Osmanlı Belediye Tarihi Araştırmaları ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar

Yıl 2005, Sayı: 6, 257 - 282, 01.09.2005

Tarkan Oktay

Öz

Osmanlı belediyeleri XIX. yüzyılda yaşanan modernleşme sürecinde, özellikle uluslararası ticaretin yoğunlaştığı liman şehirlerinde gelişme göstermiştir. Osmanlı belediyeleri konusunda yapılacak araştırmaların birincil kaynağı arşiv belgeleridir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dahiliye Nezareti, İrade ve Şûra-yı Devlet katalogları Osmanlı belediyeleri konusunda zengin bir malzemeye sahiptir. Ayrıca, incelenen dönemde yayımlanan Arap harfli Türkçe basılı eserler, birçok konu hakkında önemli bilgiler içermektedir. Osmanlı belediyeleri üzerine yapılan çalışmaları birkaç başlık altında toplamak mümkündür. Bu başlıklar, belediyeleri XIX. yüzyılda yaşanan modernleşme sürecinin şehirdeki etkileri çerçevesinde inceleyen çalışmalar, belediyelerin kurumsal yapılarıyla ilgili araştırmalar, yerel hizmetlerle ilgili araştırmalar ve belediyelerin hukukî altyapısıyla ilgili araştırmalar olarak belirtilebilir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Osmanlı, Belediye, Modernleşme, Osmanlı Arşivi.

On the Sources and Studies of the Ottoman Municipalities

Öz

Ottoman institutions of local government (municipalities-councils) displayed a successful development in the XIX. century modernization trend, particularly in the harbor cities because of the international trade. The archive documents are the primary sources for the studies on the Ottoman municipalities-councils. Şura-yı Devlet, İrade and Dahiliye Nezareti catalogs of the Primeministerial Ottoman Archives in Istanbul, contain rich information on the Ottoman local government system. Additionally, some other published Turkish works (which are in Arabic alphabet) on the above mentioned period contains reliable and important sources. The studies on the Ottoman Empire local government system can be examined under several headlines, such as studies on the 19th century modernization trend's effects on local authorities studies on corporate internal organization of local government authorities; legal base of the local government system; and studies on local government services.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Ottoman, Municipality, Modernization, Ottoman Archives.

Kaynakça

• A- Arap Harfli Türkçe Basma Eserler 1324 ve 1325 Senelerine Mahsûs Sıhhiye İstatistiki, Dersaâdet: Arşak Garoyan Matbaası, 1326.
• 1325 Senesine Mahsûs Umûr-ı Belediye Mecmûası, İstanbul: Bağdâdliyan Matbaası, 1325.
• 1329 Senesi İstanbul Beldesi İhsaiyât Mecmûası, Dersaâdet: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1330.
• 1330 Senesi İstanbul Beldesi İhsaiyât Mecmûası, Dersaâdet: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• 1335 Senesi İstanbul Beldesi İhsaiyât Mecmûası, Dersaâdet: Matbaa-i Osmâniye, 1337.
• Bakkallar ve Yemişciler Hakkında Talimâtnâme (İstanbul Şehremâneti), İstanbul, ts. Basra Kasabasına Kabil-i Şürb Su İsalesi İmtiyazına Dair Mukavele Lâyıhasıdır, İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, ts.
• Beyrut Belediyesiyle Beyrut Osmanlı Mahdud Su Şirketi Arasındaki Davaya Ait Evrak ve İlâm, yy., ts.
• Beyrut Tramvay ve Elektrik Anonim Şirket-i Osmaniyesinin Mukavelenâme ve Şartnâmeleriyle Nizamnâme-i Dahilisi, İstanbul: Mihran Matbaası, 1323.
• Birinci Daire-i Belediye, İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası, 1328.
• Boğaziçi Şirket-i Hayriye Tarihçe, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1330.
• Celal Esad [Arseven], Belediyelerde Evrakın Kayd ve Tasnifi Nasıl Olmalıdır, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbacılık Osmanlı Şirketi, 1331.
• Celal Esad [Arseven], Belediyelerde İnşaatın Emâneten İdaresi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbacılık Osmanlı Şirketi, 1331.
• Celal Esad [Arseven], Kadıköy Hakkında Tedkikât-ı Belediye, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1329.
• 268 TAL‹D, 3(6), 2005, T. Oktay
• Celal, 1337, Şehremini Celâl Beyefendi Tarafından Kıraat Olunmuştur, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1337.
• Cemil Paşa [Topuzlu], 1329 Senesi Cemiyet-i Umûmiye-i Belediyenin Küşadında Şemremini Cemil Paşa Tarafından Okunan Nutuk, İstanbul: Şehremâneti Neşriyatı, 1329.
• Cemil Paşa [Topuzlu], 1335 Senesi Cemiyet-i Umûmiye-i Belediyenin Küşadında Şehremini Cemil Paşa Tarafından Kıraat Olunan (Nutuk), İstanbul, 1335.
• Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Mukarrerâtı, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1330.
• Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Tedkik-i Hesab Encümeninden Tanzim Kılınan Şehremânet-i Âliyesinin 338 Senesi Hesab-ı Kat‘i Raporu, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, ts.
• Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Zabıt Ceridesi, c. II, İstanbul: Evkâf-ı İslâmiye Matbaası, 1339.
• Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Zabıt Ceridesi, c. III, İstanbul: Şehremâneti Matbaası, 1341.
• Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Zabıtnâmeleri (1337–1338), c. I, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1339.
• Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye’nin Nizâmnâme-i Dâhilîsi, Dersaâdet: Selanik, 1328.
