An Investigation of Pandora’s Box Movie in the Context of Mikhail Bahtin’s Chronotope Concept

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 37, 357 - 394, 23.06.2021

Ömür Yıldırım

Öz

Throughout history of philosophy, time, and space concepts have been discussed with differences of opinions. The term Chronotope which is the idea of unity in time and space is introduced to the literature field by Bakhtin with the help of relativity theory. Referred Chronotope notion creates new research areas for new fiction types. Cinema is an art field dependent on the narrative genre like novels. Chronotope elements that Bakhtin explains conceptually, can be found in the cinema as well. In addition to that, Pandora’s Box movie as a genre have enough space to bring into view Bakhtin’s notion. All the “major” events begin on the road and events starting to occur during the protagonist’s journey. Protagonists discover themselves along the way and above all their change happens during the road. A protagonist on the road aware of the knowledge that it will no longer be the same. As the story goes along the road, time and space come together and become visible through the chronotope. New wave Turkish Cinema takes hero’s; journey, their individual loneliness, existence efforts, and characters of rural areas as a subject more often. In this study, with the help of selected Pandora's Box movie, we are focused on the character’s journey at the micro-level according to the clearly visible road theme. The chronotope notion will be examined carefully in the context themed this film which has been produced after 2000. Bakhtin’s identified chronotope thesaurus such as road-encounter, guest room - living room, castle (mansion, pavilion, villa), rural towns and chronotope thresholds, will be studied in the context of referring movie which is.

Anahtar Kelimeler

Time-Place, Mikhail Bakhtin, Pandora's Box, Chronotope

Pandora’nın Kutusu Filminin Mikhail Bakhtin’in Kronotop Kavramı Bağlamında İncelenmesi

Öz

Zaman ve mekân kavramları felsefe tarihi boyunca çeşitli görüş farklılıkları ile tartışılmıştır. Zaman ve mekânın birlikteliğinde oluşan Kronotop kavramı Bakhtin tarafından görecelik teorisinin yardımıyla edebiyat alanına aktarılmıştır. Kronotop kavramı anlatı türleri için yeni bir araştırma alanı yaratır. Sinemada roman gibi anlatı türüne dayalı bir sanat dalıdır. Sinema alanı içerisinde Bakhtin’in kavramsal olarak açıkladığı kronotop öğelerini barındırabilir. Pandora’nın Kutusu filmi de Bakhtin’in bahsettiği krontopların görünür olması için yeterli bir alana sahiptir. Bütün büyük olaylar yolda başlar ve kahramanın yolculuğu sırasında olaylar ortaya çıkar. Kahramanlar kendilerini yol boyunca keşfeder ve değişimleri yolda olur. Yola çıkmış bir kahraman artık eskisi gibi olmayacağının farkındadır. Yol ile birlikte zaman-mekân bir araya gelerek kronotoplar aracılığı ile görünür olur. Yeni Türk sinemasında karakterlerin yolculukları, bireysel yalnızlıkları, varoluş çabaları, taşra ve taşra insanı gibi konular sıkça işlenmeye başlamıştır. 2000 yılı sonrası Türk sinemasındaki önemli filmlerden olan Pandora’’nın Kutusu (2008) filminde, Bakhtin’in tespit etmiş olduğu yol-karşılaşma, misafir odası-salon, şato (konak-köşk-yalı), taşra kasabası ve eşik kronotoplarının filmdeki durumu araştırılarak, bu film üzerinden kronotop kavramının Türk sinemasındaki durumu araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Zaman-Mekan, Mikhail Bakhtin, Kronotop, Pandora'nın Kutusu

