Hamam Yapıları ve Literatürü

Yıl 2009, Sayı: 13, 241 - 266, 01.05.2009

Alidost Ertuğrul

Öz

Günümüzde anladığımız anlamda hamam yapıları mekânsal bölümlenmesi ve ısıtma
sisteminin Roma devrinde geliştirildiği bilinmektedir. Onu takip eden erken
İslam devrinde Roma hamam düzeni devam ettirilmiştir. Bütün bu geleneğin devamı
olarak ortaya çıkan Türk hamamı yapılanmasında ise mekânsal kurgu devam ettirilmekle
birlikte Anadolu’da yapılan yeni hamamlarda Türk ve İslam kültüründen
gelen bazı gelenekler adapte edilerek kendine özgü bir yapılanma gerçekleştirilmiştir.
Selçuklular devrinde, ardından Beylikler devrinde her kentte hamam yapıları
yapılmış Osmanlı devrinde ise hamam yapıları hem mimari olarak hem de teknik
olarak zirvesine ulaşmıştır. Başta Bursa, Edirne, İstanbul olmak üzere imparatorluğun
çeşitli bölgelerinde çok sayıda hamam yapısı inşa edilmiştir. Türk kentlerinin
gelişmesinde önemli fonksiyonları olan vakıflar kanalıyla gelir getirilmesi amacıyla
yapılan hamam yapıları, evlerde yapılan banyo mekânlarının artmasına bağlı olarak
XIX. yüzyıla değin varlığını sürdürmüştür. Günümüzde daha çok turistik nitelikte
varlıklarını devam ettiren yapıların bir kısmı özgün fonksiyonlarını yitirmiş, bir kısmı
da çeşitli sebeplerle yıkılarak ortadan kaldırılmıştır

Anahtar Kelimeler

Türk Hamamı, Roma Hamamı, Selçuklu Mimarisi, Osmanlı, Mimarisi, Hamamlar

The Baths: The Structure and A Bibliography

Öz

Spatial organization and heating system of the bath buildings had developed in
today’s sense in the Roman period. In the following early Islamic Era, the plan and
the organization scheme of the Roman baths were reproduced. Although the spatial
construct was continued in the organization of the Turkish baths, they could still be
considered as unique due to the adaptation of certain traditions deriving from the
Turkish-Islamic culture. In both the Seljuk and the following Sultanates eras bath
buildings were built in nearly all cities. The Ottoman Empire, however, constituted
both the architectural and the technical peak of bath construction. Many such examples
were built in the major cities of the empire including Bursa, Edirne and Istanbul.
The bath buildings, which served the purpose of deriving income through foundations
(waqf), continued their existence until the nineteenth century due to the
increase of bath space maintained in housing. Today serving mostly touristic purposes,
some of the baths have lost their unique functions and some have ceased to
exist due to different reasons

Anahtar Kelimeler

Turkish Bath, Roman Bath, Seljuk Architecture, Ottoman Architecture, Baths.