Tanzimattan Cumhuriyete Edebiyat Ders Kitapları

Yıl 2006, Sayı: 7, 257 - 290, 01.05.2006

Celile Eren Argıt

Öz

Tanzimat ile Cumhuriyet arasındaki dönemde (1839?1923) Türk edebiyatı eğitimi ve öğretiminin nasıl yapıldığını, nasıl geliştiğini edebiyat tarihimize ışık tutması açısından tespit etmek istedik. Bu dönemde açılan okullarda okutulan Türk edebiyatı ile ilgili ders kitaplarını önce rüşdiye, idadi-sultânî, yüksek okul seviyelerine göre sınıflandırıp kendi içlerinde kronolojik şekilde düzenledik. Sonra sırasıyla bu okullarda okutulan edebiyat kitaplarının içerikleri hakkında bilgi vermeye çalıştık. Bunu yaparken edebiyat tarihi başlığını taşıyan veya bu konuya değinen kitapları daha ayrıntılı incelemeye çalıştık. Rüşdiye, idadi-sultânî, yüksek okul bölümlerinin sonunda edebiyat öğretiminin genel programını özetledik. Bu çerçevede özellikle edebiyat tarihinin, Türk edebiyatı öğretimindeki gelişimini ele alıp kaynaklarını göstermeye çalıştık. Makalenin sonunda da Türk Edebiyatı ders kitaplarının bibliyografyasını verdik.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Dil, Eğitim, Tarih, Ders Programları.

Course Books on Literature from the Tanzimat to the Republican Era

Öz

In this study, we tried to examine the instruction of Turkish literature and its development between the Tanzimat and the Republican eras (1839-1923) in an effort to shed light on our history of literature. First, we classified the course books on Turkish Literature that were instructed in the schools of the period in terms of how they corresponded to the grade levels of rüşdiye, idadi-sultânî and yüksek okul. Then, we periodized them in a chronological order. Afterwards, we tried to give information about the contents in their respective order. In the meantime, we attempted to expand further on those books entitled as or specifically dealing with the history of literature. We also summarized the general curriculum of literature instruction at the end of the sections of rüşdiye, idadi and yüksek okul. In this framework, we tried to deal with the development of the history of literature within the instruction of Turkish literature in addition to pointing at its sources (1839-1923). Consequently, we provided the bibliography of course books of Turkish Literature.

Anahtar Kelimeler

Literature, Language, Education, History, Curricula.

Kaynakça

• Abdurrahman Fehmi, Tedrisat-ı Edebiyye (1. kısım), 1302 (1885).
• Abdurrahman Süreyya, Mîzanü’l-Belâga, 1303 (1886).
• Abdurrahman Süreyya, Sefine-i Belâgat, 1305 (1888).
• Abdülhalim Memduh, Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye, 1306 (1889).
• Ahmet Cevdet Paşa, Belâgat-ı Osmaniyye, 1298 (1881).
• Ahmet Hamdi, Belâgat-ı Lisân-ı Osmaniyye, 1293 (1876).
• Ali Ekrem, Lisân-ı Edebiyat, 1914.
• Ali Ekrem, Nazariyyat-ı Edebiyye Dersleri Nazım ve Nesir, 1331–1334 (1915–1918).
• Ali Ekrem, Nazariyyat-ı Edebiyye Dersleri Mesâlik-i Edebiyye, 1917–1918.
• Ali Ekrem, Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye, 1910.
• Ali Nâzima, Muhtıra-i Belâgat, 1308 (1891).
• Elhac İbrahim, Edebiyat-ı Osmaniyye, 1305 (1888).
• Elhac İbrahim, Şerh-i Belâgat, 1889.
• Enver Kemal, Türkçe Edebiyat Dersleri, 1333 (1917).
• Faik Reşâd, Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniyye, 1913.
• İbnü’l-Kâmil Mehmet Abdurrahman, Tertib-i Cedid Belâgat-ı Osmaniyye, 1309 (1892).
• İbrahim Necmi, Tarih-i Edebiyat Dersleri, c. I-II, 1338 (1922).
• İbrahim Rıfat, Sualli Cevaplı Tâlim-i Edebiyat-ı Osmaniyye, 1312 (1894).
• Köprülüzâde Mehmet Fuad ve Şahabettin Süleyman, Malumat-ı Edebiyye, c. I-II, –1331 (1914–1915).
• Köprülüzâde Mehmet Fuad ve Şahabettin Süleyman, Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı, c. I, 1332 (1916).
• Manastırlı Mehmet Rıfat, Külliyât-ı Kavâid, 1886.
• Manastırlı Mehmet Rıfat, Mecâmiü’l-Edeb, 1881.
• Mehmet Akif, “Kavâid-i Edebiyye”, Dârülfünun Dersleri, 16 Nisan 1329 (1913), c. II, sy. 5.
• Mehmet Hayrettin, Tarih-i Edebiyat Dersleri, 1914.
• Mehmet Nüzhet, Muğni’l- Küttâb, 1286 (1869).
• Menemenlizâde Mehmet Tahir, Osmanlı Edebiyatı, 1314 (1896).
• Midhat Cemal, Edebiyat Dersleri, 1326 (1910).
• Mihalicî Mustafa Efendi, Zübdetü’l-Beyan, 1297 (1880).
• Muhiddin, Yeni Edebiyat, 1330 (1914).
• Münif Paşa, İlm-i Belâgat-La Rhétorique, ts. Ömer Ferit Kam, Âsâr-ı Edebiyye Tedkikatı Dersleri, 1331–1332 (1915–1916).
• Râşit, Külliyât-ı Kavâid-i Lisân-ı Osmanî, 1899.
• Recâîzâde Mahmud Ekrem, Tâlim-i Edebiyat, 1882.
• Refet Avni, Süleyman Bahri, Resimli Müntahabat-ı Edebiyye, 1330 (1914).
• Reşid, Nazariyyat-ı Edebiyye, c. I-II, 1328 (1912).
• Ruscuklu M. Hayri, Belâgat, 1890.
• Selim Sâbit, Mi‘yarü’l-Kelâm, 1287 (1870).
• Süleyman Fehmi, Edebiyat, 1325 (1909).
• Süleyman Hüsnü, Mebâni’l-İnşâ, 1288–1289 (1871–1872).
• Şahabettin Süleyman, Sanat-ı Tahrir ve Edebiyat, 1329 (1913).
• Şahabettin Süleyman, Tarih-i Edebiyat-ı Osmanî, 1328 (1912).
• Tâhirü’l-Mevlevî, Tedrisat-ı Edebiyyeden Nazım ve Eşkâl-i Nazım, 1329 (1913).