Tanzimattan Cumhuriyete Türk Tiyatro Edebiyatı Literatürü

Yıl 2006, Sayı: 7, 143 - 173, 01.05.2006

Şahika Karaca

Öz

Bu makalede Türk tiyatrosunun Tanzimat ve Meşrutiyetli yıllarda takip ettiği gelişim süreci anlatılmaya çalışılmıştır. Tiyatro, Batılılaşma sürecinde gerek telif gerekse tercüme olarak en çok eser verilen yeni edebî türlerdendir. Bu dönemlerde sahnelenmek ve okunmak üzere çok sayıda tiyatro eseri kaleme alınmıştır. Tanzimat döneminde devrin genel yapısına da uygun olarak tiyatroda sosyal fayda prensibi göz önünde bulundurulmuştur. Ancak istibdat döneminin baskıcı tutumundan tiyatro da nasibini almış ve 1884'te Ahmet Mithat'ın Çerkez Özdenler oyununun sahnelenmesinin ardından 1908'de II. Meşrutiyet'in ilan edilmesine kadar tiyatro yasaklanmıştır. II. Meşrutiyet'in ilân edilmesiyle oluşan özgürlük ortamında tiyatro hızla gelişmeye başlamıştır. Türk tiyatrosunun böylesine hızlı gelişmesi tiyatro eleştirilerinin çoğalmasına yol açmış ve dönemin birçok gazete ve dergilerinde tiyatro eleştirileri yazılmaya başlamıştır. Makalenin ikinci bölümünde Tanzimat ve Meşrutiyet döneminde yazılmış tiyatro eleştirileriyle bu dönemlere ait günümüze kadar olan süreçte kaleme alınmış tiyatro eleştirileri ve tiyatro tarihleri alfabetik sırayla verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Tiyatro, Tanzimat Tiyatrosu, Meşrutiyet Tiyatrosu, Türk Tiyatrosu Bibliyografyası.

Literature of the Turkish Theater From the Tanzimat to the Republican Era

Öz

This article is an attempt to explain the developmental process of the Turkish theater during the years following the reforms (tanzimat) and the constitutional monarchy (mesrutiyet). In our venture for westernization, the theater has constituted a prolific genre in terms of both production and translations. In these years, many plays were penned either to be produced on stage or simply to be read. In the reformation years, primary importance was attributed to the principle of social benefit in the theater, which went hand in hand with the spirit of the era. However, theater, too, suffered from the oppressive tendencies of the despotic regime, and it was forbidden in 1884 after the play of Ahmet Mithat entitled Çerkez Özdenler until the declaration of the 2nd constitutional monarchy in 1908. In the subsequent atmosphere of freedom, theater experienced a rapid progress. This rapid progress resulted in an increase in the theater critiques, which started to constitute a significant place within the newspapers and magazines of the period. In the second part of the article, an attempt has been made to provide an alphabetical list of theater critiques written during the periods of reforms and constitutional monarchy as well as the following years until the contemporary times.

Anahtar Kelimeler

Traditional Theater, Theater of Tanzimat, Theater of Meşrutiyet, Bibliography of The Turkish Theater.

Kaynakça

• “Abdülhak Hâmid Hakkında Mülahazalar, Liberte’nin Neşri Dolayısıyla”, Türk Yurdu, c. IV, sy. 13, s. 420-425.
• “Bir Tanzimat Opereti: “Pembe Kız”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1972, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., sy. 3
• “Darülbedayi’de Türk Hanımları”, Temaşa, 1 Nisan 1919, sy. 15.
• “Dörtbin Sene Evvelki Türk Tiyatrosu”, Türk Tiyatrosu, 1938, c. I, sy. 85, s. 10-14.
• “İbnürrefik Ahmet Nuri: Hayatı ve Eserleri”, Türk Tiyatrosu, 1946.
• “Sahnede Elli Sene, Fehim Efendi’nin Hatıraları, Hürriyetin İlânından Sonra”, Vakit, 16 Eylül 1926, sy. 37.
• “Tiyatroda Siyasiyat”, Temaşa Muhasebeleri, çev. Müfid Ratıb, Servet-i Fünûn, 13 Kânunusani (=Ocak) 1326, c. XL, sy. 1025.
• “Tiyatro”, Yeni Türk Ansiklopedisi, c. XI, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1985.
• Abasıyanık, Sait Faik, “Tiyatro Üzerine”, Türk Dili, Temmuz 1966, c. XV, sy. 178, s. 728- 731.
• Abdi Tevfik, “Âkif Bey”, Bahçe (Dergisi), 16 Eylül 1324, sy. 9.
• Açıkgöz, İlkay, “Yusuf Ziya Ortaç’ın Tiyatro Eserleri”, Lisans Tezi, DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1969.
• Adlî, İhsan, Hürriyet Kurbanları, Hakiki Dram, Edirne: Edirne Vilayet Matbaası, 1335. Ahmet Fehim, Sahnede Elli Sene, İstanbul: Mitos/Boyut, 2002.
• Ahmed Rasim, “Tulûatçılık”, Akşam Gazetesi, 26 Kânunuevvel (=Aralık) 1924, sy. 2232.
• Akalın, Nazir, “Namık Kemal’in Tiyatro Anlayışı”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 1999, sy. 10, s. 103-113. Türkçe, İngilizce ve Rusça özet.
• Akı, Niyazi, Çağdaş Türk Tiyatrosuna Toplu Bakış, Erzurum, 1968.
• Akı, Niyazi, XIX. Yüzyıl Türk Tiyatrosunda Devrin Hayat ve İnsanı: Sosyo- psikolojik Deneme, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay., 1974.
• Akın, Banu Ayten, “Gelenekselden Bugüne Türk Tiyatrosunun Gelişiminde Din Faktörü”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2002
• Aksal, Sabahattin Kudret, “Tiyatro Üzerine”, Türk Dili, Ekim 1977, c. XXXVI, sy. 313, s. 290-300.
• Akter, Turgut ve V. Özbek, İstanbul’da Tiyatro, 1959.
• Akün, Ömer Faruk, “Abdülhak Hâmid’in Basılı Eserleri Hakkında Yeni Bilgiler”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1967, c. XV, s. 107-159.
• Akyüz, Kenan, “Finten”, Türkoloji Dergisi, 1964, c. I, sy. 1, s. 14-49.
• Alacakaptan, Ulvi, “Türkiye’de Tiyatro”, Dergâh, Ağustos 1995, c. VI, sy. 66.
• Alangu, Tahir, “Feraicizade Şakir Efendi”, Türk Dili, Ocak 1953, c. II, sy. 16, s. 210-215.
• Ali Kemal, “Tiyatroya Muhtacız”, Temaşa , 1 Mayıs 1919, sy. 6.
• Ali Naci, “Tahsin Nahid ve Temaşa”, Yarın dergisi, 11 Nisan 1338, sy. 30.
• Ali Nihat, “Osmanlı Tiyatrosu”, Cihan (Dergisi), 12 Kânunuevvel (=Aralık) 1290, sy. 1.
• Alpman, Hafi Kadri, Ahmet Fehim Bey’in Hatıraları, İstanbul: Tecüman 1001 Temel Eser, 1977.
