Okul Öncesi ve İlkokul Öğrencilerindeki Allah Tahayyülünün İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 43 - 77, 30.06.2020

Muhammet Übeydullah Öztabak , Suat Altıntaş

https://doi.org/10.37344/talim.2020.2

Öz

Bu araştırmada, okul öncesi çocukları (5-6 yaş) ile okul dönemi çocuklarının (7-8 yaş) Allah tahayyülleri hakkındaki bilgi edinmek amaçlanmıştır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 50’si 5-6 yaş okul öncesi öğrencisi, 50’si 7-8 yaş okul dönemi öğrencisi olmak üzere toplam 100 öğrenciden oluşmaktadır. Öğrencilerle birebir görüşme yapılarak veri toplanmıştır. Veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Elde edilen verilere göre çocukların büyük çoğunluğu (% 87) Allah’ı tanıdığını ifade ederken, yine çocukların büyük çoğunluğunun Allah’ı anne ve babalarından öğrendikleri sonucuna ulaşılmıştır. 5-8 yaş çocuklarının Allah’ın nasıl olduğuna ilişkin algılarına genel olarak bakıldığında, 5 yaş çocuklarında Allah insana benzetilmektedir yani Allah tahayyülü antropomorfisttir. 6 yaşta ise Allah’ın daha çok büyüklüğü ve iyiliği üzerinde durulduğu gözlenmektedir. 7 yaş çocuklarında ise Allah büyüklük özelliği ve gökyüzü ile eşleştirilmiştir. Bunun sebebi gökyüzünün sonsuza açılması, uçsuz bucaksızlığı ve Tanrı’nın yüceliğine işaret ettiği için metaforik olarak çocuklarda sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. 8 yaşta ise insana benzetme tekrar ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Allah tahayyülü, Allah tasavuru, din eğitimi, okul öncesi, çocuk

