Çevre Sorunlarına Türk Coğrafyacıların Yaklaşımları ve Bu Alanda Yapılmış Olan Çalışmalar

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 35, 5 - 45, 18.06.2020

Nuriye Garipağaoğlu

Öz

İşleyişi ve etkili faktörlerin bir sonucu olarak dünya ekosisteminin ortama ait sorunları, hem çok çeşitli-karmaşık, hem de etki payları çok farklıdır. Bu nedenle ortamı, ekolojik yönleriyle tanımak, sorunlarını, sebep-sonuç ve dağılış ilkesi kapsamında değerlendirmek, belirlenen sorunlara çözüm üretmek; mekânın doğru ve sürdürülebilir kullanımı açısından önemli sayılmaktadır. Günümüzde ekolojik ortam ve sorunlarına, birçok bilim disiplininde ilgi duyulduğu bilinmektedir. Hatta bu bakımdan birbirinden farklı bazı ekolojik uzmanlık dalları da mevcuttur. Bunlardan coğrafî ekoloji ise, ortama bir bütün olarak ve belli bir mekân birimi içerisinde yaklaşır. O nedenledir ki diğer yaklaşımlardan daima daha farklıdır. Özellikle gelişmiş ülkelerde, ekolojik ortam ve sorunları konuları üzerinde uzun zamandan beri durulmaktadır. Ancak bu tür çalışmalar, Türkiye için yeni ve özellikle coğrafya alanında sınırlı sayıda kalmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle coğrafî bir bakış açısıyla ekolojik ortam, kendisini meydana getiren atmosfer, hidrosfer ve litosfer gibi kürelere ayrılarak tanıtılmıştır. Bu kürelere ait ekolojik sorunlar, coğrafî metodolojinin neden-sonuç ve dağılış ilkesi çerçevesinde ele alınmıştır. Ortam sorunlarının kökenleri ve coğrafî dağılışları bir hayli farklı olduğundan, burada, mevcut sorunlara sınırlılık getirmek düşüncesiyle daha ziyade beşerî kökenliler ele alınmıştır. Deprem, kütle hareketleri, çığ gibi doğal kökenliler dahil edilmemiştir. Türkiye’de çevre sorunları alanında coğrafî yaklaşımla yapılmış olan araştırmalar ise, kendi içerisinde, ait olduğu küreye göre bir tasnife tabi tutulmuştur. Konu ve kapsam olarak ekoloji ağırlıklı olanlara öncelik verilmiş, akabinde ekosistemin sorunlarını konu alan çalışmalar incelenmiştir. Böylece Türkiye’de ekolojik ortam ve sorunlarına, coğrafyacıların bilimsel yaklaşımları ve katkıları saptanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekoloji, Ekosistem, Çevre Sorunları, Sınıflama, Coğrafya, Türkiye

The Approaches of Turkish Geographers to Environmental Issues and Studies in the Field

Öz

The problems of the world’s ecosystem are both very diverse and complex and they have different levels of impact. For this reason, understanding the ecological aspects of the environment, assessing its problems in terms of causation and distribution and designing solutions are important for the correct and sustainable use of landscape. Many disciplines today touch upon the ecological environment and its problems. There are even different branches of ecological expertise in this respect. Among them, geographical ecology differs from others in terms of approaching landscape as a whole and within a certain unit of space. Especially the developed countries have long had an interest in ecological environment and its problems. For Turkey, however, such studies are new and remain limited to the field of geography in particular.

This study introduces the ecological environment from a geographical perspective by separating it into spheres such as the atmosphere, hydrosphere and lithosphere. Likewise, the environmental problems of different ecosystems have been addressed in terms of causation and distribution. Since the origins and geographical distribution of environmental problems are quite diverse, this study has adopted a selective approach and focused on problems with human origins rather than those with natural origins such as earthquakes, mass movements and avalanches. The studies conducted in Turkey on environmental problems from a geographical perspective have been subjected to a classification of its own. In terms of subject matter and scope, the studies with ecological emphasis have been prioritized and then followed by an examination of studies on the problems of the ecosystem. Thus, this study aims to determine the scientific approaches and contributions of geographers to the ecological environment in Turkey and its problems.

Anahtar Kelimeler

Ecology, Ecosystems, Environmental Issues, Geography, Turkey, Classification

Kaynakça

• Sırrı Erinç, “Ekolojide Değişik Yaklaşımlar”, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 1984, c. 1, sy. 1, s. 77-90.