Dijital Beşerî Bilimler ve Türkiye Araştırmaları: Bir Literatür Değerlendirmesi

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 36, 773 - 796, 17.12.2020

Fatma Aladağ

Öz

Dijital teknolojilerin gündelik yaşamdaki etkisi şüphesiz akademik çalışmalara da
yansımış ve yeni araştırma yöntemleri ortaya çıkmıştır. Son yıllarda farkındalık
açısından ivme kazanan ve dijital teknolojiyi akademik araştırmanın odağına alan
dijital beşerî bilimlerin doğuşu bu kapsamda değerlendirilmelidir. 1949 yılından
günümüze kadar uzayan bir sürecin ilk dönemlerinde geleneksel beşerî bilimlerin,
bilgisayar destekli araştırmaya karşı mesafeli duruşu zaman içerisinde geçerliliğini
kaybetmiş, dijital beşerî bilimler akademik bir bilim dalı olarak Batı’daki
üniversitelerde yer almıştır. Nitekim Türkiye’de ve geniş anlamda Türkiye
araştırmalarında bu alana karşı farkındalık, bireysel akademik çalışmaların ötesine
geçmeye başlamıştır. Türkiye araştırmalarının önemli bir parçası olan ve geniş bir
coğrafyayı ve altı yüz yıllık bir dönemi kapsayan Osmanlı arşivleri konu çeşitliliği,
miktar ve yöntem açısından dijital beşerî bilimler için yüksek potansiyele sahiptir.
Bu noktada devasa arşiv mirasının teknolojik imkânlar sayesinde adeta yeniden
keşfi, Osmanlı tarihçiliğini ve Türkiye Araştırmalarını yaşadığımız dijital çağın
şartlarıyla uyumlu hale getirerek erişilebilir ve sürdürülebilir evrensel bir araştırma
ortamına taşıyacaktır. Bu makalede öncelikle dijital beşerî bilimler ve dijital tarihin
dünyadaki gelişimi ortaya konulacak ve sonrasında bu alanda yapılan
araştırmalardan örnekler, Türkiye araştırmaları ile ilgili olanlarına ağırlık verilerek
değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Beşeri Bilimler, Osmanlı Çalışmaları, Dijital Tarih, Büyük Veri, Teknoloji, CBS, Türkiye, Ağ Analizi, Araştırma Projeleri

Teşekkür

Bu makaleyi okuyup değerli görüşlerini benimle paylaşan Yunus Uğur’a teşekkür ederim.

Digital Humanities and Turkish Studies: A Literature Review

Öz

The impacts of digital technologies on daily life has also been reflected in academic
studies and new research methods have emerged in this area. The emergence of
digital humanities, which has gained momentum in terms of awareness in recent
years and put digital technology at the center of academic research, should be
evaluated in this context. In the early stages of a process that stretched from 1949
to the present, the distant stance of traditional humanities towards computeraided research lost its validity over time. Digital humanities has a place in Western
universities as an academic discipline. Indeed, there has been growing awareness
of this academic area in Turkey and Turkish studies beyond individual studies.
Covering a wide range of geography and a period of six hundred years, Ottoman
archives as a significance part of Turkish studies have a high potential for digital
humanities in terms of subject variety, density, and method. At this point, the
re-discovery of the huge archive heritage thanks to technological possibilities will
bring Ottoman history and Turkish studies to an accessible and sustainable
universal research environment by harmonizing it with the conditions of the
digital age. The article examines first the development of digital humanities and
digital history in a glocal scale and also presents and evaluates examples from
research projects conducted in this area by focusing on Turkish studies

Anahtar Kelimeler

Digital Humanities, Ottoman Studies, Digital History, Big Data, Technology, GIS, Turkey, Network Analysis, Research Projects

