Değişen Değerler Karşısında Ahmet Hamdi Tanpınar

Yıl 2006, Sayı: 7, 479 - 510, 01.05.2006

Abdullah Uçman

Öz

Son otuz yıl içinde eserleri ve fikirleri üzerinde en çok konuşulan isimlerden biri olan
Ahmet Hamdi Tanpınar, Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatının en dikkate değer yazar
ve düşünce adamlarından biridir.
Günümüzde bir şair, hikâyeci, romancı, deneme-inceleme yazarı ve bir edebiyat tarihçisi olarak şöhret kazanan Tanpınar, özellikle zengin kültür birikimi, çağdaşlarından
farklı bakış açısı ve estet kimliğiyle dikkati çekmektedir.
Edebiyat tarihlerinde daha çok Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanlarıyla,
“Abdullah Efendinin Rüyaları” hikâyesi ve “Bursa’da Zaman” şiiriyle anılan Tanpınar’ın,
eserlerinde “geçmiş zaman”, “medeniyet krizi” ve “yaşadığı zamanı aşma” gibi
konuları yoğun şekilde ele alıp tahlil ettiği görülmektedir.
Bu yazıda Tanpınar’ın şiir anlayışı, hikâye ve romanlarıyla diğer eserleri ve kültür, medeniyet,
tarih, sanat eseri, mâzi mirası gibi meseleler üzerinde ileri sürdüğü görüşler
ele alınarak onun çok yönlü kişiliği ortaya konulmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Medeniyet Krizi, Geçmiş Zaman, Mâzi Mirası.

Ahmet Hamdi Tanpınar: A Person Againts the Changing Values

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar, as one of the most debated figures of the past thirty years in
terms of his works and ideas, is also a very prominent author of Turkish literature in
the post-Republican era.
Identified as a poet, story teller, novelist, writer of essays and a literary historian in
contemporary times, Tanpınar differs from his counterparts in terms of his rich cultural
accumulation, perspective and his aesthete identity.
Well-known for his novels Huzur and Saatleri Ayarlama Enstitüsü, his story “Abdullah
Efendinin Rüyaları” and his poems “Bursa’da Zaman” in histories of literature, he is
observed to have provided an intense analysis of the subjects of “past time,” “crisis of
civilization” and “transcending the present time” in his works.
This study scrutinizes his views on culture, civilization, history, artistic works, heritage
of the past as well as his perception of poetry, stories and novels in an attempt to
portray his diverse personality

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Civilizational Crisis, Past Time, Heritage of Past.

Kaynakça

• “Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı”, Hece, Ocak 2002, sy. 61.
• Akün, Ömer Faruk, “Ahmet Hamdi Tanpınar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1962, c. XII, s. 1-32; Alptekin, Turan, Bir Kültür Bir İnsan: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Edebiyatımıza Bakışlar, İstanbul, 1975 [2.baskı: İstanbul 2001].
• Demiralp, Oğuz, Kutup Noktası: Ahmet Hamdi Tanpınar Üzerine Eleştirel Deneme,İstanbul 1993 [2.baskı: İstanbul, 2001].
• Erbay, Erdoğan, Doğumunun 100. Yılında Tanpınar’ın Huzur’unda: Musikinin Büyülü Dünyası, Erzurum, 2001.
• Fethi Naci, “Huzur”, Yeni Dergi, Mart 1973, sy. 102, s. 22-31 [aynı zamanda: 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme, İstanbul, 1981, s. 70-81].
• Gürbilek, Nurdan, “Kurumuş Pınar, Kör Ayna, Kayıp Şark: Ophelia, Su ve Rüyalar”, a.mlf., Kör Ayna, Kayıp Şark: Edebiyat ve Endişe, İstanbul, 2004, s. 99-138.
• Hilâv, Selâhattin, “Tanpınar Üzerine Notlar, I-X”, Yeni Ortam, 31 Mart-9 Nisan 1973; [ayrıca: Edebiyat Yazıları, İstanbul, 1993, s. 105-120].
• Kahraman, Hasan Bülent, “Yitirilmiş Zamanın Ardında: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Muhafazakâr Modernliğin Estetik Düzlemi”, Doğu-Batı, Mayıs-Haziran-Temmuz 2000, yıl 3, sy. 11, s. 9-43.
• Kantarcıoğlu, Sevim, Ahmet Hamdi Tanpınar: Yapıbozumcu ve Semiotik Yaklaşımlar Işı- ğında Tanpınar Hikâyeleri, Ankara, 2004.
• Kaplan, Mehmet, “Bir Şairin Romanı: Huzur, I-II, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1962, c. XII, s. 33-86; 1964, c. XIII, s. 29-42; Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-2, İstanbul, 1987, s. 361-425.
• Kaplan, Mehmet, Tanpınar’ın Şiir Dünyası, İstanbul, 1963, (2. baskı: İstanbul, 1983).
• Karaca, Nesrin Tağızade, Ahmet Hamdi Tanpınar ve Mûsikî, Ankara, 2005.
• Kolcu, Ali İhsan, Zamana Düşen Çığlık: Tanpınar’ın Şiirinin Epistemolojik TemelleriTanpınar’ın Şiir Estetiği, Ankara, 2002.
• Moran, Berna, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, 7. baskı, İstanbul, 1998, c. I, s. 224-243.
• Moran, Berna, “Bir Huzursuzluğun Romanı: Huzur”, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, 7. baskı, İstanbul, 1998, c. I, s. 203-223.
• Oğuzertem, Süha, “Hasta Saatler, Bozuk Sıhhatler: Enstitü Sorununa Babasız Bir Yaklaşım”, Defter, Bahar 1995, sy. 25, s. 65-83.
• Okay, Orhan, “Bir Monografi Denemesi: Ahmet Hamdi Tanpınar, I-VIII”, Dergâh, MartEylül, Kasım 1992, sy. 24-30 ve 32, s. 8-9.
• Okay, Orhan, Ahmet Hamdi Tanpınar, İstanbul, 2001.
• Pamuk, Orhan, “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Türk Modernizmi”, Defter, Bahar 1993, sy. 23, s. 31-45.
• Sunat, Halûk, Boşluğa Açılan Kapı: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Yapıtlarına Psikanalitik Duyarlıklı Bir Bakış, İstanbul, 2004.
• Uçman, Abdullah ve Handan İnci (haz.), Bir Gül Bu Karanlıklarda: Tanpınar Üzerine Yazılar, İstanbul, 2002.
• Uğurcan, Sema (haz.), Doğumunun 100. Yılında Ahmet Hamdi Tanpınar Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 2003.
• Yavuz, Hilmi, “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Marksizm, I-II”, Felsefe ve Ulusal Kültür, İstanbul 1975, s. 36-55.
• Yavuz, Hilmi, “Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Estetiği”, Felsefe ve Ulusal Kültür, İstanbul 1975, s. 56-61.