Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Şehirleşme ve Gecekondu Araştırmaları

Yıl 2005, Sayı: 6, 283 - 352, 01.09.2005

Alim Arlı

Öz

Bu çalışmada, 1923-2005 yılları arasında Türkiye'nin şehirleşme süreçlerinin bibliyografik bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Cumhuriyet dönemi modernleşme hareketlerinin temel alanı olan şehirlerle ilgili çalışmalar, Türk sosyal bilimlerinin önemli bir yekûnunu tutmaktadır. Bu bibliyografik çalışmada, bu çalışmalar içinde etkili olan eserler tanıtılmakta ve bunların ayrıntılı bir dökümü çalışmanın sonunda verilmektedir. Ayrıca şehirleşme sürecinin tarihsel çizgisi Anadolu coğrafyası özelinde özetlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın tanıtım kısmında, şehirleşme çalışmalarının kuruluşunda emek veren ve bu sürece ciddi akademik katkılar yapan bilim adamları merkeze alınmıştır. Farklı disiplinlerden şehircilik çalışmalarına katkı yapan temel isimlerin başlıca eserleri dikkate alınmıştır. Şehirleşme araştırmalarının 1950'den sonraki en önemli boyutlarından birisi ise gecekondu sorunu olmuştur. Batı-dışı toplumların şehirleşme süreçlerini derinden etkileyen enformel konut alanlarının oluşumu müstakil bir konu olarak gecekondulaşmayı da doğurmuştur. Gecekondu literatürü İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere çoğunlukla büyük şehirlerde yapılan araştırmaları ihtiva etmektedir. Bu açıdan metnin sonuna eklenen litaratür, şehirleşme ve gecekondu başlıkları altında ikili olarak tasnif edilmiştir. Bu çalışma, şehircilik alanının genel hatlarını tartışma ve bibliyografik gelişimini seçici olarak sunma amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Şehirleşme, Gecekondu, Modernleşme, Sosyal Dönüşüm.

On the Studies of Urbanization and Squatter Houses (Gecekondu) in the Republican Period

Öz

This paper is a review of the literature on the processes of urbanization in Turkey in the period of 1923-2005. The studies on the cities which are the major spaces in the modernization efforts in the Republican Era constitute a major part of Turkish social sciences. This paper introduces the substantial ones among these studies and gives a detailed bibliography at the end. The historical line in urbanization process has been explained in the specific context of Anatolia. In the review part of this paper, scholars who were the major contributors in the foundational stage of the urban studies and contributed to that process in a prominent way have been evaluated. The basic works of the scholars from a variety of disciplines have been included. One of the crucial dimensions of the urbanization studies has been the question of squatter house after 1950. The formation of informal housing spaces which deeply influenced the urbanization processes of non-Western societies generated the question of squatter houses as a single topic for research. Squatter houses literature basically focuses on large cities and especially Istanbul, Ankara and Izmir. For that reason, bibliography has been divided into two parts at the end. This paper seeks to argue the main trends in urban studies and in the literature.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Urbanization, Squatter House, Modernization, Social Transformation