• Cisreyn İdaresi Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Dersaâdet Belediye Kanunu ve Ebniye Kanunu, İstanbul: Karabet Matbaası, 1324.
• Dersaâdet Belediye Kanunu, İstanbul: Hacı Hüseyin Efendi Matbaası, 1324.
• Dersaâdet Belediye Kanunu, İstanbul: Karabet Matbaası, 1324.
• Dersaâdet Belediye Kanunu, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1294.
• Dersaâdet Belediye Kanununun 64’üncü Maddesi Makamına Kaim Olmak Üzere Ahîren Tasdik-i Âliye İktiran Eden Madde-i Muaddele-i Kanuniyye ve Rüsûm-ı Belediyye Bakayasının Sûret-i Tasfiyesi Hakkında Talimâtnâme, İstanbul: Matbaa-i Hiye ve Şürekâsı, 1327.
• Dersaâdet Haliç Vapurları Şirketi Hissedârânının Sene 1340 İçin On Altıncı Def’a Olarak Sûret-i Adiyeye İctima Eden Heyet-i Umûmiyesinde Kıraat Olunan (1 - Meclis-i İdare Raporu), İstanbul: Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, 1341.
• Dersaâdet Hammallarına Mahsûs Talimât ve Tarife, İstanbul: Nazir Matbaası, ts. Dersaâdet Müessesât-ı Hayriyye-i Sıhhiye İdaresiyle Şehremâneti Sıhhiye Dairesi Teşkilâtına Dair Vesâik-i Resmiye, İstanbul, ts.
• Dersaâdet Rıhtım Dok ve Antrepo Şirketi (Mukavelenâme, Şartnâme, Tarife ve Melfufat), İstanbul: Murkides Matbaası, 1334.
• Dersaâdet Su Şirketi (Suların Tevzii ile Umûr-ı Zabıtaya Dair Nizamnâmedir. Compagne des Eaux de Constantinople. Reglements de La Distribution des Eaux et de Police), İstanbul: Murkides Matbaası, 1327.
• Dersaâdet Teşkilât-ı Belediyesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık,1329.
• Dersaâdet Teşkilât-i Belediyesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1332.
• Osmanl› Belediye Tarihi Araflt›rmalar› ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar 269 Dersaâdet Tramvay Şirketi Mukavelenâme ve Şartnâmeler (Société des Tramways de Constantinople Conventions et Caklers des Charges), İstanbul: Fratelli Haym Matbaası, 1341.
• Dersaâdet Tramvay Şirket-i Osmaniyesi Meclis-i İdaresi Tarafından 10 Kânûn-i Evvel Sene 1908 Tarihinde İn’ikad Eden Hissedârân-ı Meclis-i Umûmî-i Fevkalâdesinde Kıraat Olunan Rapordur, İstanbul: Suma Matbaası, 1908.
• Dersaâdet Tramvay Şirketi Seyr ü Sefer Nizamnâmesidir (1 - Zabıta Nizamnâmesi), İstanbul: Matbaa-i Zelliç, 1330.
• Dersaâdet Tramvay Şirketi Seyr ü Sefer Nizamnâmesidir (1 - Zabıta Nizamnâmesi), İstanbul: Fratelli Haym Matbaası, 1332.
• Dersaâdet Tramvay Şirketi Seyr ü Sefer Nizamnâmesidir (2 - Demiryollar Usûl-i Zabıta Nizamnâmesine Dair Kanun-ı Muvakkat ve Zeyli), İstanbul: Matbaa-i Zelliç, 1330.
• Dersaâdet Tramvay Şirketi Seyr ü Sefer Nizamnâmesidir (2 - Demiryollar Usûl-i Zabıta Nizamnâmesine Dair Kanun-ı Muvakkat ve Zeyli), İstanbul: Fratelli Haym Matbaası, 1332.
• Dersaâdet Tramvay Şirketi Vatmanlarına Talimât, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık, 1338.
• Dersaâdet Tramvay Şirketi Yevmiyeli Müstahdemîne Mahsûs İhtiyat ve Muavenet Sandıkları Nizamnâme-i Dahilisi, İstanbul: Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, 1338.
• Dersaâdet Tramvay Şirketinin Yevmiyeli Müstahdemîne Hizmet Esnasında Ârız Olabilecek Kazalardan Mütevellid Hasarâtın Tazminine Dair Nizamnâme (Réglement sur la Répartion des Dommages Résultant des Accidents du Travail des Agents Salariés), İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekâsı, 1338.
• Dersaâdet Tramvaylarının Elektrikle Cerri İmtiyazının Şirket-i Hâzıraya İhalesi Hakkında, ts. Dersaâdet ve Havalisinin Hava Gazıyla Tenvirine Dair Mukavele ve Şartnâmedir, İstanbul: Matbaa-i Tahir Bey, 1318.
• Dersaâdet Zabıta-ı Belediye Talimâtı, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1328.
• Dersaâdet’de Tramvay Tesisine Dair 26 Temmuz Sene 1285 Tarihli Birinci Şartnâmedir, İstanbul: A. Serviçen Matbaası, ts. Dersaâdet’de Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi 1916 Senesi Muamelâtı, İstanbul: Matbaa-i Henri Zelliç ve Şürekâsı, 1917.
• Dersaâdet’e Câri Suların İhtiyac-ı Hakikî ve Sıhhîye Göre Kemmiyeten ve Keyfiyyeten Temin ve Islahı Çarelerini Teemmül Etmek Üzere Meclis-i Mahsûsda Mürekkeben Teşekkül Eden Komisyonca Kaleme Alınan Mazbata ve Müteferriatı, İstanbul: Evkâf-ı İslâmiye Matbaası, 1340.