• Altıntaş, Remziye, “İzmir Devlet Tiyatrosu Üzerine Monografik İnceleme”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2001.
• And, Metin, Gönlü Yüce Türk: Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler, Ankara: Dost Yayınevi, 1958.
• And, Metin, Kırk Gün Kırk Gece: Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunları, İstanbul: Taç Yayınevi, 1959.
• And, Metin, “II Abdülhamit ve Tiyatro”, Türk Dili, Kasım 1961, sy. 122, s. 84-85.
• And, Metin, “Eski İstanbul’da Ünlü Bir İtalyan Oyuncusu”, Türk Dili, Aralık 1961, c. XI, sy. 123, s. 141-146.
• And, Metin, “Murat Efendi ve Türk Tiyatrosu”, Forum, 15 Ağustos 1961.
• And, Metin, “Türk Tiyatro Tarihi İçin Notlar”, Forum, I (1 Ocak 1962), II (15 Ocak 1962), III (15 Haziran 1963).
• And, Metin, “Saray Tiyatrosu”, Devlet Tiyatrosu, Ekim 1962, sy. 17.
• And, Metin, “Bizans Tiyatrosu-Türk Tiyatrosu”, Türk Dili, Aralık 1962, c. XII, sy. 135, s. 150-157.
• And, Metin, “Eski İstanbul’da Ünlü Tiyatro Oyuncuları”, Hayat Tarih Mecmuası, 1 Aralık 1963, c. II, sy. 11, s. 14-20.
• And, Metin, A History of Theatre and Popular Entertainment in Turkey, Ankara: Doğuş Matbaası, 1963-64.
• And, Metin, “Romandan Tiyatroya”, Türk Dili, Temmuz 1964, c. XIII, sy. 154, s. 793-797.
• And, Metin, “Türkiye’de Shakespeare”, Oyun, Ağustos 1964, sy. 12, s. 16-19.
• And, Metin, “Shakespeare in Turkey”, Theatre Research, 1964, c. VI, sy. 2, s. 75-84.
• And, Metin, “Türkiye’de Shakespeare”, Batı Dil ve Edebiyatları Araştırmaları Dergisi I, 1964, sy. 1, s. 55-66.
• And, Metin, “Türkiye’de İlk Tiyatrolar”, Devlet Tiyatrosu, Ekim 1965.
• And, Metin, “Mınakyan ve Tiyatrolarının Oyun Dağarcığı”, Dost, Aralık 1965.
• And, Metin, “Türkiye’de Ermeni Tiyatrosu”, Forum, I (15 Kasım 1965), II (1 Aralık 1965), III (15 Aralık 1965), IV (1 Ocak 1965).
• And, Metin, “Ali Ekrem ve Tiyatro”, Forum dergisi, I (15 Eylül 1966), II (1 Ekim 1966).
• And, Metin, “Cenab Şehabeddin ve Tiyatro”, Türk Dili, 11 Ekim 1966, c. XVI, sy. 18, s. 33-37.
• And, Metin, “Gedikpaşa Tiyatrosundan Önceki Türkçe Oyunlar”, Türk Dili, 1966, c. XV, sy. 178, s. 677-683.
• And, Metin, “Güllü Agop Tiyatrosundan Önce Türkçe Temsiller Veren Bir Topluluk: Vaspuragan Tiyatrosu (1862-1864)”, Forum, 1 Şubat 1966.
• And, Metin, “Hüseyin Suad ve Tiyatro I”, Varlık, 1 Eylül 1966, sy. 677, s. 7.
• And, Metin, “Hüseyin Suad ve Tiyatro II”, Varlık, 15 Eylül 1966, sy. 678, s. 6-7.
• And, Metin, “Hüseyin Suat ve Tiyatro”, Varlık, I (15 Ocak 1967), II (15 Şubat 1967).
• And, Metin, “Hüseyin Rahmi ve Tiyatro”, Postav, Mart 1967.
• And, Metin, “İslâm, Din Adamları ve Tiyatro”, Türk Dili, Haziran 1967, c. XVI, sy. 189, s. 690-696.
• And, Metin, “Cumhuriyet’ten Önce Darülbedayi’nin Oyun Dağarcığı”, Hisar Dergisi, Temmuz 1967.
• And, Metin, “Dünyada ve Türkiyede Kısa Oyunlar”, Türk Dili, Temmuz 1967, c. XX, sy. 214, s. 298-301.
• And, Metin, “İzmir’de İlk Tiyatrolar”, Tarih Mecmuası, 1 Temmuz 1967.
• And, Metin, “Meşrutiyet Tiyatrosunda Osmanlı Tarihi”, Devlet Tiyatrosu Dergisi, Ağustos 1967.
• And, Metin, “Reşat Nuri Güntekin’in Cumhuriyet’ten Önceki Tiyatro Çalışmaları”, Türk Dili, Ağustos 1967, c. XVI, sy. 191, s. 847- 851.
• And, Metin, “Geçen Yüzyılda Bir Kadın Oyuncunun Anıları”, Devlet Tiyatrosu, Ekim 1967.
• And, Metin, “İzzet Melih ve Leylâ’sı”, Hisar Dergisi, Haziran 1968.
• And, Metin, “Yusuf Ziya Ortaç ve Tiyatro”, Hisar Dergisi, Haziran 1968.
• And, Metin, “Türkiye’de Müzikli Oyunlar(1908-1923), Devlet Tiyatrosu, Ekim 1969.
• And, Metin, “Geçen Yüzyılda Milli Tiyatro”, Tarih Mecmuası, Aralık 1969. (Bu yazının baş- lığı “Geçen Yüzyılda Müzikli Tiyatro” iken yanlış yayınlanmıştır.)
• And, Metin, “Tunalı Hilmi ve Dilde Özleşme Üzerine Oyunu”, Türk Dili, Aralık 1969.
• And, Metin, “Meşrutiyet Tiyatrosunda Konusunu Tarihten Alan Oyunlar”, Türk Dili, Şubat 1969, c. XIX, sy. 209, s. 681-684.
• And, Metin, “Âli Bey ve Çıngırak”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1970, sy. 1, s. 141-143.
• And, Metin, “Duru Türkçe Yazmış Bir Tanzimat Moliére’i”, Türk Dili, 1 Eylül 1970.
• And, Metin, “Güllü Agop ve Osmanlı Tiyatrosu”, Tarih Mecmuası, I (Eylül 1970), II (Ekim 1970).
• And, Metin, 100 Soruda Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1970
• And, Metin, “Eski İstanbul’da Fransız Sahnesi”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1971, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., sy. 2.
• And, Metin, “İlk Türk Tiyatro Adamı: Ahmet Fehim Efendi”, Tarih Mecmuası, I (Ağustos 1971), II (Eylül 1971).
• And, Metin, “Eski İstanbul’da Yunan Sahnesi”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1972, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., sy. 3.
• And, Metin, Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu 1839-1908, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 1972.
• And, Metin, Elli Yılın Türk Tiyatrosu, Ankara: İş Bankası Kültür Yay., 1973.
• And, Metin, Tiyatro Kılavuzu, İstanbul: Milliyet, 1973.
• And, Metin, Oyun ve Bügü: Türk Kültüründe Oyun Kavramı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 1974.
• And, Metin, “Mehmed Rauf ve Tiyatro”, Varlık, 1976, sy. 686, 688.