Kaynakça

• “Pioneering The Computational Linguistics and The Largest Published Work of All Time” Erişim tarihi 15.09.2020 https://web.archive.org/web/20120327122219/http://www.ibm.com/ibm100/it/en/stories/linguistica_computazionale.html
• Susan Hockey, “The History of Humanities Computing,” in A Companion to Digital Humanities, eds. Schreibman, Susan, Raymond George Siemens, and John Unsworth. Malden, MA: Blackwell: 2004.
• Computers and the Humanities, Cilt: 1, Sayı. 1 (Eylül, 1966)
• Ellegård, Alvar, A statistical method for determining authorship: the Junius letters 1769–1772. Göteborg, 1962. Gothenburg studies in English; 13.
• Frederick Mosteller ve David L. Wallace Inference and Disputed Authorship: The Federalist. Addison-Wesley Publishing Company, 1964.
• Helle Porsdam, “Too much ‘Digital’, too little ‘Humanities’? An attempt to explain why many Humanities scholars are reluctant converts to Digital Humanities.” Arcadia Papers, 2011. Cambridge University Library, s.8. The European Association for Digital Humanities https://eadh.org/about
• The Alliance of Digital Humanities Organizations https://adho.org/about
• Chris Alen Sula and Heather Hill, “The Early History of Digital Humanities” Making of the Humanities V. Conference -Society for the History of Humanities- Johns Hopkins University, Baltimore, 2016
• Stephen Robertson, “The Differences between Digital Humanities and Digital History.” Erişim tarihi, 18.09.2020 http://dhdebates.gc.cuny.edu/debates/part/12
• “Humanist Discussion Group.” Erişim tarihi 10.09.2020 https://dhhumanist.org/
• Joan M. Smith, “The Standard Generalized Markup Language (SGML) for Humanities Publishing” Literary and Linguistic Computing, Cilt 2, Sayı 3, 1987, ss. 171–175 https://tei-c.org/
• Burnard, Lou. What is the Text Encoding Initiative? How to add intelligent markup to digital resources. Marseille: OpenEdition Press, 2014.
• TEI teknolojisinden istifade edilerek yürütülen projelerin bir listesi için bkz; https://tei-c.org/activities/projects/
• Michael L. Black, “The World Wide Web as Complex Data Set: Expanding the Digital Humanities into the Twentieth Century and Beyond” International Journal of Humanities and Arts Computing, Cilt 10, Sayı 1, ss. 95-109
• David Berry, “The computational turn: thinking about the digital humanities.” Culture Machine, 2011. Erişim tarihi 17.09.2020 https://sro.sussex.ac.uk/id/eprint/49813/1/BERRY_2011-THE_COMPUTATIONAL_TURN-_THINKING_ABOUT_THE_DIGITAL_HUMANITIES.pdf
• C. P. Snow. The Two Cultures and The Scientific Revolution (The Rede Lecture). The Syndics of The Cambridge University Press, 1959.
• F. R. Leavis, ‘The Two Cultures? The Significance of C. P. Snow’, Spectator, 1962, ss. 297–303.
• Benjamin Fraser, Digital Cities: The Interdisciplinary Future of the Urban Geo-Humanities. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2015, s.34.
• Yunus Uğur, “Tarihçilik Sahasında Teknolojik İmkânlardan Yararlanma” in M. Y. Ertaş (Ed.) Tarih Bilimi ve Metodolojisi, Istanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2019, s.377.
• N. Katherine Hayles, “How We Think: Transforming Power and Digital Technologies” in Undertsanding Digital Humanities. Palgrave Macmillan, 2012, s. 43
• Todd Presner, Jeffrey Schnapp, and Peter Lunenfeld, “Digital Manifesto 2.0.” 2009, s.2. Erişim tarihi 18.09.2020 http://www.humanitiesblast.com/manifesto/Manifesto_V2.pdf
• Kristen Nawrotzki and Jack Dougherty. “Writing History in the Digital Age” Erişim tarihi 15.09.2020 https://quod.lib.umich.edu/d/dh/12230987.0001.001/1:7/--writing-history-in-the-digital-age?g=dculture;rgn=div1;view=fulltext;xc=1#top
• Todd Presner and Chris Johanson, “The Promise of Digital Humanities,” A Whitepaper, 2009. Erişim tarihi 10.09.2020 http://www.itpb.ucla.edu/documents/2009/PromiseofDigitalHumanities.pdf
• Daniel J. Cohen and Roy Rosenzweig, Digital History: A Guide to Gathering, Preserving, and Presenting the Past on the Web. (Fairfax, VA: Center for History and New Media, 2005). Erişim tarihi 09.09.2020 http://chnm.gmu.edu/digitalhistory/
• Stephen Ramsay, “Databases” in A Companion to Digital Humanities, eds. Schreibman, Susan, Raymond George Siemens, and John Unsworth. Malden, MA: Blackwell Publication, 2004, s.195
