki Kitâbeler, İstanbul, 1927. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, Isaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Peçin, Denizli, İsparta, Atabey ve Eğirdir’deki Kitâbeler ve Sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamitoğulları Hakkında Malûmat, İstanbul, 1929. Ülker, Necmi, “Balıkesir - Şeyh Lütfullah Camii Haziresi Mezar Kitâbeleri (XVIII - XX Yüzyıl)”, VIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (28 Mayıs - 1 Haziran 1990, Ankara), Ankara, 1991, s. 457-476. Ülker, Necmi, “Selçuk’ta Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Kitâbeleri”, I. Uluslar Arası Geçmişten Günümüze Selçuk (4-6 Eylül 1997), İzmir, 1998, s. 367-373. Volov, Lisa, “Plaited Kufic on Samanid Epigraphic Pottery”, Ars Orientalis, 1966, sy. 6, s. 107-34. Walker, J., “Six Kufic Inscriptions”, Le Muséon, 1951, sy. 54, s. 151–156. Wiet, Gaston, “Notes d’épigraphie Syro-musulmane”, Syria, 1924, sy. 5, s. 216–53. Wiet, Gaston, “Nouvelles Inscriptions Fatimides”, Bulletin de l’Institut d’Égypte, 1941– 2, sy. 24, s. 145–55 Wiet, Gaston, “Une nouvelle Inscription Fatimide au Caire”, Journal Asiatique, 1961, sy. 249, s. 13–20. Williams, Carolyn. “The Qur’anic Inscriptions on the Tabut of al-Husayn in Cairo”, Islamic Art, 1987, sy. 2, s. 3–14. Yaman, Bahattin, “Isparta Gülcü Mezarlığı Mezar Taşları”, Erdem, 2007, sy. 48, s. 170- 201. Yapar, Berrin, “Yunanistan’daki Türk Eserlerinde Kitâbeler (Dedeağaç, Dimetoka, İskeçe, Gümülcine, Selanik, Kavala, Yenice-Karasu)”, Yüksek Lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. Yardım, Ali, “Tokat ve Çevresi Mimari Eserlerindeki Hadisler”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara, 1987, s. 466-476. Yardım, Ali, Alanya Kitâbeleri: Tesbit, Tescil, Tasnif ve Değerlendirme, İstanbul, 2002. Yazıcıoğlu, Emrah, “Nevşehir-Hacı Bektaş-i Veli Külliyesi Haziresi’nde Yer Alan Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004. Yazır, Mahmud Bedreddin, Medeniyet Aleminde Yazı ve İslam Medeniyetinde Kalem Güzeli, (nşr. M. Uğur Derman), c. I-III, Ankara, 1972-1990. Yer Kader, “Trabzon Sülüklü Şehir Mezarlığı’ndaki 18. Yüzyıl Mezar Taşları”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004. Yüksel, Murat, Trabzon’da Türk-İslam Eserleri ve Kitâbeleri, c. I-V, İstanbul 1991. Yüksel, Murat, Gümüşhane Kitâbeleri, İstanbul, 1997. Zbiss, S. M., Inscriptions de Gorjani, Corpus des Inscriptions arabes de Tunisie, Tunis, 1962. Zbiss, S. M., Inscriptions de Monastir, Corpus des Inscriptions arabes de Tunisie, Tunis, 1962. Zbiss, S. M., Inscriptions de Tunis et de sa banlieue, Corpus des Inscriptions arabes de Tunisie, Tunis, 1955. Zeybek, Recep, “Denizli Kabristanlığında 18. Ve 19. Yüzyıllardan Kalma Mezar Taşlarının Tahlili”, Yüksek Lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001..