• Dersaâdet’in Anadolu Cihetinde Üsküdar ve Kadıköy Dahil ve Haricinde Bir Elektrikli Tramvay Şebekesi Tesisi İmtiyazının İtâsı Zımnında İcra Edilecek Münakaşa Şerâitini Mübeyyin Nâfia Nezareti Kararnâmesiyle Mukavelenâme ve Şartnâme Lâyıhaları, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1328.
• Dersaâdet’in Rumeli Cihetiyle Mülhakâtında Kudretü’l-elektrikiyye Tevziât-i Umûmiyesi İmtiyazına Dair Mukavelenâme ve Şartnâme (Conventions et Cahier des Charges), İstanbul: Zelliç Biraderler Matbaası, 1336. 270 TAL‹D, 3(6), 2005, T. Oktay
• Edirne Sancağı Dahilinde Kudret-i Elektrikiyye Tevziât-i Umûmiyesine ve Edirne Şehrinde Tesis Kılınacak Elektrikli Tramvaylara Aid İmtiyaz Şartnâmesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1326.
• Elektrikli Tramvay İmtiyazâtına Esas İttihaz Olunacak Mukavalenâme Lâyıhası, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1325.
• Emlâk Vergisi Hakkında Şûra-yı Devletden Tâdilen Kaleme Alınıb Mer’iyet-i Ahkâmına Bi’l-İstizan İrade-i Seniyye-i Cenâb-ı Padişahî Müteallik ve Şeref-sudûr Buyurulan Nizamnâmedir, İstanbul: Matbaa-i Ebüzziya, 1303.
• Esnafın Riayete Mecbur Olduğu Emâvir-i Belediye Hakkında Talimât, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1335.
• Fî 20 Mart Sene 329 Tarihinde Fevkâlade Olarak İctimaa Davet Edilen Şirket-i Hayriye-i Hamidiyye Hissedârân Meclisinde Kıraat Olunacak Meclis-i İdare Raporudur, İstanbul, ts.
• Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahte’l-arz Demiryolu İmtiyazının Ferman-ı Âlisi ile Mukavelât ve Şartnâme ve Nizamnâme-i Dahilisi, İstanbul: Fidel Lefter Litoğrafyası, 1906.
• Haleb Şehrinde Kudret-i Elektrikiyye Tevziatı Umûmiyesine ve Tesis Kılınacak Elektrikli Tramvaylara Aid İmtiyaz Şartnâmesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1327.
• Haleb Tevziât-ı Elektrikiyyesi ve Elektrikli Tramvaylar İmtiyazı ve Şartnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Hayriye, 1329.
• Haliç Dersaâdet Vapurları Mukavelenâmesi, İstanbul: Matbaa-i Ebüzziya, 1327.
• Haliç Vapurları Şirket-i İmtiyaz Mukavelesi Şartnâmesi Nizamnâme-i Dahilisi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1326.
• Haliç Vapurları Şirket-i İmtiyaz-ı Muaddel Mukavelenâmesi Muaddel Şartnâmesi Muaddel Nizamnâme-i Dahilisi, Societe Anonyme Ottomane des Bateaux de la Corne d’Or. I.Convention modifie’e 2. Cahier des charges modifie 3. statuts modifiee, İstanbul: Kader Matbaası, 1329.
• Harb-i Umûmi ve Şirket-i Hayriye, 1330-1334, İstanbul: Bahriye Matbaası, 1337.
• Hazine-i Mâliye ile Şirket-i Hayriye Beynindeki Muhtelefün fih Mevaddan 26 ve 27 Numaralı Araba Vapurlarının Harb-ı Umûmideki Mikdar-ı Ücretlerine Müteallik Evrâk ve Vesâik, İstanbul: Kader Matbaası, 1341.
• Hükümet-i Osmaniye Cânibinden Tenvirat ve Tramvaylara Müteallik Kudret-i Elektrikiyye ve Tevziat-ı Umûmiyesi İçin İta Kılınacak İmtiyazlara Dair Ticaret ve Nafia Nezaretince Tanzim Olunacak Şartnâme Beyannâmesidir, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1326.
• Hükümet-i Seniyye ile Şirket-i Hayriye Beyninde Akd ve Teâti Olunan Mukavelenâme ile Şartnâme, İstanbul: Der Nersisyan Matbaası , 1326.
• Hükümet-i Seniyye ile Şirket-i Hayriye Beyninde Akd ve Teâti Olunan Mukavelenâme ile Şartnâme, İstanbul: Dersaâdet Ticaret Odası Gazetesi Matbaası, 1306.
• İsmail Hakkı, Beledî Bankalar Hakkında İştişaremiz, İstanbul: Asır Matbaası, 1324.
• İstanbul Beldesi İhsaiyât Mecmûası, Dersaâdet: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1329.
• İstanbul Belediye Daireleri ile Bu Dairelere Bağlı Mahallelerin İsimleri, İstanbul, ts. İstanbul Şehremâneti ile Üsküdar ve Kadıköy Gaz Şirketi Arasında Tanzim Edilen Müzeyyel
• Mukavelenâme, Ankara: Yenigün Matbaası, İstanbul Şehremâneti, 1339. Osmanl› Belediye Tarihi Araflt›rmalar› ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar 271 İstanbul Şehri Belediyesi 1329 Muvâzene-i Umûmiyesi, İstanbul. ts.
• İstanbul Şehri Belediyesi 1330 Muvâzene-i Umûmiyesi, İstanbul: Âmire Matbaası, 1330.
