Osmanlı Döneminde Fıkıh Sahasında Yapılmış Türkçe Tercümeler

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 23, 49 - 166, 23.05.2017

Sadık Yazar

Öz

Daha Hazreti Muhammed hayatta iken temelleri atılan fıkıh ilmi çok kısa sürede bağımsız bir disiplin haline gelmiştir. XI. yüzyılın sonuna gelindiğinde, İslamiyet’i benimseyen farklı milletlere mensup alimlerin de katkılarıyla fıkıh ilmi çerçevesinde, kahir ekseriyetle Arapça olarak yazılmış çok zengin bir literatür oluşmuştur. X. yüzyılda kitleler halinde Müslüman olmaya başlayan Türkler de fıkıh ilminin gelişimine katkıda bulunmuşlardır. İslamiyet’i kabul ettikleri ilk üç yüzyıl içerisinde, Doğu Türkçesi ile pratik ihtiyaçlara cevap verebilecek birkaç satıraltı çeviri ve sınırlı sayıda telif eser üretmişlerdir. XIII. yüzyılın sonlarından itibaren ise Anadolu sahasında Batı Türkçesiyle, asırlara yayılan bir tercüme ve telif hareketiyle, asırlar boyunca oluşmuş olan fıkıh bilgi ve birikimini kendi dillerine aktarmaya çalıştılar. XIX. yüzyıla gelindiğinde, Hanefî mezhebinin klasikleri de dahil olmak üzere artık Türkçe olarak da hatırı sayılır bir fıkıh literatürü oluşmuştu. Farklı sebeplerden ötürü, Osmanlı dönemindeki Türkçe fıkıh literatürünün ortaya çıkarılmasına dair çalışmalar çok zayıf kalmıştır. Bundan dolayı da Osmanlı döneminde üretilmiş fıkıh sahasındaki eserler hâlâ yazma eser kütüphanelerinde keşfedilmeyi beklemektedir. Hal böyle olunca, Osmanlı dönemindeki Türkçe fıkıh literatürü üzerinde analitik çalışmalar yapmak bir tarafa, burada izahı mümkün olmayan sebeplerden ötürü bu literatürün güvenilir bir dökümü bile henüz yapılmış değildir. Bu makalede, bu boşluğu bir nebze dolduracak şekilde XIII. yüzyılın sonundan başlayarak XIX. yüzyılın başlarına kadarki uzun süreçte Batı Türkçesi ile üretilmiş fıkıh tercümelerinin bir bibliyografyası verilmeye çalışılacaktır. Bu bağlamda; öncelikle Osmanlı dönemindeki fıkıh tercümelerine dair yapılan sınırlı sayıdaki araştırma hakkında bir değerlendirme yapılacak; daha sonra da Osmanlı döneminde üretilmiş fıkıh tercümelerinin kısaca tanıtıldığı bir liste sunulmaya çalışılacaktır. Son olarak tanıtımı yapılan tercümeler hakkında genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

osmanlı, fıkıh

Kaynakça

• Ferhat Koca, "Menaru'l-envar". DİA, c.29, s.116-18.