• And, Metin, Osmanlı Tiyatrosu: Kuruluşu-Gelişimi-Katkısı, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1976.
• And, Metin, Ataç Tiyatroda, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 1982.
• And, Metin, Atatürk ve Tiyatro, Ankara: Devlet Tiyatroları (Maya Matbaacılık), 1983.
• And, Metin, Şair Evlenmesi’nden Önceki İlk Türkçe Oyunlar, İstanbul: İnkılâp ve Aka Yayınevi, 1983.
• And, Metin, Türk Tiyatrosunun Evreleri, Ankara: Turhan Kitabevi, 1983.
• And, Metin, Türkiye’de İtalyan Sahnesi-İtalyan Sahnesinde Türkiye, İstanbul: Metis Yay., 1989.
• And, Metin, Tiyatro, Bale ve Opera Sahnelerinde Kanuni Süleyman İmgesi, Ankara: Dost Kitabevi Yay., 1999.
• And, Metin, Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, İstanbul: İletişim Yay., 2004.
• Arcan, İ. Galip, “Ahmed Hikmet Bey ve Temaşa”, Temaşa (Dergisi), 1 Nisan 1920, sy. 21.
• Arcan, İ. Galip, “Bizde Tiyatro Hareketleri”, 1 Mayıs 1946, sy. 1, s. 9-10.
• Arpad, Burhan, “Türk Tiyatrosunda Yazar”, Türk Dili, Şubat 1963, c. XII, sy. 137, s. 283- 284.
• Arpad, Burhan, “Türk Tiyatrosunda Yazar”, Türk Dili, Mart 1964, c. XIII, sy. 150, s. 342- 343.
• Arpad, Burhan, “Müzikli Türk Tiyatrosu”, Türk Dili, Temmuz 1966, c. XV, sy. 178, sy. 683- 688.
• Arseven, Celâl Esat, “ Bizde Temaşa Sanatı”, Hayat, 24 Mart 1927, sy. 17.
• Arseven, Celâl Esat, “Tiyatro”, Sanat Ansiklopedisi, c. IV, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1983.
• Ataç, Nurullah, “Türk Tiyatrosunda Zor Nikah ve Aman Hanım, Biraz Sus”, Dergâh, 20 Aralık 1921.
• Ataç, Nurullah, “Türk Tiyatrosunda Leylâ ve Baykuş”, Dergâh, 20 Kasım 1337, No. 15.
• Ataç, Nurullah, “Baykuş”, Haber-Akşam Postası, 12 Ağustos 1939.
• Atsız, Süleyman, “1909 Yılında Neşredilen Mecmualarda Tiyatro Hakkında Çıkan Yazılar”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü Mezuniyet Tezi, T. 768.
• Ay, Lütfi, “Ankara’da İlk Temsiller: Büyük Tiyatro’da Finten”, Türk Dili, Kasım 1956, c. VI, sy. 62, s. 113-115.
• Ayral, Necdet Mahfi, “Çocuk Tiyatrosu”, Türk Tiyatrosu, sy. 184, 1 Kasım 1945.
• Aytaş, Gıyasettin, Tanzimat Tiyatrosunda Sosyal Meseleler, 1996.
• Baha Tevfik, “Celaleddin Harzemşah (Tiyatro Tenkidi)”, Musavver Hale (Dergisi), Kânunusani (=Ocak) 1325, sy. 2.
• Baha Tevfik, “Tiyatro Tenkidi: Sanatkârlarımız”, İtilâf (Gazetesi), 20 Kânunuevvel (= Aralık) 1910, sy. 17.
• Bahaaddin Tevfik, “Darülbedayi’de Yeni Bir Temsil: Hançer”, İleri,(Gazetesi) 27 Mayıs 1920, sy. 852.
• Bahaaddin Tevfik, “Darülbedayi’de Küçük Beyler’in Temsili”, İleri (Gazetesi), 11 Haziran 1920, sy. 867.
• Bahaaddin Tevfik, “Memlekette Tiyatro İnkılâpları ve Darülbedayi”, İleri (Gazetesi), 21 Haziran 1920, sy. 874.
• Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı, Tiyatro, İstanbul: Sebat Basımevi, 1941.
• Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı, “Tiyatro Problemi”, D.T.C.F Dergisi, Mart-Nisan 1943, c. I, sy. 3.
• Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı, “Tiyatro Nedir, Ne Değildir”, Türk Dili, Temmuz 1966, c. XV, sy. 178, s. 717-725.
• “Baykuş’la Alâkalı Olarak”, İkdam Gazetesi, 10 Mart 1333, No. 7212.
• Bilga, S. Nahit, “Türk Tiyatro Sahnesinde Shakespeare”, Servet-i Fünûn Uyanış, 18 Eylül1. Teşrin 1941, sy. 2352-2355.
• Bilga, S. Nahit, “Tanzimat ve Osmanlı Tiyatrosu”, Yeni Adam, 2.12.1942, c. XI, sy. 414.
• Birinci, Ali, “Direktör Âli Bey”, Dergâh, Nisan 1994, s. 18-19.
• Bohça, Şevket, Namık Kemal’de Tiyatro, Türkiyat Enstitüsü, nr. 182.
• Bozdoğan, Ahmet, “Manastırlı Mehmet Rıfat ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme”, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2001.
• Bozdoğan, Ahmet, “Ahmet Mithat’a Atfedilen Bir Eser: Hükm-i Dil ve Manastırlı Mehmet Rıfat”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Niğde 2003-Güz, sy. 14, s. 117-125.
• Bozyiğit, Ali Esat, “Hüseyin Suat Yalçın ve Piyesleri”, Mezuniyet Tezi, nr. 266, A. Ü. D.T.C.F., 1966-1967.
• Brecht, Bertolt, Epik Tiyatro Üzerine, çev. Kâmuran Şipal, İstanbul: de Yayınevi, 1964.
• Bucu, Ebru, “Yenileşme Dönemi Türk Tiyatrosu ve Ahmet Vefik Paşa”, Türkler, c. XV, Ankara: Yeni Türkiye Yay., 2002, s. 502-506.
• Burcu, Ebru, “Ahmet Vefik Paşa’nın Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme”, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, 2000.
• Buttanrı, Müzeyyen, “Türk Edebiyatında Tarihi Tiyatro (Başlangıçtan 1950’ye Kadar)”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2002.
• Candan, Ayşın, Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., 2003.
• Celâl, Musahipzade, “Bizde Tiyatro”, Yücel Aylık Kültür Mecmuası, Şubat 1936, c. II, sy. 12, s. 224-225.
• Celâl Sahir, “Musahabe-yi Yine Tezer Hakkında”, Servet-i Fünûn Mecmuası, 5 Mart 1325, sy. 929, s. 291-300.
• Celâl Sahir, “Musahabe-i Temaşa-Tarık Bin Ziyat, Abdülhak Hamid”, Servet-i Fünûn Mecmuası, 17 Eylül 1325, sy. 956, s. 313-316.
• Cenab Şahabeddin, “Darülbedayi’de”, Alemdar, 12 Haziran 1920, sy. 2839.
• Cenab Şahabeddin, “Manzum Tiyatro ve Sönen Kandiller (Musahabe-i Edebiye)”, Servet-i Fünûn (Dergisi), 24 Mart 1927, sy. 1597.