• İstanbul Şehri Dahilinde Dersaâdet Mülhakatından Galata ile Beyoğlu Beyninde Tahte’larz Demiryolu Osmanlı Şirketi Nizamnâme-i Dahilîsidir. Statuts de la Societe Anonyme Ottomane de Chemin de Fer Metropolitain de Constantinople Entre Galata et Pera, İstanbul: Fidel Lefter Matbaası, 1911.
• İstanbul Şehri ile Civarında Bir Tramvay Şebekesi Tesisi İmtiyazına Dair Mukavelenâme, İstanbul: Ebüzziya Matbaası, 1326.
• İstanbul Şehri Rüsûm-ı Belediyesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat, İstanbul: Serviçen Matbaası, 1328.
• İstanbul Şehri Rüsûm-ı Belediyesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat, Mecmua-i Kavanîn-i Cedide-i Osmaniye’den, İstanbul: Cihan Matbaası, 1330.
• İstanbul Tramvay Şirketi İşçileri Tesanüd ve Teavün Cemiyeti Nizamnâme-i Esasîsi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1340.
• İstanbul Tramvay Şirketinin Nizamnâme-i Esasiyesidir. Status De La Societe Des Tramvays De Constantinople, İstanbul: Minasse Matbaası, 1890.
• İstanbul Umûmî Planının Münakaşaya Vaz’ı Hakkında Şehremânetinin Kararnâmesidir, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1328.
• İstanbul Zabita-i Belediye Talimâtı, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1328.
• İstanbul’da Bir Şehremâneti Binası Projesinin Tanzimi İçin Beynelmilel Müsabaka Programıdır, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1329.
• İstanbul’da Hava Gazı ve Elektrik ve Teşebbüsât-ı Sınaiye Türk Anonim Şirketi Nizamnâme-i Dahilîsidir, İstanbul: İkdam Matbaası, 1341.
• İzmir Göztepe Tramvay Şirketi Mukavele ve Şartnâmesidir, İzmir: Pol Vidori Hurûfat ve Litoğraf Matbaası, ts. Kantar Rüsûmunun Sûret-i İdare ve Cibayetine ve Memurlarının Vezâif ve Harekâtına Dair Talimâttır, İstanbul, ts. Kemal, İttihad ve Terakki Umûmî Kongresine İstanbul’un Bir Sene Üç Aylık İaşesi Hakında Takdim Kılınan İzahnâmedir, İstanbul, ts.
• Muhtasar Mecelle-i Umûr-ı Belediye, İstanbul: Bahriye Matbaası, 1339.
• Muhtasar Mecelle-i Umûr-ı Belediye, İstanbul: Ceride Matbaası, 1341.
• Muhtasar Mecelle-i Umûr-ı Belediye, İstanbul: Hilâl Matbaası, 1337.
• Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye İdaresi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1326.
• Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye Müdiriyeti, Direction Generale de l’Assistance Publique de Costantinople, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1911.
• Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye Nizamnâmesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1326.
• Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye Talimâtnâmesi, İstanbul: Selânik Matbaası, 1328.
• Müvellid-i Buharlarla Buhar Hazinelerinin Sûret-i Muayenesine Dair Memurîn-i Fenniyeye Talimât, İstanbul: Hukuk Matbaası, 1331.
• Müzayede Şartnâmesi, İstanbul, ts.
• Müzayede Talimâtnâmesi, İstanbul: Hilâl Matbaası, 1335. 272 TAL‹D, 3(6), 2005, T. Oktay Nazım [Nirven], İstanbul Vilâyeti Şehremânetine Evkâfdan Devr Olunan Sular, İstanbul: Şehremâneti Matbaası, 1341.
• Osman Nuri [Ergin], İstanbul Şehreminleri, İstanbul: Şehremâneti Neşriyatı, 1927.
• Osman Nuri [Ergin], Mecelle-i Umûr-ı Belediye. Evamir ve Mukarrerat-ı Belediye, c. V, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1335.
• Osman Nuri [Ergin], Mecelle-i Umûr-ı Belediye. İmtiyazat ve Mukavelat-ı Belediye, c. II, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1330.
• Osman Nuri [Ergin], Mecelle-i Umûr-ı Belediye. Kavanin, Nizamat ve Talimât-ı Belediye, c. IV, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1331.
• Osman Nuri [Ergin], Mecelle-i Umûr-ı Belediye. Kavanin, Nizamat ve Talimât-ı Belediye, c. III, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1330.
• Osman Nuri [Ergin], Mecelle-i Umûr-ı Belediye. Tarih-i Teşkilât-ı Belediye, c. I, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1338.
• Osman Nuri [Ergin], Müessesât-ı Hayriye-i Sıhhiye Müdiriyeti, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1327.
• Rifat Müeyyed, Şehremânet-i Celîlesi’ne İstanbul Şehri Umûr-ı Belediyesine Dâir Lâyıha, İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekâsı, 1330.
• Rüsûm-ı Belediye Kanunu, Arşak Garoyan Matbaası, 1332.
• Rüsûm-ı Belediye Kanunu, İzmir: Ahenk Matbaası, 1330.
• Rüsûm-ı Belediye ve Varidât-ı Saire-i Emâneti Keyfiyet-i Tahakkuk ve Tahsili Hakkında Tarifnâme, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1331.
• Samsun Şehrinde Elektrik Fabrikası Tesisi ve Bu Fabrikadan İstihsal Olunacak Kuvvetle Şehre Su Tevzi ve İsalesiyle Şehrin Elektrikle Tenviri ve Tramvay Tesisi ve Bunların İşletilmesine Dair Mukavelenâmedir, Sada-yı Millet Matbaası, ts.