Kaynakça

• Akturan, U. ve Esen, A. (2008). Fenomenoloji. Nitel Araştırma Yöntemleri (Editörler: Baş, T. ve Akturan, U.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Altaş, N. (2001). İlköğretimde din kültürü ve ahlâk bilgisi öğretimi (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Arslan, A. (2004). Bir sosyolojik olgu olarak televizyon. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-17.
• Arthur, J. T. (1979). Çocuk psikolojisi (Çev. Günçe, G.). Ankara: A.Ü.E.F. Yayınları.
• Ay, M. E. (1993). Çocuk ve din eğitimi. Yeni Dünya Dergisi, 2, 71.
• Ay, M. E. (1994). Din eğitiminde mükafat ve ceza. İzmir: Nil Yayınları.
• Barrett J. & Richert, R. A. (2003). Antropomorphism or preparedness exploring children’s God concepts. Review of Religious Research, 44, 300-312.
• Bedir, F. N. (2017). Yetişkinlerin çocukluk anılarındaki imgesinin analizi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(32), 717-740.
• Bilgin, B. (1986). Çocuğun manevi eğitimi. Din Öğretimi Dergisi, 10.
• Bovet, P. (1958). Din duygusu ve çocuk psikolojisi (Çev. S. Odabaş). Ankara.
• Buhari, E. A. M. (1981). El-Camiu's-Sahih (Cilt I-VIII). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Clark, W. H. (1961). The psychology of religion. New York: The Macmillan Company.
• Corvelyn, J. & Luyten, P. (2005). Psychodynamic psychologies and religion. New York: The Guiltford Press.
• Çabuk, S. K. (2006). İlköğretim öğrencilerinde Allah inancı (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Çetin, B. (1991). 6-12 yaşları arasındaki çocuklarda Allah inancının gelişimi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dickie, J. R., Eshleman A. K., Merasco, D.M., Shepard, A., Wilt, M. V., and Johnson, M. (1997) Parent-child relationships and children's Images of God. Journal for the Scientific Study of Religion, 36(1), 25-43.
• Durusoy, A. (1998). Hayal. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hayal Erişim tarihi: 05.02.2019.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yay.
• Evkuran, M. (2007). İslam düşünce geleneğinde Tanrı tasavvuru. İslami İlimler Dergisi, 2(1), 45-62.
• Freud, S. (1918). Totem and taboo (Çev. A. A. Brill, Moffat), New York: Yard and Company.
• Freud, S. (1927). Bir yanılsamanın geleceği. (Çev. H.Z. Kars), İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Froom, E. (2000). Psikanaliz ve din (Çev. Arıtan, A.). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Garrod, A., Beal, C. & Shin, P. (1990). The development of moral orientation in elementary school children. Sex Roles, 22, 13-27.
• Goldman, R. J. (1964). Researches in religious thinking. (L. B. Brown Ed.) Psychology and Religion (Middlesex, England: Penguin Education, 1973) adlı eserin içinde, 165-185.
• Grimes, C. (2007). God image research: A literature review. Co-published Simultaneously in Journal of Spirituality in Mental Health, 9(3/4), 11-32.
• Gürses, İ. & Kılavuz, M. A. (2011). Erikson’un psiko-sosyal gelişim dönemleri teorisi açısından kuşaklararası din eğitimi ve iletişiminin önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 153-166.
• Harms, E. (1944). The development of religious experience in children. The American Journal of Sociology, 50(2).
• Heller, D. (1984). The children’s God. (Unpublished Doctora Thesis). The University of Michigan.
• Heller, D. (1988). The children’s God. London: The University of Chicago Press Ltd.
• Hertel, B. R. and Donahue, M.J. (1995). Parental influences on God images among Children: Testing Durkheim's Metaphoric Parallelism. Journal for the Scientific Study of Religion, 34(2), 186-199.
• Hökelekli, H. (1998). Din psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları.
• Kay, W. K. & Ray, L. (2004). Concepts of God: The salience of gender and age. JET, 17(2), 238-251.
• Kaya, M. (2011). Tasavvur, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tasavvur Erişim Tarihi: 05.02.2019.
• Kirkpatrick, L. A. (1992). An attachment-theory approach to the psychology of religion. International Journal for the Psychology of Religion, 2, 3-28.
• Kohlberg, L. & Kramer, R. (1969). Continuities and discontinuities in childhood and adult moral development. Human Development, 12, 93-120.
• Kvale, S. (1996). InterViews: An introduction to qualitative research interviewing. Thousand oaks: sage
• Ladd, K. L., Mc Intosh, D. N. & Spilka, B. (1998). Children’s God concept: Influences of denomination, age, and gender, The International Journal for the Psychology of Religion, 8, 49-56.
• Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquirv. Newbury Park: Sage Publications.
• Long, D., Elkind, D., & Spilka, B. (1967). The child’s conception of prayer. Journal for the Scientific Study of Religion, 6, 101-109. Mehmedoğlu, Y. (1998). Çocuk gelişimi ve eğitimi. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Mehmedoğlu, A. U. (2011). Tanrı’yı tasavvur etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Nelsen, H. M. and Kroliczak, A. (1984). Parental use of the threat "God will punish": replication and extension. Journal for the Scientific Study of Religion, 23(3), 267-277.
• Öcal, M. (2004). Okul öncesi ve ilköğretim çağı çocuklarının Allah tasavvurları üzerine bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(2), 59-80.
• Peker, H. (2008). Din psikolojisi. Samsun: Aksiseda Matbaası.
• Piaget, J. (2005). Çocuğun gözüyle dünya. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Ritzer, G. (2014). Klasik sosyoloji kuramları. Ankara: De ki Yayınları.
• Rizzuto, A. M. (1979). The birth of the living God. Chicago: The University of Chicago Pres.
• Roos, S. A. Iedema J. and Miedema, S. (2004). Influence of maternal denomination, God concepts, and child-rearing practices on young children's God concepts. Journal for the Scientific Study of Religion, 43(4), 519-535.
• Ruchgy, W. J. (2004). The relationship of mental representation of God to levels of faith development (Unpublished Doctoral Thesis). The University of Detroit Mercy, Detroit, Michigan.
• Selçuk, Z. (1997). Eğitim psikolojisi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Sinanoğlu, A. (2005). Kelam tarihinde Tanrı tasavvurları. Ankara: Avrasya İlahiyat.
• Sohn, L. E. (1985). God concepts in children: Beliefs about the attributes of God and implications for Lutheran curriculum and instruction (Unpublished Master Thesis). Marquette University The Faculty of the Graduate School, Milwaukee, Wisconsin.
• St. Clair, M. (2004). Human relationships and the experience of God. Oregon: Wipf and Stock Publishers.
• Şafak, Ş. (2006). 6-11 yaş çocukların Allah ve peygamberden istek ve beklentileri (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Takriti, R. A., Barrett, M. & Buchanan-Barrow, E. (2006). Children’s understanding of religion: Interviews with Arab-Muslim, Asian-Muslim, Christian and Hindu children aged 5-11 years. Mental Health, Religion and Culture, 9, 29-42.
• Topaloğlu, B. (2006). Allah inancı. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
• Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlük. (2018). Allah maddesi. 13 Mart 2018 tarihindehttp://www.tdk.gov.tr/index.php? option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5aa76f6a880cf8.22345200 adresinden erişildi.
• Tütüncü, M. (1987). Çocukta duygu ve heyecan eğitimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 265-284.
• Vergote, A. (1978). Çocuklukta din (Çev. Erdoğan F.), A.Ü.İ.F.D., XXII, 315-329.
• Vergote, A. (1999). Din, inanç ve inançsızlık (Çev. Uysal, V.). İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Vianello, R., Carraro, G. C. & Lis, A. (1978) L'immagine Della Divinita e L'assimilazione Della Nozioni Religiose Bambini Istituzionalizzatti. Orientamenti Pedagogici, 4, 630-643.
• Vienello, R. T. & Kalevi, R. D. (2000). Çocukların dini kavramları (Çev. İlhan, Y.). Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 7, 403-444.
• Yavuzer, H. (2001). Eğitim ve gelişim özellikleriyle okul çağı çocuğu, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuz, K. (1983). Çocukta dini duygu ve düşüncenin gelişimi. Ankara: Boğaziçi Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2007). Çocuklarda Tanrı tasavvurunun gelişimi. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Yıldız, M. & Arık, R. S. (2011). The image of God in children’s compositions, Journal of Islamic Research, 4, 254-278.
• Yin, R. K. (1985). Case study research: Design and methods. Beverly Hills, CA: Sage Publications.