• Celâl Sahir, “Temaşaya Dair 1”, Servet-i Fünûn Mecmuası, 11 Haziran 1325, sy. 942.
• Cevdet Kudret, “Finten Üzerinde Shakespeare Etkileri”, Varlık, 15 Nisan 1961, sy. 524, s. 10-11.
• Çalık, Etem, “Namık Kemal ve Tiyatro”, Türk Kültürü, Ocak 1991, s. 38-44.
• Çalışlar, Aziz, Tiyatro Adamları Sözlüğü, İstanbul: Mitos-Boyut Yay., 1993.
• Çalışlar, Aziz, XX. Yüzyılda Tiyatro, İstanbul: Mitos-Boyut Yay., 1993.
• Çalışlar, Aziz, Tiyatro Ansiklopedisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1995.
• Çamlıbel, Faruk Nafiz, “Türk Sahnesinde Mevzun Piyesler”, Temaşa, 1 Mart 1920, sy. 20.
• Çamlıbel, Faruk Nafiz, “Binnaz”, Şâir Nedim Mecmuası, sy. 14, s. 221-222.
• Çamlıbel, Faruk Nafiz, “Türk Tiyatrosunda Aman Hanım Biraz Sus ve Zor Nikahı”, İleri, 11 Kânunuevvel (=Aralık) 1337, sy. 1385.
• Çapan, Cevat, Değişen Tiyatro, İstanbul: Adam, 1982.
• Çapan, Cevat, Başlangıcından Bugüne Dünya ve Türk Tiyatro Tarihi, Mehmet Fuat (haz.), 3. baskı, İstanbul: Varlık Yay., 1984.
• Çavdarlı, Rıza, “Türklerde Tiyatro Tarihi”, Türk Tiyatrosu, 15.02.1939, c. I, sy. 100, s. 3-4.
• Çekin, Zehra, “Hüseyin Suad’ın Tefrika Halinde Kalmış Piyesleri”, Mezuniyet Tezi, nr. 1859, İ. Ü. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1977.
• Çiğdem, Ayşe Pınar, “Türkiye’de Popüler Tiyatronun Anatomisi”, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2002.
• Danişment, İsmail Hâmi, “Türk Tiyatrosunun İlk Piyesi”, Türk Tiyatrosu, 1 Aralık 1939, c. I, sy. 109, s. 14-15.
• Danişment, İsmail Hâmi, “Eski Osmanlılarda Tiyatro”, Perde-Sahne, Ekim 1942, sy. 19, s. 3-4.
• Danişment, İsmail Hâmi, “Selçukilerde Tiyatro”, Perde-Sahne, Ekim 1942.
• De Bruijin, Petra, The Two Worlds of Eşber: Western Orientated Verse Drama and Otoman Turkish Poetry by Abdülhakk Hâmid Tarhan, Leiden: Research School CNWS, 1997.
• Demirel, Fatmagül, “II. Abdülhamit Dönemi Tiyatro Sansürü… ve Perdeler Sansürle Açıldı”, Toplumsal Tarih, 1999, sy. 11 (63), s. 36-43.
• Dilmen, İbrahim Necmi, “Adaptation Meselesi”, Vakit, 26 Ağustos 1921, sy. 1306.
• Dilmen, İbrahim Necmi, “Türk Tiyatrosunun Klasik Haftası: Zor Nikâhı ve Aman Hanım Biraz Sus”, Yarın, 22 Kânunuevvel (=Aralık) 1921, sy. 10.
• Dilmen, İbrahim Necmi, “İstanbul Efendisi”, Vakit, 17 Şubat 1921, sy. 1147.
• Dilmen, İbrahim Necmi, “Şair Evlenmesi Mudhikesi”, Yarın, 2 Mart 1338, sy. 20.
• Dilmen, İbrahim Necmi, “Temaşa Hayatı: Taş Parçası”, Vakit, 6 Mayıs 1922.
• Dizdaroğlu, Hikmet, “Kabus Üzerine” , Varlık, Aralık 1959, sy. 516.
• Doğan, Abide, “Tahsin Nahit ve Tiyatrosu”, Folkloristik Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara, 1998, s. 181-204.
• Doğan, Gülay, “Gülnihal’de Shakespeare ve Victor Hugo Tesirleri”, Mezuniyet Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1995.
• Duymaz, Recep, Muhayyelât İle Sözde Sebat’ın Karşılaştırılması, Edirne: Nüans, 2000.
• Dürder, Baha, “Güllü Agob’un Repertuarı”, Varlık, 1 Ekim 1959.
• Dürder, Baha, “Gedikpaşa Tiyatrosunun İlk Belgesi”, Türk Dili, Mayıs 1962.
• Dürder, Baha, “Tiyatroda Sansür”, Türk Dili, Haziran 1963, sy. 141.
• Dürder, Baha, “Tiyatroda Sansür II”, Türk Dili, Eylül 1963, sy. 144, s. 798.
• Dürder, Baha, “Tiyatroda Sansür ve Bürokrasi”, Türk Dili, Ekim 1963, sy. 145.
• Enginün, İnci, “Abdülhak Hâmit’in Eserlerinde Grek ve Lâtin Mitolojisiyle İlgili Unsurlar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1966, Ayrı Basım, İstanbul.
• Enginün, İnci, Tanzimat Devrinde Shakespeare Tercümeleri ve Tesiri, İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., 1979.
• Enginün, İnci, “Tiyatro Eserlerimizden Şair Evlenmesi”, Milli Kültür, Ocak 1982, sy. 8.
• Enginün, İnci, “Namık Kemal ve Tiyatro”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 2001, s. 26-34.
• Enginün, İnci, “Tiyatro Eserlerinde Fatih”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 2001, s. 445-450.
• Enginün, İnci, “Namık Kemal ve Tiyatro”, Doğumunun Yüzellinci Yılında Namık Kemal, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1993, s. 13-25.
• Enginün, İnci, Abdülhak Hamit Tahran Tiyatroları 1, 2, 3, 4, İstanbul: Dergâh Yay., 1998.
• Enginün, İnci, “Byron ve Hâmid’in Sardanapal Piyesleri Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma”, Mukayeseli Edebiyat, 2. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 1999, s. 78-100.
• Enginün, İnci, “Sahne Dili ve Gerçeklik”, Araştırmalar ve Belgeler, İstanbul: Dergâh Yay., 2000, s. 222-231.
• Enginün, İnci, “Tiyatroda Dil”, Araştırmalar ve Belgeler, İstanbul: Dergâh Yay., 2000, s. 309-313.
• Enginün, İnci, “Tiyatro Eserlerinde Osmanlı Devleti”, Araştırmalar ve Belgeler, İstanbul: Dergâh Yay., 2000, s. 214-222.
• Enginün, İnci, “Abdülhak Hâmid’in Oyunlarında İngilizler”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 2001.
• Enginün, İnci, “Abdülhak Hâmid’in Sardanapal Piyesleri Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 2001.
• Enginün, İnci, “Cünûn-u Aşk”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 2001, s. 51-61.
• Enginün, İnci, “Şair Evlenmesi”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 4. baskı, İstanbul: Dergâh Yay., 2001, s. 11-18.