• Selânik ve İzmir Elektrik Osmanlı Anonim Şirketi Mukavelenâme ve Şartnâme ve Dahilî Nizamnâmesidir, İstanbul: Agob Matyosyan Matbaası , 1322.
• Selânik ve İzmir Elektrik Osmanlı Anonim Şirketi Mukavelenâme ve Şartnâme ve Dahilî Nizamnâmesidir, İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1316.
• Sıhhiye Müfettişlerine ve Etıbbâ-yı Belediyeye Aid Vezâif, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1326.
• Şam-ı Şerîf Elektrik Tramvay ve Tenvîri Şirket-i Şahâne-i Osmâniyesi Mukâvele Şartnâme ve Nizamnâme-i Dahilisi. İstanbul: Nefaset Matbaası, 1911.
• Şehremâneti 1331 Senesi Bütçesinin Esbâb-ı Mûcibe Lâyıhası ve Bütçesi, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1331.
• Şehremâneti 1332 Senesi Bütçesi, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1332.
• Şehremâneti 1333 Senesi Bütçesi, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1333.
• Şehremâneti 1335 Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye’nin Küşâdında Şehremini Cemil Paşa Tarafından Kıraat Olunmuşdur, İstanbul, 1335.
• Şehremâneti 1339 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Nazir Matbaası, 1339.
• Şehremâneti 1340 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1339
• Şehremâneti Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Mukarrerâtı, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1330.
• Şehremâneti Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye Nizâmnâme-i Dahilîsi, İstanbul: Selânik Matbaası, 1328. Osmanl› Belediye Tarihi Araflt›rmalar› ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar 273
• Şehremâneti Dâiresi Hademelerinin Vezâifi, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334.
• Şehremâneti Heyet-i Fenniye Müdiriyeti ile Memurîn-i Fenniyesinin Vezâifini Hâvî Talimâttır, ts.
• Şehremâneti Heyet-i Fenniyesinin Muamelâtını Mübeyyin Tanzîm Olunan Rapor-ı Umûmî, İstanbul: Karabet Matbaası, 1327.
• Şehremâneti Heyet-i Teftişiye Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331. Şehremâneti Hudûdu Dahilinde Bulunan Mahallât Esâmîsi, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1329.
• Şehremâneti Kaldırım, Sokak ve Meydanları İşgal Edecekler Hakkında Ruhsatiye Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1336.
• Şehremâneti Kalem-i Mahsûs Müdiriyeti Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremâneti Maktuan İhale Olunan İnşaat Mukâvelenâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremâneti Memurîn Müdiriyeti Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremâneti Memuriyetiyle Teferruâtına Dair Meclis-i Âli-i Tanzîmat Mazbatası ve Nizamnâme Lâyıhası, İstanbul, 1271.
• Şehremâneti Muvâzene-i Umûmiyesi 1328 Mâlî Senesi, İstanbul: Karabet Matbaası, 1328.
• Şehremâneti Muvâzene-i Umûmiyesi, İstanbul: Karabet Matbaası, 1327.
• Şehremâneti Muvâzene-i Umûmiyesi, İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası, 1327.
• Şehremâneti Müzâyede-i Aleniye ve Mezâd Memurları Nizâmnâmesi, İstanbul: Garoyan Matbaası, 1334.
• Şehremâneti Nezâfet-i Fenniye Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremâneti Rüsûm-ı Belediye Kanunu, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1332.
• Şehremâneti Sıhhiye Müdiriyeti Toptaşı Bimarhânesi ile Mecânîn Müşâhedehânesi Talimâtnâmesidir, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1329.
• Şehremâneti Sıhhiye Müdiriyeti Vezâifine Dair Talimâttır, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1329.
• Şehremâneti Sıhhiye Müdiriyetine Merbût Tebhirhâneler Memurîn ve Müstahdemîni Talimâtnâmesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1329.
• Şehremâneti Şefkat Sandığı Nizamnâmesi, İstanbul: Garoyan Matbaası, ts.
• Şehremâneti Şişli Müessesesi’nde Emrâz-i Akliyye ve Asabiyye Müsâmereleri, İstanbul: Şirket-i Mürettibiye ve Karabet Matbaaları, 1317-1325.
• Şehremâneti Şoförler Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremâneti Şuabât-ı İdariyye Muamelât-ı Hesâbiyesine Müteallik Tarifnâme, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1330.
• Şehremâneti Tarafından Sinema, Tiyatro, Çalgılı Kahve Gibi Umûmî Mahallere Mahsûs Tathîrat Vesikasıdır, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1333.
• Şehremâneti Umûr-ı Hukukiyye Müdiriyeti Talimâtnâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• 274 TAL‹D, 3(6), 2005, T. Oktay
• Şehremâneti Vâhid-i Kıyâsî ile Verilen İnşaat Mukâvelenâmesi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremânetince Vezâif-i Umûmiyye-i Belediyye ve Muamelât-ı İdariyyenin Sûret-i İfasına Dair Nizamnâme Sûretidir, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1332.
• Şehremâneti’ne Aid Bi’l-Umûm Müzâyede, Münâkaşa, Mübâya’a Muamelâtına Aid Talimâtnâme, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1331.
• Şehremâneti’nin 1334 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Garoyan Matbaası, 1334.
• Şehremâneti’nin 1335 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Karabet Matbaası, 1335.
• Şehremâneti’nin 1336 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1336.
• Şehremâneti’nin 1336 Senesi Vâridât Bütçesi, İstanbul: Matbaa-i Orhaniye, 1336.
• Şehremâneti’nin 1337 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1337.
• Şehremâneti’nin 1338 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1338.
