Commentaries and Translations Written on Pend-nâme-i Attar in Classical Turkish Literature and Related Scholarly Works

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 40, 419 - 456, 03.02.2023

Sema Levent

https://doi.org/10.55842/talid.1164568

Öz

“Pend” is a Persian term, which can be translated as “a book of advice” or “a book of counsel,” when used together with the suffix “-nâme”. Because of the overarching influence of Feriduddîn-i Attâr’s (d. 618/1221) Pend-nâme, the term gained a special meaning in classical Turkish literature with reference to works written on advice rather than constituting a genre. Having acquired almost as much recognition as the connotations of its title, Feriduddîn-i Attâr’s small yet influential work has sparked much interest in Turkish literature as in Persian. The number of secondary works penned on Pend-nâme demonstrates its popular reception in Turkish literature without questioning its authorship. The commentaries and translations written over the centuries have resulted in the formation of a rich literature on this subject. These commentaries and translations have been transcribed into Turkish through academic works for the use of contemporary audience. Moreover, the contents of these works have been analyzed with the aim to acquire information about the political, literary and cultural atmosphere of the period. This study provides a list of these translations and commentaries written in classical Turkish literature employing documentary analysis. In addition, it puts together an updated list of related contemporary studies. This study has also identified the common themes explored in these academic works as well as updating and correcting inaccurate information transmitted through this literature.

Anahtar Kelimeler

Feriduddin Attar, Pendnâme, translation, literature, commentaries

Klasik Türk Edebiyatında Pendnâme-i Attar Şerh ve Tercümeleri Literatürü

Öz

Farsçada “nasihat”, öğüt” manasına gelen “pend” sözcüğü, “nâme” ile birlikte; “Pend-nâme”, “öğüt kitabı, nasihat risalesi, öğüt kitapçığı” gibi anlamlar taşır. Pendnâme türü Attâr’ın (ö. 618/1221) Pend-nâme’sinin etkisiyle klasik Türk edebiyatında türden ziyade nasihat konusunda yazılan eserlerin özel adı olmuş ve bu konuda yazılan eserler Pend-nâme olarak isimlendirilmiştir. Bir tür ismiyle âdeta aynı bilinirlik derecesine ulaşmış olan, Feriduddîn-i Attâr’a atfedilen hacmi küçük, tesiri büyük bu eser, Fars edebiyatında olduğu kadar Türk edebiyatında da büyük ilgi görmüştür. Türk edebiyatında Attâr’a aidiyeti mevzusu tartışma konusu edilmeden benimsenen Pend-nâme’ye her dönem yoğun bir ilginin olduğu, söz konusu eser üzerine yapılan çalışmalardan da anlaşılmaktadır. Klasik Türk edebiyatında bu esere duyulan alakanın bir sonucu olarak şerh ve tercüme çalışmaları her yüzyıl devam etmiş ve neticede zengin bir literatür oluşmuştur. Ayrıca bu şerh ve tercümeler akademik çalışmaların konusu olarak bir taraftan Latin harflerine aktarılarak günümüz okuyucusunun hizmetine sunulurken diğer taraftan bu metinlerin içerdiği malzeme işlenerek dönemin siyasi, edebi, kültürel atmosferi hakkında bilgi elde edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılarak klasik Türk edebiyatında Pend-nâme’ye yapılan tercüme ve şerhler araştırılarak tablo halinde gösterilmiştir. Ayrıca günümüz araştırmacıları tarafından bu metinler üzerine yapılan çalışmalar incelenerek bunlarla ilgili bilgi verilmiştir. Bu sayede Pend-nâme üzerine yapılan araştırmaların en güncel hali derlenerek konunun düzenli bir şekilde kaleme alınması sağlanmıştır. Yapılan akademik çalışmaların yoğunlaştığı konular tespit edilmiş, yeni bilgiler sayesinde artık güncelliğini yitiren bilgiler üzerinde durulmuş ve hatalı olduğu teyit edilen bilgiler düzeltilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Feriduddîn Attâr, Pend-nâme, tercüme, şerh, literatür

Kaynakça

• Gençosman, M.N. (2014). Pendnâme, Feridüddin Attar. Ataç Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (2009). Pend-i Attâr (Pend-nâme) -Farsça Metin ve Çeviri- Akçağ Yayınları.
• Koşik, H.S. (2021). Tercüme-i Manzûme-i Pend-i Attâr, Âlî (Mehmed bin Seyyid Mehmed el-Muhterem el-Hasenî) (İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım). DBY Yayınları.
• Mahmud Kemal İnal (1969). Son Asır Türk Şairleri, Milli Eğitim Basımevi.
• Mermutlu, M.S. (2012). Diyarbekirli Ahmed Mürşidî Pendnâme, Büyüyenay Yayınları.
• Oğraş, R. (2018). Bağçe-i Safâ-Endûz, Es’ad Mehmed Efendi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öztürk, F. (2018). Tezkire-i Silâhdâr-zâde, Defter Emini Silâhdâr-zâde Mehmed Emîn. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Saraç, M.A.Y. (2016), Osmanlı Müellifleri 1-2-3, Bursalı Mehmed Tahir. TÜBA Yayınları.
• Tokatlı, Ü. (1996). Pîr Mehmed b. Evrenos b. Nûreddin Za’îfî, Kitab-ı Bostân-ı Nasâyih. Erciyes Üniversitesi Yayınları.