• Eranıl, Nur, “Türk Tiyatrosunda Evlilik Problemi, 1277-1306/1860-1889”, Türkiyat Enstitüsü Tez T. 619.
• Eraslan, Zafer, “Muhazipzade Celâl ve ‘İstanbul Efendisi’”, Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Eraslan, Kemal, “Duhter-i Hindu’da Vahşet”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1967.
• Erden, Aysel, “Abdülhak Hamit ve ‘Finten’”, Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Dil-TarihCoğrafya Fakültesi.
• Erişen, Sati, Her Yeniliğin Başlangıç Noktası Şinasi, Ankara: Güven Matbaası, 1964.
• Ertuğrul, Muhsin, “Bizde Tiyatroculuk”, Temaşa, 12 Eylül 1918, sy. 8
• Ertuğrul, Muhsin, “Garpta Tiyatroculuk, Bizde Tiyatroculuk”, Temaşa, 26 Eylül 1918, sy. 9.
• Esemenli, Özlenir, “Türk Tiyatrosunda Kadın-Bedia Muvahhit”, Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Esen, Nüket, “Batı Hakkında Bir Doğulunun Eseri Olarak Finten”, Vefatının 60ıncı Yılında Abdülhak Hâmit Tarhan Sempozyumu Bildirileri, 12 Nisan 1997, İstanbul: Isar Yay., 1998.
• Faruk Nafiz, “Türk Sahnesinde Mevzun Piyesler”, Temaşa, 1 Mart 1920, sy. 20.
• Fazıl Süreyya, “Bizde Tiyatro Var mı, Yok mu?”, Büyük Gazete, 4 Teşrinisani (= Kasım) 1926, sy. 2.
• Gençtürk, Enis, “Geleneksel Türk Tiyatrosunun Günümüzde Etkileri”, Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “İlk Türk Piyesi”, Perde ve Sahne Dergisi, Kasım 1941, sy. 8.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “Bursa ve Adana Tiyatroları”, Perde ve Sahne, Ocak 1942, sy. 10, s. 3-4.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “Hüseyin Suat Yalçın ve Tiyatromuz”, Akşam Gazetesi, 28 Mart 1942.
• Gerçek, Selim Nüzhet, Türk Temâşâsı, İstanbul: Kanaat Kitabevi, 1942.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “Burhanettin Tepsi Otuzbeş Senenin Tarihçesi”, Akşam Gazetesi, 20 0cak 1944.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “Gedikpaşa Osmanlı Tiyatrosu: İlk Piyesler”, Ulus, 5 Şubat 1944.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “Meşrûtiyet Devri Tiyatrosu Burhanettin Tepsi”, Akşam Gazetesi, 20 Ocak 1944.
• Gerçek, Selim Nüzhet, “Yerli Tiyatro”, Türk Dili, Temmuz 1966, c. XV, sy. 178, s. 714-715.
• Gündüz, Aka, “Akif Bey”, Tecüman-ı Hakikat, 11 Eylül 1911.
• Güneş, Sezai, “Reşat Nuri Güntekin’in Piyesleri”, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü, T. 1333.
• Güntekin, Reşat Nuri, “Temâşâda Hakikat Mes’elesi”, Zaman, 27 Temmuz 1918 (1334), sy. 112.
• Güntekin, Reşat Nuri, “Lisan Meselesi ve Tiyatro”, Türk Yurdu, 10 Ağustos 1918 (1334), sy. 11.
• Güntekin, Reşat Nuri, “Lisan Meselesi ve Tiyatro”, Türk Yurdu, 15 Ekim 1918.
• Güntekin, Reşat Nuri, “Tahsin Nahit’in Piyesleri”, Nedim Mecmuası, 1335, No. 17.
• Güntekin, Reşat Nuri, “Adaptasyona Dair”, Dersaadet Gazetesi, 21 Temmuz 1920.
• Güntekin, Reşat Nuri, “Yamalar”, Büyük Mecmua, 11 Nisan 1919, sy. 6.
• Gür, Âlim, “Tanzimat Tiyatrosu ve Ecel-i Kaza”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 1992-1993, sy. 7-8.
• Gürpınar, Hüseyin Rahmi, “Tiyatro Müellifleri”, İkdam, 26 Eylül 1917.
• Taner, Haldun, Metin And ve Özdemir Nutku, Tiyatro Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1966.
• Halid Rıfkı, “Temaşa”, Yarın, 19 Mart 1336, sy. 18.
• Halide Edip, “Besa Oyununda”, Tanin, 12 Ağustos 1324.
• Halide Salih, “Tiyatro Edebiyatı 1”, Mukaddime Resimli Kitap, Nisan 1325, sy. 7, s. 690- 703.
• Hançerlioğlu, Orhan, “Türk Tiyatrosu”, Türk Dili, Aralık 1952, c. II, S. 15, s. 162-163.
• Hançerlioğlu, Orhan, Musahipzade Celâl, Bütün Oyunları, İstanbul: Milliyet Yay., Türk Klâsikleri Serisi, 1970.
• Huyugüzel, Ömer Faruk, “İzmir’de İlk Tiyatro Faaliyetleri ve Sultan II. Abdülhâmid Devrinde Tiyatro Hayatı”, Mehmet Kaplan İçin, Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay., 1988.
• Hikmet Şevki, “Tiyatro Eserleri”, Hayat, 23 Kânunuevvel (=Aralık) 1926, c. I, sy. 4.
• Hüseyin Kâzım, “Besa”, Tercüman-ı Hakikat, 16 Ağustos 1908, No. 9837.
• Hüseyin Kâzım, “Kirli Çamaşırlar”, Temaşa, 20 Haziran 1918, sy. 3.
• İpşiroğlu, Zehra, Uyumsuz Tiyatroda Gerçekçilik, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay., 1978.
• İpşiroğlu, Zehra, Tiyatroda Devrim, İstanbul: Çağdaş Yay., 1995.
• İpşiroğlu, Zehra, Tiyatroda Düşünsellik ve Dramsturgi’ye Giriş, İstanbul: Mitos-Boyut Yay., 1995.
• İpşiroğlu, Zehra, Tiyatroda Yeni Arayışlar, İstanbul: Düzlem Yay., 1996.
• İpşiroğlu, Zehra, 2000’li Yıllara Doğru Tiyatro: Deneme- İnceleme- Eleştiri Yazıları, 1. baskı, İstanbul: Mitos-Boyut Yay., 1998.
• İpşiroğlu, Zehra, Tiyatroda Alımlama Boyutları ve Çeşitlemeleri, İstanbul: Papirüs Yay., 2004.
• İrtem, Süleyman Kani ve Osman Selim Kocahanoğlu, Haremin İçyüzü/Muzıka-i Hümayun ve Saray Tiyatrosu, İstanbul: Temel Yay., ts
• İz, Fahir, “On Dokuzuncu Yüzyıl Başında Yazılmış Bir Türkçe Piyes”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1958, c. VIII, s. 44-72.
• İz, Fahir, “150 Yıl Önce Yazılmış Bir Türkçe Piyes”, Forum, 1 Haziran 1958, sy. 101, s. 17-18.
• İz, Fahir, Pabuççu Ahmed’in Garip Maceraları, İstanbul, 1961.
• İzzet Melih, “Tiyatro Tenkidi: Namık Kemal’in Vatanı”, Millet, 22 Ağustos 1908, sy. 18.