• Şehremâneti’nin 1339 Sene-i Mâliyesi Bütçesi, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1339.
• Şehremâneti’nin 1339 Sene-i Mâliyesi Bütçesi. Emânetçe 1339 Sene-i Mâliyesi İçin Teklîf Olunan, İstanbul: Nazir Matbaası, 1339.
• Şehremini Cemil Paşa Tarafından Emânetin Bir Senelik Muamelât-ı Umûmiyesi Hakkında Kıraat Olunan Rapora Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye’nin Cevabı, İstanbul: Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı, 1329.
• Şehremini Operatör Emin Beyefendi Tarafından Cemiyet-i Umûmiye-i Belediye’nin 19 Haziran 1340 Tarihli Üçüncü İctimâ, Üçüncü İn’ikâdında Îrâd Olunan Nutka Encümen-i Mahsûs’un Mazbata-i Cevâbiyesi, İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekâsı, 1340.
• Şehremini Terakkî ve Te‘âvün Kulübü Talimâtnâme-i Esâsîsi, İstanbul: Matbaa-i Arşak Garoyan, 1326.
• Şirket-i Hayriye 1338 Senesi Haziranının Birinci Perşembe Günü Sabahından Mu’teber Seyr ü Sefer Tarifesidir, İstanbul: Zelliç Biraderler Matbaası, 1338.
• Şirket-i Hayriye 1339 Senesi Haziranının 12. Salı Günü Sabahına Kadar Müteber Seyr ü Sefer Tarifesidir, İstanbul: Zelliç Biraderler Matbaası, 1339.
• Şirket-i Hayriye 1341 Senesi İlkbahar Mevsimine Mahsûs Seyr ü Sefer Tarifesidir, İstanbul: Zelliç Biraderler Matbaası, 1341.
• Şirket-i Hayriye İdaresinde Bulunan Bi’l-Cümle Memûrîn ve Müstahdemînin Vezâifine Dair Kararnâmedir, İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan, 1324.
• Şirket-i Hayriye ile Bank-ı Osmanî Beyninde Teati Olunan Mukâvelenâme Sûretidir, İstanbul: 1920 Matbaa-i Bahriye, 1336.
• Şirket-i Hayriye Memurîn ve Müstahdemînine Mahsûs Tekaüd Sandığı Nizamnâmesi Müsveddesidir, İstanbul: Nersisyan Matbaası, 1307.
• Şirket-i Hayriye’nin 1322, 1323, 1324 Seneleri Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul, Agob Matyosyan Matbaası, ts.
• Şirket-i Hayriye’nin 1325 Senesi Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1326.
• Osmanl› Belediye Tarihi Araflt›rmalar› ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar 275 Şirket-i Hayriye’nin 1326 Senesi Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık Osmanlı Şirketi, 1327.
• Şirket-i Hayriye’nin 1339 Senesi Martından 1340 Senesi Şubatı Gâyesine Kadar Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1340.
• Şirket-i Hayriye’nin 333 Senesi Martından 334 Senesi Şubatı Gâyesine Kadar Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1334.
• Şirket-i Hayriye’nin 334 Senesi Martından 335 Senesi Şubatı Gâyesine Kadar Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1335.
• Şirket-i Hayriye’nin 335 Senesi Martından 336 Senesi Şubatı Gâyesine Kadar Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1336.
• Şirket-i Hayriye’nin 336 Senesi Martından 337 Senesi Şubatı Gâyesine Kadar Vâridât ve Masârifât-ı Vâkıasıyla Muvâzene-i Umûmiyesini Mübeyyin Cetveldir, İstanbul: Matbaa-i Bahriye, 1337.
• Şirket-i Hayriye’nin Ta‘dîlen Kaleme Alınan Nizamnâme-i Dahilîsi ile Esbâb-i Mûcibe Lâyıhası ve Elyevm Mer’î Bulunan Nizamnâme-i Dahilîsi, İstanbul: Matbaa-i Askeriye, 1331.
• Tepebaşı Belediye Tiyatrosu, İstanbul: Şant Matbaası, ts. Türkiye, Kanunlar, Belediye Vergi ve Resimleri Kanun, Talimat ve Tarifeleri, İstanbul: Şehremâneti Matbaası, 1340.
• Üsküdar, Kadıköy ile Boğaz İçinin Anadolu Sahilinin Hava Gazı ile Tenviri İmtiyazına Aid Mukavele-i Munzammadır, İstanbul, ts. Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi İmtiyazına Mütedâir 21 Mart 1305/2 Nisan 1899 Tarihli Mukâvelenâmeye Müzeyyel Mukâvelenâme-i Munzamme, İstanbul: Matbaa-i M. Karvana ve Şeriki, 1332.
• Üsküdar ve Kadıköy Türk Anonim Su Şirketi. Mukavelat ve Nizamât, İstanbul, ts. Vezâif-i Umûmiye-i Belediye ve Muamelât-ı İdariye-i Emânetin İfasına Müteallik 25 Nisan 1332 Tarihli Nizamnâmenin Sûret-i Tatbikine Dair Talimâtnâme-i Umûmîdir, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1332.
• Vezâif-i Zabıta-i Belediyeyi Mübeyyin Talimât, İstanbul: Arşak Garoyan Matbaası, 1328.
• Zabıta-i Belediye Talimâtnâmesi, İstanbul: Şehremâneti Matbaası, 1341.
• Zabita-i Belediye Talimâtı, İstanbul, 1331.
• B. Kitap, Makale ve Tezler
• Akar, Şevket Kamil, “İstanbul’da Emlak ve Akar Vergisi Uygulaması: Dersaadet Vergisi”, Türkler, Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca (ed.), c. XIV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 351-358.
