İmam Hatip Lisesi Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılık Düzeyleri İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 147 - 167, 31.12.2022

Hatice Tuncer Uçar , Mustafa Köylü

Öz

Liderlik sosyal hayatın pek çok alanında olduğu gibi eğitim kurumları için de önemli bir olgu haline gelmiştir. Modern zamanların getirdiği hızlı değişim, okula yönelik beklentilerin artmasına ve okulun öğrencilerin sosyal ve akademik başarısındaki yerinin sorgulanmasına neden olmuştur. Bu yeni yaklaşıma göre okul müdürlerinin, mevzuatı uygulayan bir yönetici olmasından ziyade, okul gelişimi için çaba sarf eden liderler olması beklenmektedir. Diğer taraftan iş görenlerin örgütün hedeflerini ve değerlerini benimseme, bunlara yönelik güçlü bir inanç duyma ve çaba sarf etme olarak tanımlanan örgütsel bağlılık kavramı da, eğitim kurumları için oldukça önemli bir konu haline gelmiştir. Bu araştırmada İmam-Hatip Liselerinde görev yapan okul müdürlerinin algılanan liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden “ilişkisel tarama modeli” tercih edilmiştir. Araştırmanın örneklemini, evrenden tesadüfî örnekleme yöntemi ile seçilen 445 İmam-Hatip Lisesi öğretmeni oluşturmaktadır. Verilerin toplanması amacıyla Demografik Özellikler Bilgi Formu, Okul Müdürleri Liderlik Stili Ölçeği ve Örgütsel Bağlılık Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin algıladıkları liderlik stilleri puan ortalamaları arasında en yüksek puan “dönüşümcü liderlik” stilinde görülmüştür (x̄: 3,76). Örgütsel bağlılıkta en yüksek puan ortalaması ise x̄: 3,9 puan ile duygusal bağlılık boyutunda bulunmuştur. Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri ile dönüşümcü liderlik stili algıları arasında p<0,001 anlamlılık düzeyinde, pozitif yönlü ve orta düzey bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yapmış olduğumuz çoklu regresyon analizi sonucunda, liderlik stillerinin, öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğuna yönelik kurmuş olduğumuz model doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik Stilleri, Örgütsel Bağlılık, İmam Hatip Lisesi, Dönüşümcü Liderlik, Okul Müdürü, Din Eğitimi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

العلاقة بين مستويات الالتزام التنظيمي لمعلمي مدرسة الإمام الخطيب الثانوية و أنماط القيادة لمديري المدارس

Öz

أصبحت القيادة ظاهرة مهمة للمؤسسات التعليمية وكذلك في العديد من مجالات الحياة الاجتماعية. أدى التغيير السريع الذي أحدثه العصر الحديث إلى زيادة في التوقعات للمدرسة والتشكيك في مكانة المدرسة في النجاح الاجتماعي والأكاديمي للطلاب. وفقًا لهذا النهج الجديد ، يُتوقع من مديري المدارس أن يكونوا قادة يبذلون جهودًا لتحسين المدرسة بدلاً من أن يكونوا إداريين ينفذون التشريع من ناحية أخرى ، أصبح مفهوم الالتزام التنظيمي ، الذي يُعرَّف على أنه تبني أهداف وقيم المنظمة ، والإيمان القوي بها وبذل الجهد ، قضية مهمة جدًا للمؤسسات التعليمية. في هذه الدراسة ، تمت محاولة تحديد العلاقة بين أنماط القيادة المتصورة لمديري المدارس العاملين في ثانوية الإمام الخطيب ومستويات الالتزام التنظيمي للمعلمين. في البحث ، تم تفضيل "نموذج الفحص العلائقي" ، وهو أحد أساليب البحث الكمي. تكونت عينة الدراسة من 445 معلمًا من مدرسة الإمام الخطيب الثانوية تم اختيارهم من الكون بطريقة أخذ العينات العشوائية. تم استخدام نموذج معلومات الخصائص الديموغرافية ومقياس أسلوب القيادة لمديري المدارس ومقياس الالتزام التنظيمي لجمع البيانات. نتيجة للبحث ، لوحظت أعلى درجة بين أساليب القيادة التي يتصورها المعلمون في أسلوب "القيادة التحويلية" (3،76). تم العثور على أعلى متوسط درجة في الالتزام التنظيمي في بعد الالتزام العاطفي مع x̄: 3.9 نقطة. تم تحديد وجود علاقة إيجابية ومتوسطة بين مستويات الالتزام التنظيمي للمعلمين وتصوراتهم عن أسلوب القيادة التحويلية عند مستوى أهمية p <0.001. نتيجة لتحليل الانحدار المتعدد الذي قمنا به ، تم تأكيد النموذج الذي أنشأناه بأن أساليب القيادة هي مؤشر هام على مستويات الالتزام التنظيمي للمعلمين

Anahtar Kelimeler

الالتزام التنظيمي, ثانوية الإمام الخطيب, القيادة التحويلية, مدير المدرسة, التعليم الديني, أساليب القيادة

Proje Numarası

Yok

The Relationship between the Organizational Commitment Levels of Imam Hatip High School Teachers and the Leadership Styles of School Principals