• Kabaklı, Ahmet, “Abdülhak Hamid’in Tiyatroları”, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü, T. 292.
• Kaplan, Mehmet, “Finten Piyesinde Çatışan Şahıslar, Değerler ve Hayaller”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2, İstanbul: Dergâh Yay., 1987, s. 144-153.
• Karabey, Özgen, “Ahmet Mithat Efendi’nin Piyesleri”, Lisans Tezi, Türkiyat Enstitüsü, T. 370, 1951-1952.
• Karaca, Melek, “Liberte Üzerinde Bir Araştırma”, Türkiyat, T. No: 504, 1957, Bir Yazması Aşiyan Müzesi’ndedir.
• Karadaş, Nurhan, “Milli Kültürümüzün Bir Unsuru Olarak Tiyatro”, Milli Kültür Unsurlarımız Üzerinde Genel Görüşler, Ankara: Kültür Merkezi Yay., 1990.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Tiyatro Eserleri Bütün Eserleri, İstanbul: İletişim Yayınevi, 1991.
• Kavas, Yakup, “Abdülhak Hâmid, Duhter-i Hindû (Metin ve Talili)”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü, 1975-1976. Kemal Emin, “Mili Tiyatro”, Temaşa, 29 Ağustos 1918, sy. 7.
• Kerman, Zeynep, “Halid Fahri Ozansoy’un Baykuş Piyesi Üzerine Bir Deneme”, Hareket, Kasım-Aralık 1981, s. 43-50.
• Konur, Tahsin, Devlet- Tiyatro İlişkisi, Ankara: Dost Kitabevi, 2001.
• Köksal, Düzgün, “İttihat ve Terakki-Tiyatroda Yansıması”, Lisans Tezi, A.Ü. Dil-TarihCoğrafya Fakültesi.
• Köprülü, Mehmed Fuad, “Adaptasyon Merakı”, Büyük Mecmua, 20 Mart 1919, sy. 3.
• Köprülü, Mehmed Fuad, “Pinti Hamit”, Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar, İstanbul: Kanaat Kitabevi, 1934, s. 267-272.
• Kudret, Cevdet, Şair Evlenmesi, İstanbul: Yeditepe Yay., 1959.
• Kurtuluş, Hilmi, Türk Tiyatrosu, İstanbul: Toker Yay., 1987.
• Kuyumcu, Nihal, Çocuk Tiyatrosu, İstanbul : Mitos-Boyut Yay., 2000.
• Küçük, M. Kemal, Tiyatro, İstanbul: Devlet Matbaası, 1933.
• Lucienne, Abdülhak Hamid, “Finten”, çev. L. A., Devlet Tiyatrosu, 1 Kasım 1956, sy. 30, s. 4-6.
• Mahgoob, İdris Nasr, “Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Konusunu İslam Tarihinden Alan Piyesleri”, İ.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 1977.
• Mahmut Nedim, “Asya’da Musikili Tiyatrolar”, Dergâh, 20 Temmuz 1921, İstanbul.
• Mehmed Fuad, Başlangıcından Bugüne Türk ve Dünya Tiyatro Tarihi, İstanbul: Varlık Yayınevi, 1961.
• Mehmed Fuad, Tiyatro Tarihi, İstanbul: MSM Yay., 2003.
• Mehmed Rauf, “Leylâ”, Mehâsin Mecmuası, Mart 1325, sy. 7, s. 513-514.
• Mehmed Rauf, “Bizde Tiyatroculuk”, Servet-i Fünûn, 21 Mayıs 1328, sy. 1097.
• Mehmed Rauf, “Çıkmaz Sokak”, Tetkikat-ı Edebiye Resimli Kitap,Teşrinievvel 1325, sy. 13, s. 33-39-6.
• Mehmed Rauf, “Leylâ”, Mehâsin Mecmuası, Mart 1325, sy. 7, s. 513-514.
• Mehmed Rauf, “Mınakyan Efendi: Ellinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle”, Servet-i Fü- nûn, sy. 1095, s. 52-54.
• Mehmed Rauf, “Temaşa Musahabesi: Kösem Sultan”, Servet-i Fünûn, 23 Ağustos 1328, sy. 1109, s. 397-398.
• “Mehmed Rauf Bey ve Temaşa”, Temaşa, Mayıs 1920, sy. 22.
• Mösyö Antuan, “Osmanlı Tiyatro Mektebi”, İşhad, İstanbul, 2.7.1917.
• Müfid Ratıb, “Tiyatro ve Ahlâk”, Resimli Kitap, Mayıs 1325, sy. 10-12.
• Müfid Ratıb, “Tetkikat-ı Temâşa Kirli Çamaşırlar (Millî Osmanlı Tiyatrosu)”, Servet-i Fü- nûn, 10 Kânunuevvel 1325, c. XXXVIII, s. 99-103.
• Müfid Ratıb, “Selim-i Salis”, Servet-i Fünûn, Kasım 1326, sy. 1016.
• Müfid Ratıb, “Tiyatroda Siyâsiyât”, Servet-i Fünûn, c. XL, sy. 1026, s. 267-271.
• Müfid Ratıb, “Tiyatroda Talâk Mes’elesi”, Servet-i Fünûn, c. XLI, sy. 1040, s. 608-614.
• Müfid Ratıb, “Tiyatroda Talâk Mes’elesi”, Servet-i Fünûn, c. XLI, sy. 1042, s. 42-44.
• Nisan, Hikmet, “İstanbul’da İlk Tiyatro ve Sultan Hamit Devri: Güllü Agop-Bir Gecede Yı- kılan Tiyatro”, İkdam, 3 Nisan 1941.
• Nutku, Hülya, “Tarihsel Dram Kavramı Üzerine”, a.mlf., Güneşe Tutunamazsan Ayı Göremezsin, İzmir: İleri Kitabevi, 1992.
• Nutku, Özdemir, Tiyatro ve Yazar, Cim Yay., 1960.
• Nutku, Özdemir, Modern Tiyatro Akımları I, Ankara, 1963.
• Nutku, Özdemir, Tiyatro ve Yazar, Ankara: Gim Yayıncılık, 1967.
• Nutku, Özdemir, “Toplum ve Tiyatro”, Türk Dili, Nisan 1967, c. XVI, sy. 187, s. 503-505.
• Nutku, Özdemir, Darülbedayi’nin 50 Yılı, Ankara: Ankara Üniversitesi Yay., 1969.
• Nutku, Özdemir, “Ulusal Kimlik ve Tiyatro”, Türk Dili, Eylül 1969, c. XX, sy. 216, s. 739-745.
• Nutku, Özdemir, IV. Mehmet’in Edirne Şenliği, Ankara: TTK, 1972.
• Nutku, Özdemir, Dünya Tiyatrosu Tarihi, 2 cilt, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1972.
• Nutku, Özdemir, “Tiyatroda Dil ve Tavır Sorunu”, Türk Dili, Mayıs 1974, c. XXIX, sy. 272, s. 660-667.
• Nutku, Özdemir, “Tiyatro Toplumbilimi Üzerine”, Türk Dili, Mayıs-Ağustos 1980, c. XLI, sy. 344, s. 284-292.