• Colleen Flaherty, “Tweeting Your Way to Tenure,” Inside Higher Ed, Erişim tarihi 13.09.2020 h..ttps://www.insidehighered.com/news/2016/09/08/sociologists-discuss-how-departments-should-consider-soc.i.al-media-activity-and-other
• Lord Chorley, Handling Geographic Information: Report of the Committee of Enquiry, Department of the Environment. London: HMSO, 1987, s. 132.
• David J. Bodenhamer ve ark. Deep Maps and the Spatial Humanities, ed. David J. Bodenhamer, John Corrigan, and Trevor M. Harris. Bloomington and Indiana, USA: Indiana University Press, 2015, ss.1-2
• David Rumsey and Meredith Williams, “Historical Maps in GIS” in Past Time, Past Place: GIS for History, ed. Anne Kelly Knowles. US: ESRI Press, 2002, s.1
• John Corrigan, “Qualitative GIS and Emergent Semantics” in Spatial Humanities: GIS and Future of Humanities Scholarship eds. David J. Bodenhamer, John Corrigan, Trevor M. Harris, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2010, ss.76-89.
• The Historical GIS Research Network http://www.hgis.org.uk/resources.htm
• Visualizing Venice http://www.visualizingvenice.org/visu/
• Alessandra Ferrighi, “Visualizing Venice: A Series of Case Studies and A Museum on The Arsenale’s Virtual History” in Built City, Designed City, Virtual City:The Museum Of The City:, ed. Donatella Calabi. Roma: CROMA, 2013
• Time Machine, web sitesi: https://www.timemachine.eu/about-us/
• https://www.timemachine.eu/unleashing-big-data-of-the-past-europe-builds-a-time-machine/
• https://www.epfl.ch/research/domains/venice-time-machine/concepts/
• Alison Abbott, "The 'time machine' reconstructing ancient Venice's social networks" in Nature. 546 (7658), (2017), ss. 341–344. https://www.youtube.com/watch?v=uQQGgYPRWfs
• The Map of London web sitesi: https://mapoflondon.uvic.ca
• The Map of London Mission https://mapoflondon.uvic.ca/mission_statement.htm
• Amy Singer, “Designing the Digital Ottoman Project: Six Hundred Years, Twenty-Five Languages, And Eight Alphabets” in The Institute Letter, (Fall 2015). Erişim tarihi 11.09.2020 https://www.ias.edu/ideas/2015/singer-digital-ottoman
• Kahraman Şakul, Yunus Uğur, Abdulhamit Kırmızı, (2019). “Türkiye'de Deneysel ve Dijital Tarihçiliğin Gelişimi İçin Bir Strateji Çerçevesi” A. S. Özkaya (Ed.), Türk Askeri Kültürü: Tarih, Strateji, İstihbarat, Teşkilat, Teknoloji, İstanbul: Kronik Yayınları, s.719.
• The Open Islamicate Texts Initiative https://alraqmiyyat.github.io/OpenITI/
• IslamAnatolia: The Islamisation of Anatolia, c. 1100-1500 https://www.islam-anatolia.ac.uk/
• al-Ṯurayyā Project web sitesi: https://althurayya.github.io/
• Mapping Ottoman Epirus web sitesi: https://web.stanford.edu/group/spatialhistory/cgi-bin/site/project.php?id=1147
• Till Grallert, “Mapping Ottoman Damascus through News Reports: A practical approach” in Digital Humanities and Islamic & Middle East Studies, ed. Elias Muhanna (Boston, Berlin: De Gruyter, 2015), ss. 175–198.
• Open Ottoman Project Web sitesi: https://openottoman.org/
• Digital Islamic Humanities Project https://islamicdh.org/
• http://courses.washington.edu/otap/archive/data/arch_inf/info_en/des_eng.html
• Okabe Atsuyuki, Islamic Area Studies with Geographical Information Systems. London/New York: RoutledgeCurzon, 2004.
• Elias Muhanna, The Digital Humanities and Islamic & Middle East Studies. Berlin/Boston: De Gruyter, 2016, s.6.
• L.W.C. van Lit, Among Digitized Manuscripts. Philology, Codicology, Paleography in a Digital World. Handbook of Oriental Studies. Bölüm 1, The Near and Middle East, Cilt: 137. Leiden: Brill, 2019. Almila Akdağ Salah kişisel web sitesi: https://www.almilaakdag.com/
• Almila Akdağ Salah, “Discontents of Computer Art: A Discourse Analysis on the Intersection of Arts, Sciences and Technology’ (Doktora Tezi, University of California, Los Angeles, 2008)
• Yunus Uğur, "Mapping Ottoman Cities: Socio-Spatial Definitions and Groupings (1450–1700)." Journal for Early Modern Cultural Studies 18, No. 3 (2018), ss.16-65.
• Yunus Uğur, "Big Data in Ottoman Urban Studies: A Relational Approach to the Archival Data and to Socio-Spatial Analyses of an Early Modern Ottoman City," Social Sciences, MDPI, Open Access Journal, Cilt. 7(4), ss. 1-12, April, 2018.
• Yunus Uğur, “The Historical Interaction of the City With Its Mahalles: Ottoman Edirne In The Late Seventeenth and Early Eighteenth Centuries” (Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2014).