• Akyıldız, Ali, Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri, İstanbul: Türk Ekonomi Bankası Yayınları, 2001.
• 276 TAL‹D, 3(6), 2005, T. Oktay
• Alada, Adalet Bayramoğlu, “Bir Erken Büyükşehir Yönetimi Denemesi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1988, c. LXIII, sy. 3-4, s. 135-142.
• Al-Ozair, Abdulkerim, “Osmanlı Devrinde Yemen’de Mahalli İdare (1266-1337/1850- 1918)”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Anastassiadou, Meropi, Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
• Baer, Gabriel, “The Beginnings of Municipal Government in Egypt”, Middle Eastern Studies, 1968, c. IV, sy. 2, s. 118-140.
• Bengiserp, Saim Polat,“İstanbul’da İlk Belediye Hastahanesi, Beyoğlu Zükur Hastahanesi’nin Dünü ve Bugünü”, I. Türk Tıp Tarihi Kongresi: İstanbul Şubat 1988: Bildiriler, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992, s. 277-286.
• Bozkurt, İbrahim Murat, “İstanbul Kentiçi Kara Toplu Ulaşım Hizmetlerinin Başlaması ve Gelişimi (1850-1900)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2004.
• Cleveland, William L, “The Municipal Council of Tunis, 1858-1870: A Study in Urban Institutional Change”, International Journal of Middle East Studies, 1978, c. IX, sy. 1, s. 33-61.
• Çadırcı, Musa, “Tanzimat’a Girerken Türkiye’de Şehir İdaresi”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, 1972.
• Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• Çavdar, Tevfik, “Kentiçi Ulaşımının Tarihsel Gelişimi (Şirket-i Hayriye)”, Türkiye Birinci Şehircilik Kongresi: ODTÜ Kasım 1981: Bildiriler, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 1982.
• Çelik, Zeynep, XIX. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Tural, Erkan, “Osmanlı Kenti, Romanov-Osmanlı Belediyeciliği ve 1868 Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 2003, c. XII, sy. 4, s. 95-105.
• Eryılmaz, Bilal, “Osmanlı Yerel Yönetiminde İstanbul Şehremâneti”, İslam Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler, Vecdi Akyüz ve Seyfettin Ünlü (ed.), İstanbul: İlke Yayınları, 1996, 331-353.
• Güler, Birgül, “Yerel Yönetim Tarihine Yaklaşım Sorunu”, Amme İdare Dergisi, 1993, c. XXVI, sy. 1, s. 87-96.
• Gülersoy, Çelik, Tramvay İstanbul’da, İstanbul: İstanbul Kitaplığı, 1989.
• Karasu, Tufan (haz.), 1915 Alanya Belediyesi Encümen Kararları Defteri, Alanya: Doğu Akdeniz Kültür ve Tarih Araştırmaları Vakfı, 2003.
• Kark, Ruth, “The Jerusalem Municipality at the End of Ottoman Rule”, Asian and African Studies, 1980, c. XIV, sy. 2, s. 117-141.
• Kayserilioğlu, R. Sertaç, Dersaadet’ten İstanbul’a Tramvay, 2 cilt, İstanbul: İETT Genel Müdürlüğü Yayını, 1998.
• Kayserilioğlu, R. Sertaç, Mehmet Mazak ve Kadir Kon (haz.), Osmanlıdan Günümüze Havagazının Tarihçesi, 3 cilt, İstanbul: İGDAŞ Yayını, 1999.
• Keyder, Çağlar, Eyüp Özveren ve Donald Quataert (ed.), Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
• Osmanl› Belediye Tarihi Araflt›rmalar› ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar 277 Koca, Halil İbrahim, “Kanun ve Nizamnameler Işığında Dersaadet Belediye Teşkilatı (Şehremâneti) (1855-1913)”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996.
• Koraltürk, Murat, “İstanbul’da Şehiriçi Ulaşımında Şirket-i Hayriye (1850-1945)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1992.
• Oktay, Tarkan, “II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e İstanbul Şehremâneti (Teşkilat ve Mali Yapı Analizi)”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
• Oktay, Tarkan, “Osmanlı Devleti’nde Modern Belediyeciliğin Ortaya Çıkışı ve İstanbul’da Mahalli Hizmetlerin Yeniden Örgütlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Oktay, Tarkan, “Tanzimat Dönemi İstanbul’da Bir Belediye Örgütlenmesi Örneği: Altıncı Dâire-i Belediye”, Öneri Dergisi, sy. 15 (2001), s. 157-166.
• Ortaylı, İlber, “İstanbul’un Mekansal Yapısının Tarihsel Evrimine bir Bakış”, Amme İdare Dergisi, 1977, c. X, sy. 2, s. 78-97.
• Ortaylı, İlber, “Osmanlı İmparatorluğunda İdari Modernleşme ve Mahalli İdare Alanındaki Gelişmeler”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi, 1982, c. III, sy. 1-3, s. 137-148.
• Ortaylı, İlber, “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Yerel Yönetimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, c. I,s. 231-244.
• Ortaylı, İlber, “Türk Belediyesinin Denetim Yetkisinin Tarihi Gelişimi ve Günümüzdeki Durumu”, Amme İdare Dergisi, 1973, c. VI, sy. 4, s. 14-24.
• Ortaylı, İlber, “Yerel Yönetim: Devraldığımız Miras”, Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl Sempozyumu, Ankara: 23-24 Kasım 1990: Bildiri ve Tartışmalar, Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayını, s. 63-74
• Ortaylı, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat’tan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878), Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, 1974. Ortaylı, İlber, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yerel Yönetim Geleneği, İstanbul: Hil Yayınları, 1985.