• Nutku, Hülya, “Tarihsel Dram ve Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosunda Tarihsel Dram Modelleri”, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 1983.
• Oflazoğlu, Turan, “Manzum Oyun Üzerine”, Tiyatro 70, Mart 1970, sy. 2.
• Onat, Saadet, “Abdülhak Hâmid: Cünun-ı Aşk (Metin ve Tahlili)”, Mezuniyet Tezi, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü, 1968-1969.
• Ortaç, Yusuf Ziya, “Finten”, Türk Yurdu, 12 Teşrinievvel (= Ekim) 1332, sy. 16.
• Osmanlı Tiyatrosu Kuruluşu, Gelişimi, Katkısı, Ankara: A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1976.
• Ozansoy, Halit Fahri, “Temâşâ: Yamalar”, Şâir Nedim Mecmuası, 24 Nisan 1335, c. II, sy. 13.
• Ozansoy, Halit Fahri, “Tiyatroda Kadın”, Temaşa, 1 Mart 1920, sy. 2.
• Ozansoy, Halit Fahri, “Darülbedayi’de Tezer”, Servet-i Fünûn, 22 Mart 1928, c. LXIII, sy. 1649.
• Ozansoy, Halit Fahri, Şehir Tiyatrosunun Ellinci Yılı, Dârülbedâyi Devrinin Eski Günlerinde, 1964.
• Önertoy, Olcay, “Oyun Yazarı Hüseyin Rahmi Gürpınar”, Türkoloji Dergisi, 1977, c. VII, s. 55-72.
• Önertoy, Olcay, “Halit Ziya ve Kâbus”, Oluşum, Yaz Dönemi, 1987.
• Örik, Nahit Sırrı, “Abdülhak Hâmit’in Tiyatro Eserleri”, Ülkü, Eylül 1937, c. X, sy. 55, s. 3-13.
• Örik, Nahit Sırrı, “Abdülhak Hâmit’in Tiyatro Eserleri”, Ülkü, Ekim 1937, c. X, sy. 56, s.118- 128.
• Öz, Hasan Fehmi, “Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Tiyatro (1908-1923)”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
• Özdemir, Hakkı, “İbnürrefik Ahmet Nuri’nin Hayatı ve Eserlerinin Tetkiki”, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü, T. 1895.
• Özdoğru, Nüvit, “Tiyatromuzun Dili”, Cumhuriyet, 23 Eylül 1971.
• Özertem, Tekin, Türkiye’de Çocuk Tiyatrosu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1979.
• Özgü, Melâhat, “Tiyatro”, Türk Dili, Haziran 1965, c. XIV, sy. 165, s. 613-615.
• Özgü, Melâhat, “Tiyatro Bilimi”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1970, sy. 1, s. 1-19.
• Özgü, Melâhat, “Tiyatronun Kültür Niteliği”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 1971, sy. 2.
• Özön, Mustafa Nihat, “Ahmet Vefik Paşa ve Ernani Tercümesi”, Kalem, 1938, sy. 2, s. 54-60.
• Özön, Mustafa Nihat, “İlk Tiyatro Eserlerimiz ve Yazarları”, Güzel Sanatlar, 27 Aralık 1947, sy. 1, s. 14-16.
• Özön, Mustafa Nihat, “1873 Yılına Kadar Tiyatro”, Sanat Dünyası, 16 Temmuz 1959-16 Ekim 1959, c. IV, sy. 82-88.
• Özön, Mustafa Nihat, “Şair Evlenmesi Piyesine Kadar Tiyatro”, Sanat Dünyası, 1959, sy. 4, s. 76-79.
• Özön, Mustafa Nihat, “Piyesin Kaynağı”, a.mlf., Çok Bilen Çok Yanılır, 2. baskı, İstanbul, 1961, s. 15-30.
• Özön, Mustafa Nihat, “Türk Tiyatrosuna Toplu Bir Bakış”, Türk Dili (Tiyatro Özel Sayısı), 1 Temmuz 1966, sy. 178, s. 661-662.
• Özön, M. Nihat ve Baha Dürder, Türk Tiyatro Ansiklopedisi, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
• Parlatır, İsmail, “Nesteren Üzerine Hâmit-Ekrem Yazışması ve Hâmid’in Bir Mektubu”, Türkoloji Dergisi, 1979, c. VIII, s. 123-167.
• Parlatır, İsmail, Nurullah Ataç ve Hakan Sazyek, Recaî-zade Mahmut Ekrem’in Bütün Eserleri I, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay., 1997.
• Pekman, Yavuz, Çağdaş Tiyatromuzda Geleneksellik, İstanbul: Mitos-Boyut Yay., 2002.
• Püsküllüoğlu, Ali, Yeni Türk Tiyatrosu, Ankara, 1969.
• Refik Halit, “Kanije Müdafaası ve Tiryaki Hasan Paşa”, Yeni Mecmua, 19 Nisan 1940, sy. 15.
• Safa, Peyami, “Darülbedayi ve Baykuş”, Tercüman-ı Hakikat, 16 Haziran 1920.
• Safa, Peyami, “Darilbedayi’de Küçük Beyler”, Tercüman-ı Hakikat, 10 Haziran 1920.
• Safa, Peyami, “Reşat Nuri Bey ve Hançer’i”, Tercüman-ı Hakikat, 1 Haziran 1336/1920.
• Saffet Nezihi, “Bir Hâdise-i Edebiye: Leylâ”, Musavver Malûmat, 12 Mart 1325, c. I, sy. 20.
• Saffet Nezihi, “Geşa”, Malûmat (Dergisi), 20 Teşrinisani (=Kasım), 1319, sy. 412.
• Saffet Nezihi, “Tiyatro Tenkidi: Tezer”, Musavver Malûmat, Şubat-Mart 1324-1325, c. I, sy. 18-19.
• Sakaoğlu, Saim, “Abdülhak Hâmid’in Sabr u Sebat Adlı Eserinde Atasözleri ve Deyimler”, Mehmet Kaplan’a Armağan, Ankara: Dergâh Yay., 1934, s. 221-246.
• San, Muammer, Türkiye’nin Kültür, Müzik, Tiyatro Sorunları, Ankara, 1969.
• Saruhan, Adnan, “Mehmet Rauf’un Telif Piyesleri”, Mezuniyet Tezi, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü, 1971, T. 1141.
• Sedes, Selâmi İzzet, Tiyatro Sanatı, İstanbul: Akşam Matbaası, 1935.
• Sedes, Selâmi İzzet, “Tiyatroya Dair, Mınakyan Efendi”, Akşam, 5 Eylül 1941.
• Sekizinci, İbnürrefik Ahmet Nuri, “Tiyatro ve Maarif”, Zekâ, Şubat 1325, sy. 3.
• Sevengil, Refik Ahmet, “Türk Kadını Sahneye Nasıl Çıktı?”, Vakit, 9 Mayıs 1926, sy. 3001.
• Sevengil, Refik Ahmet, “Türk Kadını Sahneye Nasıl Çıktı?”, Vakit, 10 Mayıs 1926, sy. 3002.
• Sevengil, Refik Ahmet, “Türk Kadını Sahneye Nasıl Çıktı? Sadrazam Paşa Ne Emrediyor?”, Vakit, 11 Mayıs 1926, sy. 3003.