Kaynakça

• Akça, Kerem. (2008, Eylül 29). Yeşim Ustaoğlu Filmini Anlatıyor [Haber sitesi]. Geliş tarihi 14 Aralık 2020, gönderen Radikal website: http://www.radikal.com.tr/kultur/yesim_ustaoglu_filmini_anlatiyor-900994/ (Erişim Tarihi: 2020-12-14 )
• Aristoteles, Heidegger, Martin & Augustinus, Aristoteles-Augustinus-Heidegger. Zaman Kavramı, 1. Basım; çev. Babür, Saffet, Ankara: İmge Kitabevi, 1996.
• Arslan, Müjde, Yeşim Ustaoğlu: Su, Ölüm ve Yolculuk, 1.Basım, Beyoğlu, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2010. Aydın, İbrahim Hakkı, ''Bir Felsefi Metafor “‘Yolda Olmak’”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, (4), 2006. Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası = La Poétique de l’espace, 5. Baskı; çev. A. Tümertekin, İstanbul: İthaki, 2018
• Bakhtin, Mikhail, Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar, 4. Baskı; çev. S. Irzık, Ed.; C. Soydemir, İstanbul: Ayrıntı yayınları. (40), 2020
• Cıvaş, Gökcen, Yeni Politik Sinema Yeşim Ustaoğlu Sineması Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul, 2010
• Çetin, Nurullah, Roman Çözümleme Yöntemi, 1. Basım, Ankara: Akçağ Yayınları, 2019.
• Çubukçu, İbrahim Agâh, ''Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri'', Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. (174), 1986.
• Dalkılıç, Tuğba, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler ve Huzur Romanlarında Kronotop, Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu, 2019
• Deleuze, Gilles, Sinema 1: Hareket-İmge, 1. Baskı 2014; çev. S. Özdemir, İstanbul: Norgun Yayıncılık, 2014 Demir, Ayşe, Mekânın hikâyesi, hikâyenin mekânı: Türk hikâyesinde mekân (1870-1922 dönemi), 1. Baskı, Cağaloğlu, İstanbul: Kesit, 2011
• Demir, Zafer, ''Bergson Felsefesi Işığında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiirinde Zaman'', International Journal of Society and Culture Studies, (3), 20, 2019.
• Dere, Mustafa, Türk Romanında Konak ve Yalı, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2014. Erdoğan, Ebru & Yıldız, Zeynep, ''Zaman ve Mekân Kavramları Arasındaki Paradoksal İlişkinin “Bulut Atlası” Filmi Üzerinden Okunması'', METU JFA (ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi), (35:1), 26. https://doi.org/10.4305, 2018 Erişen, Bahar Altay, Nuri Bilge Ceylan Filmlerinin Bahtin’in Kronotop Kavramı ile İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2015
• Evecen, Gökhan, ''2000 Sonrası Türk Sinemasında Ailenin Hafızasına Yolculuk: Pandora’nın Kutusu ve Kelebekler Filmleri'', SineFilozofi, (Özel Sayı). https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.681343, 2020.
• İlim, Fırat, Bakhtin Diyaloji, Karnaval ve Politika, 1. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017
• Kahraman, Fatma, Ahmet Metin Şirzat’ta Gömülü Anlatılar ve Kronotoplar Kavramı, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, 2019
• Kıran, Ayşe & Kıran, Zeynel, Yazınsal Okuma Süreçleri Dilbilim, Göstergebilim ve Yazınbilim Yöntemleriyle Çözümlemeler, 4. Baskı, Ankara: Seçkin, 2011.
• Kovács, Andras Balint, Modernizmi Seyretmek: Avrupa Sanat Sineması, 1950-1980, 1. Baskı; çev. Ertan Yılmaz, Ankara: De Ki Yayınları, 2010
• Öktem, Ülker, ''Descartes, Kant. Bergson ve Husserl’de Sezgi'', Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40(1-2), 30., 2000
• Özkan, Mehmet Ali, Türk Sinemasında Bireysellik Okumaları: Kaybedenler Kulübü ve Pandora'nın Kutusu Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul, 2012
• Sağlık, Şaban, ''Taşranın Öyküsü Öykünün Taşrası-II'', Hece Öykü Dergisi, (41), 176, 2010.
• Sarıkavak, Kazım, ''İhvan-ı Safa İbn Sina ve Gazali’de Zaman Anlayışı'', Felsefe Dünyası, (25), 21, 1997
• Sözen, Mustafa Fadıl, ''Bakhtin’in Romanda Kronotop Kavramı ve Sinema'', Akdeniz Sanat, 1(2), 91-107, 2008. Stam, Robert, Subversive Pleasures: Bakhtin, Cultural Criticism, and Film (Nachdr.). Baltimore; Md.: Johns Hopkins Univ. Press, 1996.
• Stam, Robert & Burgoyne, Robert, & Flitterman-Lewis, Sandy, New Vocabularies in Film Semiotics: Structuralism, Post-structuralism, and Beyond. London; New York: Routledge/Taylor & Francis. Geliş tarihi gönderen http://public.eblib.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=237423, 2005.
• Şahin, İbrahim & Depe, Deniz, Bir Metafor Olarak Yol ve Yolculuk, 1. Baskı, İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 20018. Ti̇ken, Servet, ''Zaman ve Mekân Birlikteliği Açısından Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ankara Romanı Üzerine Bir İnceleme'' Turkish Studies, 8(8/13), 1551-1560, 2013.
• Vice, Sue, Introducing Bakhtin. Manchester: Manchester University Press, Distributed exclusively in the USA by St. Martin’s Press, 1997
• Yoca, Berrin, Edebiyatta ve Sinematografik Uyarlamalarda Orhan Kemal Karakterlerinin Kronotopik Yapısı, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 2019 Yuva, Hayal, ''Türk Şiirinde Zaman Teminin Değişimi'', Turkish Studies, 4(4), 65, 2009.