Tasavvuf Tarihçiliğinin Yirminci Yüzyılda Zuhûr ve Neşvünümâsı: Tarihyazımında Bir Eşzamanlılık Vakası yahut Bir Dönemlendirme Denemesi

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 31-32, 9 - 46, 18.03.2020

Hasan Karataş

Öz

Bu çalışma XX. yüzyılda Türk tasavvuf tarihçiliğinin gelişimini anlamaya ve dönemlendirmeye çalışmaktadır. Makale Türkiye’de modern tasavvuf araştırmalarının betimleyici ve çözümlemeci şeklinde iki kulvardan yol aldığını iddia eder ve ikinci grubun ürettikleri üzerinden bir dönemlendirme denemesi yapar. Türkiye’de çözümlemeci tasavvuf tarihçiliğini bu çalışma 1970’ler öncesi ve sonrası şeklinde, zuhûr ve neşvünümâ adında iki döneme ayırır. Tasavvuf tarihçiliğinin temellerinin atıldığı, ana tarihsel kaynakların belirlendiği ve yayınlandığı, ve dünyada ve Türkiye’de yükselen toplumsal tarihçiliğin araştırma nesnesi olarak tarikatlara yöneldiği bir devir olan zuhûr döneminde, karanlıkta kalmış bir alan, neredeyse el yordamıyla keşfedilmeye çalışılmıştır. Bu dönemin ardından gelen neşvünümâ döneminde ise ana kaynaklar ve alanın temel paradigmaları kısmen yerleşmiş, ve üçüncü ve dördüncü nesil araştırmacılar dünyadaki tarihçilik ve diğer sosyal ve beşeri bilimlerde yaşanan değişimleri kendi eserlerine yansıtarak niceliksel ve niteliksel bir patlama gerçekleştirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

tasavvuf, tasavvuf tarihi, tarikat

Kaynakça

• Mikâil Bayram, Şeyh Evhadü’d-din Hâmid el-Kirmânî ve Evhadiyye Tarikatı, Konya: Ömer Faruk Bayram, 1993.