States have created systemic road networks in the lands under their control in order to strengthen transportation and facilitate their control. In the Ottoman Empire, roads are mainly divided into three as right, middle and left paths in Anatolia and Rumelia. In the Ottoman Empire, the center's contact and official communication with the countryside was carried out through various structures in different periods of the reign through main and secondary roads. These structures listed until the XIX. century as ulak hükmü, system of menzilhanes, in'am hükmü, kiracıbaşılık and postal organization. We can obtain informations about the menzils from the official documents, and also menzilnames are another sources that give information about menzils, settlements and roads. In this study, first of all, the Anatolian and Rumelian road networks in the Ottoman Empire will be briefly analyzed. Then, the studies in the menzilname literature will be examined under four main headings as military menzilnames, pilgrimage menzilnames, menzilnames that the states officials-ulaks used and studies that examine the menzils as an architecturally.
menzil menzilname military menzilnames hajj menzilnames Ottoman road networks
Devletler idari, ekonomik ve askeri açıdan kontrollerini kolaylaştırmak adına hakimiyetleri altında bulunan topraklarda sistematik yol ağları oluşturmuşlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrol ettiği topraklar düşünülünce, İmparatorluk içerisinde sistematik yol ağlarının oluşturulması bir zaruriyet haline gelmiştir. Bu minvalde Anadolu ve Rumeli yol ağlarında sağ, orta ve sol kol olmak üzere toplam altı adet ana yol oluşturulmuştur. Zaman içerisinde ihtiyaca yönelik olarak ana yollara bağlı tali yollar meydana gelmiştir. Merkezin taşra ile olan irtibatı ve resmi haberleşmesi ana ve tali yollar üzerinden XIX. yüzyıla kadar; ulak hükmü, menzilhane sistemi, in’am hükmü, kiracıbaşılık ve posta teşkilatı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde yollar üzerinde hem yolların güvenliğini hem de yolcuların konaklama, yeme, içme temel ihtiyaçlarının karşılanması için menziller inşa edilmiştir. Menziller; hac menzilleri, askeri menziller ve devlet görevlilerinin-ulakların kullandığı menziller olarak temelde üçe ayrılmaktadır. Bu menziller işleyiş bakımından benzer özelliklere sahip olsalar da coğrafi konum, mimari özellik gibi konularda birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Menzillerle ilgili bilgilere resmi belgelerin yanısıra, menzilnâmeler üzerinden ulaşılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan itibaren kullanıldığı düşünülen yol ağlarının organizasyonunu sağlayan menziller ile ilgili bu döneme kadar birçok çalışma yapılmıştır. Bu nedenle bu çalışmada öncelikle Osmanlı’da bulunan Anadolu ve Rumeli yol ağlarından kısaca bahsedilecektir. Daha sonra ise menzilnâme literatüründe yapılmış olan çalışmalar; askeri menzilnâmeler, hac menzilnâmeleri, devlet görevlilerinin-ulakların kullandığı menziller ve menzilleri mimari olarak inceleyen çalışmalar olarak dört ana başlık altında incelenecektir.
menzil menzilname hac menzilnameleri askeri menzilnameler Osmanlı Yol Ağları
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Derleme Makalesi |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 13 Aralık 2022 |
Yayımlanma Tarihi | 3 Şubat 2023 |
Gönderilme Tarihi | 22 Aralık 2022 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 20 Sayı: 40 |