• Osman Nuri [Ergin], Cumhuriyet ve İstanbul Mahalli İdaresi, İstanbul, 1933.
• Osman Nuri [Ergin], İmar Tarihinde Vakıflar, Belediyeler, Patrikhaneler, İstanbul: Eminönü Halk Evi Tarih ve Edebiyat Şubesi Neşriyatı, 1938.
• Osman Nuri [Ergin], İstanbul Şehreminleri, Ahmed Nezih Galitekin (haz.), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayını, 1996.
• Osman Nuri [Ergin], Mecelle-i Umûr-ı Belediye, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay., 9 c., 1995.
• Osman Nuri [Ergin], Türkiye’de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı, İstanbul: İstanbul Hukuk Fakültesi Yayını, 1936.
• Peet, William Wheelock, “Kent Yönetimi”, Clarence Richard Johnson (ed.), İstanbul 1920, çev. Sönmez Taner, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995, s. 83-108.
• Rosenthal, Steven, “Foreigners and Municipal Reform in Istanbul: 1855-1865”, International Journal of Middle East Studies, 1980, c. II, sy. 2, s. 227-245. 278 TAL‹D, 3(6), 2005, T. Oktay
• Rosenthal, Steven, Politics of Dependency: Urban Reform in Istanbul, Westport: Greenwood Pub Group, 1980.
• Serçe, Erkan, İzmir’de Belediye: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e: 1868-1945, İzmir: Dokuz Eylül Yayıncılık, 1998.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (II): Sokaklara Dair Nizamname”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1996, c. V, sy. 1, s. 59-70.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (IV): Şehremâneti’nin Kuruluşu ve Şehremâneti Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1996, c. V, sy. 4, s. 75-82.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (V): Turuk ve Ebniye Nizamnameleri ve Getirdikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1996, c. V, sy. 3, s. 67-81.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (VIII): Tababet-i Belediye Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1997, c. VI, sy. 1, s. 80-83.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (IX): Rüsum-ı Belediye Kanunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1997, c. VI, sy. 2, s. 106-111.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XI): Devair-i Belediye Çavuşlarının Vezaifine Dair Talimat”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1997, c. VI, sy. 4, s. 125- 130.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XII): Ekmekçilik Hakkında Nizamname”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1997, c. VII, sy. 1, s. 123-128.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XIII): Şehremâneti Çavuşları Hakkında Nizâmnâme”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1998, c. VII, sy. 2, s. 133-137.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XIV): Her Nev’i Ebniyyeden Alınacak Harç ve Rüsûmât Nizâmnâmesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1998, c. VII, sy. 3, s. 130-135.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XV): Daire-i Belediye Meclislerinin Tertibi Hakkında Talimat”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1998, c. VII, sy. 4, (1998), s. 133-139.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Yerel Yönetim Metinleri (XVII): Eshab-ı Hayvanatdan Ahz ve İstihal Olunacak Rüsumat Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1999, c. VIII, sy. 2, s. 137-139.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XVIII): Men’-i Harik Hakkında Nizamname ve Düşündürdükleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1999, c. VIII, sy. 3, s. 168-172.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri (XIX): Dersaadet Belediye Kanunu ve Getirdikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1999, c. VIII, sy. 4, s. 168-172.
• Şimşek, Halil, “Tanzimat Dönemi Modern Belediye Örgütünün Kuruluşu”, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Şimşek, Rasim, Trabzon Belediye Tarihi: Osmanlı Dönemi, Trabzon: Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, 1993.
• Tekeli, İlhan, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kentsel Dönüşüm”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985, c. IV, s. 878-904.
• Toprak, Zafer, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Şehremâneti”, Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl Sempozyumu, s. 63-74 Osmanl› Belediye Tarihi Araflt›rmalar› ve Kaynak Malzeme Üzerine Notlar 279
• Toprak, Zafer, İttihad-Terakki ve Cihan Harbi 1914-1918, İstanbul: Homer Yayınları, 2003.
• Toprak, Zafer, İttihat-Terakki ve Devletçilik, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.
• Topuzlu, Cemil, İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul: Güven Yayınevi, 1951.
• Tümerkan, Sıddık, Türkiye’de Belediyeler (Tarihi Gelişim Bugünkü Durum), İstanbul: İçişleri Bakanlığı Yayını, 1946.
• Uğurlu, Nilüfer, “1910 Tarihli Bursa Belediye Meclisi Karar Defterinin Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Yaman, Tâlat Mümtaz, Osmanlı İmparatorluğu Mülki İdaresinde Avrupalılaşma Hakkında “Bir Kalem Tecrübesi”, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, 1940.
• Yayla, Yıldızhan, “Türkiye’de Belediyelerin Temel Sorunu”, Sıddık Sami Onar’a Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, 1977, s. 951-1020.
• Yayla, Yıldızhan, Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri, Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, 1984.
• Yerolympos, Alexandra, “XIX. Yüzyıl Sonunda Selanik’te Kentlilik Bilinci ve Belediyeye İlgi”, Francois Georgeon ve Paul Dumont (ed.), Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaşamak, s. 147-174.
• Yeşilbaş, Akın, “İstanbul Şehremâneti Teşkilatı”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Yıldırım, Nuran, İstanbul Darülaceze Müessesesi Tarihi, İstanbul: Darülaceze Vakfı Yayını, 1996.
• Ziyaoğlu, Rakım, İstanbul Kadıları, Şehreminleri, Belediye Reisleri ve Partiler Tarihi (1453-1971 İdari Siyasi), İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1971