André Raymond: Arap Şehir Tarihinde Bir Dönüm Noktası

Yıl 2005, Sayı: 6, 571 - 588, 01.09.2005

N. Bilge Özel

Öz

Fransız şehir tarihçisi André Raymond, Arap şehir tarihi söz konusu olduğunda sayılacak
isimlerin başında geliyor. Arap şehirlerine yönelik araştırmaların Fransız şehir
tarihçilerince yüzyıldır (1830-1950) oryantalist söylemden beslenen ‘İslam şehri’ kavramsal
çerçevesinde yürütüldüğü bir dönemde, Raymond, bir sorgulama ve eleştirel
bakış sürecinin öncüsü olmuştur. Fransız şehir tarihçilerinin, gerek bu şehirlere ve gerekse
de bu şehirlerin halkına ilişkin varsayımlarına ciddi eleştiriler getiren Raymond,
bu şehirlerin kendi iç düzenleri ve dinamikleri olduğunu vurgulamış, farklılıkları ve
zaman içindeki değişimleri göz ardı etmemekle birlikte ‘Arap şehri’ denebilecek bir tipolojinin mümkünlüğünden bahsetmiştir. Osmanlı idaresinin bu şehirler için bir gerileme
değil bilakis şehirleşme, ticaret ve nüfus bakımlarından bir gelişme dönemi olduğunu
vurgulayan Raymond, analizlerine bu şehirlerin fizikî özelliklerinin yanı sıra
sosyo-ekonomik ve idarî boyutlarını da dahil etmiştir. Metodolojisiyle de bir dönüm
noktası olan Raymond, Arap şehirlerini çevre şehirlerle karşılaştırmalı bir biçimde ele
almış, Akdeniz dünyasının genel etkisine işaret etmiş ve böylelikle Arap şehirlerini
bağlamı içerisinde değerlendirmiştir. Değişiklikler kadar devamlılıkların takibini de
önemseyen yazar, söz konusu bölgenin tarihi içinde Osmanlı idaresinin özgünlüğünü
vurgularken bir yandan da önceki dönemden devralınanların altını çiziyor.
Bu yazıda, Raymond’un Arap şehir tarihinin köşe taşlarından olan iki çalışması detaylı
bir incelemeye tabi tutulmuş, açtığı çığırın temel özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.
Diğer eserleri ve makalelerine değinilmek suretiyle de çalışmalarının genel kapsamı
ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Şehir Tarihi, Osmanlı İmparatorluğu, Arap Eyaletleri, ?İslam Şehri', Osmanlı Arşiv Kaynakları

André Raymond: A Turning Point in Urban History of the Ottoman Arab Provinces

Öz

André Raymond is one of the leading urban historians studying on the Arab provinces of the Ottoman Empire. He had a critical view of the theoretical framework -namely the paradigm of ?Islamic city', and hence that of orientalism since the latter prepared the ground for the former- within which studies focused on this region were structured mostly by French urban historians for more than a century (1830?1950). In his studies from the 1960s onwards, Raymond shows rigorously and repetitively that the Arab cities had their inner cohesion and own way of working. While keeping the differences in mind, he finds it plausible to mention a category of ?Arab city'. He deals with the social, economic, physical, political and administrative aspects of these cities, and shows that Ottoman administration means a development in terms of urbanization, trade and industry. Distinguished also by his methodology, Raymond situates the Arab cities in a comparative perspective with other cities of the world and emphasises the importance of the effect of Mediterranean region. Following the changes and continuities are of great significance for him. While emphasising the originality of Ottoman period he also underlines the continuities that Ottoman administration took over from their predecessors. The changes introduced by him are tried to be captured by reviewing in detail two of his studies, the corner stones both in urban history of the region and in the career of Raymond as an urban historian. In addition, by refering to other studies and articles by Raymond, almost the whole range of his studies is tried to be covered.

Anahtar Kelimeler

Urban history, Ottoman Empire, Arab Provinces, ?Islamic city', Ottoman archival documents