• Yunus Uğur, “Mapping the Ottoman Cities: Socio-Spatial Conjunctions and Distinctiveness (1520-1540)” TÜBİTAK 1001 - Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
• Urban Occupations OETR https://urbanoccupations.ku.edu.tr/
• https://www.khas.edu.tr/tr/arastirma/khasta-arastirma/khas-bap-projeleri
• https://www.sehir.edu.tr/en/academics/school-of-islamic-studies/awards-grants-and-achievements/abdurrahman-atcil-proje-tubitak-destegi
• https://fass.sabanciuniv.edu/tr/announcement-detail?nid=81727
• Zeynep Dörtok Abacı, “Bilgi Çağında Tarihçi Olmak”: Sosyal Ağ Analizi Yaklaşımı ve Osmanlı Tarihi Çalışmaları, Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 2013, 2 (2), ss.41
• https://cssh.ku.edu.tr/news/erc-baslangic-fonu-2020-modernlesen-imparatorluklar-aydinlanma-milliyetci-onculer-ve-bati-disi-edebi-moderniteler/?fbclid=IwAR1rZYi5ktgkSyzBIHl8QHYgrTsqAXYZstFdatfj-tnakXCVhAPC4Bxiq34
• Ottoman Inscriptions http://info.ottomaninscriptions.com/
• Lexiqamus web sitesi: https://www.lexiqamus.com/tr
• Helene Snee ve ark. Sosyal Bilimler İçin Dijital Yöntemler: Yöntemsel Yenilikler için Disiplinlerarası Bir Kılavuzu, çev. Selva Ersöz Karakulakoğlu. Nobel, 2016
• Franco Moretti, Tarih ile Edebiyat Arasında: Burjuva, çev. Eren Buğlalılar. İstanbul: İletişim, 2015.
• Nefise Kahraman, “Dijital Beşeri Bilimlerin İmkanları Işığında Dünden Bugüne Burjuva” Monograf Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 2016/5: (172-181).
• Yunus Uğur, (2019) “Yerel tarih yaklaşımı ve yerel tarihçilik. M. Y. Ertaş (Ed.), Tarih bilimi ve metodolojisi içinde 2019, (s.93-98). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık
• Yunus Uğur, (2019). “Tarihçilik sahasında teknolojik imkanlardan yararlanma.” M. Y. Ertaş (Ed.), Tarih bilimi ve metodolojisi içinde (s. 377-382).
• Türkan Öykü Büyükçelikok ,"Doğa Bilimleri ve Pozitivizm Işığında Sosyal ve Beşeri Bilimlere Dijital Veri Etkisi" ,International Journal of Information, Technology and Philosophy ,No.2 , 2019, ss.89 -107 ,2651-463X
• Sümeyye Akça, “Dijital İnsanî Bilimler: Yeni Bir Yaklaşım” Türk Kütüphaneciliği, 32, 3 (2018), ss.193-207.
• Serkan ŞAVK. “Dijital Yöntem ve Araçlar Türkiye Sinema Tarihi Çalışmaları Açısından Ne Vaat Ediyor?” no. 1, sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 2018, ss. 199–208.
• Haydar Yalçın, “Dijital İnsani Bilimler ve Bilgi Hizmetleri” Bilgi Dunyasi 19(2):183-201
• Semanur Öztemiz ve Nevzat Özel, "Dijital İnsani Bilimler Araçları Üzerine Bir Değerlendirme" Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1):390-414.
• Yunus Uğur, “The Historical Interaction of the City With Its Mahalles: Ottoman Edirne In The Late Seventeenth and Early Eighteenth Centuries” (Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2014).
• Onur Öner, “A Collective Biography Study of Musicians: Patterns, Networks and Music as a 'Profession' in The Late Ottoman Era and The Early Republican Years in Istanbul” (Doktora Tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi, 2019).
• Fatma Aladağ, “Cities and Administrative Divisions of the Ottoman Empire in the Early 16th Century: A Case Study for the Application of Digital History to Ottoman Studies” (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi, 2020).
• Digital Ottoman web sitesi: http://www.digitalottoman.maps.arcgis.com
• Serpil Özcan, “XIX. Yüzyıl İstanbul Tekkeleri ve Mekânsal Konumlanışları” (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi, 2020).
• Büşranur Bekman,” XIX. yüzyılın Dönüşen İstanbul’unda Mahalleler, Kollar ve Belediyeler: Bir Envanter ve Haritalama Çalışması” (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi, 2020).
• Almira Yılmaz "Kentsel Tasarımın Görsel Geleneğinde Kentsel Tomografi Ve Dijital Beşeri Bilimler" (Yüksek Lisans Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, 2018)
• Sümeyye Akça, “Dijital İnsanî Bilimler Yaklaşımıyla Kültür Varlıklarının Görünürlüğünün ve Kullanımının Artırılması: Türkiye İçin Kavramsal Bir Model Önerisi” (Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2017).
• André Holzapfel “Structure and Interaction in Cretan Leaping Dances: Connecting Ethnography and Computational Analysis” (Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2018).