• Sevengil, Refik Ahmet, “İlk Tiyatro Eseri Hangisidir?”, Cumhuriyet, 2 Haziran 1959, s. 4.
• Sevengil, Refik Ahmet, “Üçüncü Selim Devrinde Yazılmış Bir Türkçe Piyes ve Pabuççu Ahmet Piyesinin Muharriri”, Cumhuriyet, 5 Haziran 1959, s. 4.
• Sevengil, Refik Ahmet, “Üçüncü Selim Devrinde Yazılmış Bir Türkçe Piyes ve Pabuççu Ahmet Piyesinin Muharriri”, Cumhuriyet, 7 Haziran 1959, s. 4.
• Sevin, Nurettin, “Selçukluların Getirdikleri Kol Oyunları”, Türk Dili, Temmuz 1966, s. 178.
• Sevinçli, Efdal, İzmir’de Tiyatro, İzmir: Ege Yayıncılık, 1994.
• Siyavuşgil, Sabri Esat, Karagöz. Psiko-Sosyolojik Bir Deneme, İstanbul, 1941.
• Sokulu, Sevinç, Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1979.
• Solok, Cevdet Kudret, “Türk Tiyatrosunun Devirlere Taksimi”, Varlık, 15.1.1939, c. VII, sy. 133, s. 25-29.
• Somar, Ziya, “Namık Kemal ve Victor Hugo (Cromwel ve Celâleddin Dramları)”, Kalem Mecmuası, sy. 12, 1939.
• Soysallıoğlu, İsmail Subhi, “Finten’in Temsili”, Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası, 1332, c. I, sy. 6, s. 122-123.
• Soner, Sevda, Türk Tiyatrosu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 1999.
• Sungu, İhsan, “Ahmet Vefik ve Ziya Paşaların Tartuf Tercümeleri”, Tercüme, 1940, sy. 4, s. 62-78; 1941, sy. 6, s. 558-571.
• Şehsuvaroğlu, Halûk, “Dolmabahçe Tiyatrosu”, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, Ekim 1956, sy. 177.
• Şemseddin Sami, Seydi Yahya Türk Tiyatrosu Serisi, Ankara: Akçağ, 2004.
• Şener, Sevda, Dünden Bugünden Tiyatro Düşüncesi, Ankara: Dost Kitabevi, ts.
• Şener, Sevda, Musahipzade Celâl ve Tiyatrosu, Ankara: TTK Basımevi, 1963.
• Şener, Sevda, “Bir Tiyatro Tanımı”, Türk Dili, Şubat 1975, c. XXXI, sy. 281, s. 125-128.
• Şener, Sevda, Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 1997.
• Şener, Sevda, “Reşat Nuri Güntekin’in Oyun Yazarlığı”, Türk Dili, Aralık 1981, c. XLIII, sy. 360, s. 370-377.
• Şeşen, Nurhan, “Şahabettin Süleyman’ın Tiyatroları”, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü, T. 930.
• Şirin, Orhan Seyfi, “Tiyatromuzda Yazar Sorunu”, Türk Edebiyatı, Kasım 2004, sy. 373, s. 60-61.
• Tahsin Nahid, “Temaşa Musahabesi, Kâbus Münasebetiyle”, Âti, 23 Haziran 1918, sy. 174.
• Tanrıkul, Şükran, “Mehmet Rauf’un Piyesleri”, Mezuniyet Tezi, nr. 32, A.Ü. D. T. C. F. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1947.
• Taşer, Suat, Tiyatro Meseleleri, Ankara, 1953.
• Tecer, Ahmet Kutsi, “Şair Evlenmesini Okurken”, İstanbul, Şubat 1954.
• Tekerek, Nurhan, Popüler Halk Tiyatrosu Geleneğimizden Çağdaş Oyunlarımıza Yansı- malar, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yay., 2001.
• Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1970, sy. 1.
• Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1971, sy. 2.
• Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1972, sy. 3.
• Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1973, sy. 4.
• Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay., 1988, sy. 8.
• Tolun, Atila, “Uyarlamalar ve Ahmet Vefik Paşa’nın Moliére Uyarlamalarının Özellikleri”, Türk Dili, Temmuz 1978, c. XXXVIII, sy. 322, s. 96-104.
• Töre, Enver, “Ahmet Midhat Efendi’nin Tiyatroları”, Türk Dili, Mayıs 1995, sy. 521, s. 601- 605.
• Töre, Enver, Cenap Şahabeddin’in Tiyatroları, İstanbul: Kitabevi, 2005.
• Tuncay, Murat, Musahipzade Celal Tiyatrosu’nda Osmanlı Tavrı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2004.
• Tuncay, Murat, “Müzikli Türk Tiyatrosu, Kaynakları ve Gelişimi”, Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. Dil-Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Tuncay, Rauf, “Türkiye’de İlk Tiyatro Nasıl Kuruldu?”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Ekim 1967, sy. 1.
• Tuncay, Rauf, “Naum Tiyatrosu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Mart 1968, sy. 6.
• Tuncay, Rauf, “Türk Tiyatro Tarihi Belgeleri”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Mayıs 1968, sy. 8, s. 71-75.
• Tuncel, Bedrettin, “Tercümeler Hakkında, Netice”, Oluş, 2 Nisan 1939, sy. 14, s. 212-213.
• Turan, Samahat ve Bekire Abacıoğlu, Tiyatro Bibliyografyası, Ankara: TTK Basımevi, 1961.
• Uluyazman, Aydın, “Ahmet Mithat Efendi ve Tiyatro Eserleri”, Türk Tiyatrosu, Ocak-Şubat 1956, s. 294-295.
• Yalçın, Alemdar, “Tiyatromuz”, Hareket, 1 Şubat 1972.
• Yalçın, Alemdar, “Düşünce Açısından Tiyatromuz”, Yeni Sanat, 1974, sy. 3, İstanbul. Yalçın, Alemdar, Tiyatro, Ankara: Gazi Üniversitesi Yay., 1985.
• Yalçın, Hüseyin Suat, “Kadınsız Tiyatro”, a.mlf., Musavver Tiyatro ve Temâşâ Mecmuası, 1913.
• Yesâri, Afif, Düşünce Tiyatrosu, İstanbul: Tarla Yayınevi, 1966.
• Yesâri, Afif, Tiyatro ve İnsan, İstanbul: Hüsnütabiat Matbaası, 1967.
• Yesari, Mahmut, “İbnürrefik Ahmet Nuri”, Perde ve Sahne Dergisi, 1943.
• Yıldız, Ali, “Ahmet Mithat Efendi’nin Hikâye, Roman ve Tiyatrolarında İnsan”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
• Yusuf Ziya, “Küçük Beyler”, Âlemdar, 11 Haziran 1920, sy. 2838.
• Yükselen, Mehmet Ali Tevfik, “Eşber ve Horace”, Servet-i Fünûn, 7 Nisan 1327, c. XL, sy. 1037.
• Yürük Çelebi, “Eski ve Yeni İstanbul, Dolmabahçe’de Yıktırılmakta Olan Sultan Mecid Tiyatrosu”, Akşam, 12 Birinci kânun 1928.
• Zobu, Vasfi Rıza, “Dârülbedâyi’den Türk Tiyatrosu’na”, Türk Tiyatrosu, 1956, 1957, 1958