Öz

Today, leadership has become an important phenomenon for educational institutions as well as in many areas of social life. The rapid change caused by modern times has led to an increase in expectations for the school and questioning of the school in the social and academic success of students. According to this new approach, school principals are expected to be leaders who make efforts for school improvement rather than being an administrator who implements just the legislation. In addition, the concept of organizational commitment, which is defined as adopting the goals and values of the organization, having a strong belief in them and making an effort, has also become a very important issue for educational institutions. In this research, it was tried to examine the relationship between the perceived leadership styles of school principals working in Imam Hatip High Schools and the organizational commitment levels of teachers. In the study, “relational screening model”, one of the quantitative research methods, was preferred. The sample of the study consists of 445 İmam Hatip High School teachers selected from the universe by random sampling method. In order to collect data, Demographic Characteristics Information Form, School Principals Leadership Style Scale and Organizational Commitment Scale were used. In the result of the study, the highest score among the leadership styles perceived by the teachers was seen in the “transformational leadership style” (x: 3.76). The highest mean score in organizational commitment was found in the dimension of “emotional commitment” with x: 3.9 points. It has been understood that there is a positive and moderate relationship between teachers’ organizational commitment levels and their perceptions of transformational leadership style at p 0.001 significance level. As a result of the multiple regression analysis we have done the model we have established that leadership styles are a significant predictor of teachers’ organizational commitment levels has been confirmed.

Anahtar Kelimeler

Leadership Styles, Organizational Commitment, Imam Hatip High School, Transformational Leadership, School Principal, Religious Education

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Adair, John. Inspring Leadership: Learning From Great Leaders. London: Thorogood, 2002.
• Akan, Durdağı – Yalçın, Sinan. “Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama 6/11 (2015), 123-150.
• Akan, Durdağı vd. “Okul Müdürleri Liderlik Stili Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13/51 (2014), 392-415.
• Akın, Uğur. “Liderlik”. Eğitim Yönetimi. Ed. Necati Cemaloğlu - Murat Özdemir, 131-158. Ankara: Pegem Akademi, 2. Baskı, 2019. Allen, Natalie J. - Meyer, John P. “Affective, Continuance, and Normative Commitment to the Organization: An Examination of Construct Validity”. Journal of Vocational Behavior 49/3 (1996), 252-276.
• Avcı, Ahmet. “Öğretmen Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi 24/2 (2015), 161-189.
• Aydın, Ahmet Hamdi. Yönetim Bilimi. Ankara: Seçkin Yayınları, 2011.
• Aydın, Ayhan, vd. “Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin, Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığına ve İş Doyumuna Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi 13/2 (2013), 795-811.
• Balay, Refik. Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. Ankara: Nobel Yayınları, 2000.
• Bass, Bernard M. - Bass, Ruth. The Bass Handbook of Leadership. London: Free Press, Fourth Edition, 2008.
• Bass, Bernard M. “From Transactionatol Transformational Leadership: Learning to Share the Vision”. Organizational Dynamics 18/3, (1990), 19-31.
• Bayram, Levent. “Yönetimde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Bağlılık”. Sayıştay Dergisi, 59 (2005), 125-139.
• Bektaş Fatih vd. “Öğretmen Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Rolü”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (Ekim 2014), 122-130.
• Beşiroğlu, Aykut. Ortaöğretim Kurumları Yöneticilerinin Liderlik Stillerinin Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Brown, Andrew D. “Transformational Leadership in Tackling Technical Change”. Journal of General Management 19/4 (1994), 1-12.
• Brundrett, Mark. “The Development of School Leadership Preparation Programmes in England and the USA: a Comparative Analysis”. Educational Management & Administration 29/2 (2001), 229-245.
• Buluç, Bekir. “Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 15/57 (2009), 5-34.
• Burns, James MacGregor. Leadership. New York: Open Road Integrated Media, 2012.
• Burns, James MacGregor. Transforming Leadership. New York: Grove Press, 2003.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Çelik, Sabri - Eryılmaz, Fahri. “Öğretmen Algılarına Göre Endüstri Meslek Lisesi Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Düzeyleri (Ankara İli Örneği)”. Politeknik Dergisi 9/4 (2006), 211-224.
• Çelik, Vehbi. “Eğitim Yöneticisi Yetiştirme Politikasına Yön Veren Temel Eğilimler”. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 2002, 3-12.
• Çelik, Vehbi. Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem Akademi, 7. Baskı, 2013.
• Çevik-Tekin. İlknur - Akgemci, Tahir. “Örgütsel Bağlılığın Yenilikçi İş Davranışına Etkisi”. Business & Management Studies: an International Journal 7/4 (2019), 1709-1739.
• Çıngı, Hülya. Örnekleme Kuramı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi, 1994.
• Dağlı, Abidin vd. “Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 17/68 (2018), 1788-1800.
• Demirağ, Bülent - Çelik, Mazlum. “Lider Davranış Özelliklerinin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/27 (2019), 1-21.
• Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. Anadolu İmam Hatip Liseleri ve İmam Hatip Ortaokulları Tanıtım Kitapçığı. http://dogm.meb.gov.tr/pdf/ImamHatipTanitimKitapcigi.pdf (Erişim 26.07.2022).
• Doğan, Soner. “Çağdaş Liderlik Yaklaşımları”. Eğitim Yönetiminde Liderlik. Ed. Nezahat Güçlü, 91-132. Ankara: Pegem Akademi, 4. Baskı, 2020.
• Eren, Erol. Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. Ankara: Beta Yayınları, 2015.
• Eren, Erol, Yönetim Psikolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme İktisadi Enstitüsü Yayınları, 1989.
• Eryeşil, Kemalettin - Iraz, Rifat. “Liderlik Tarzları ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Alan Araştırması”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO Dergisi 20/2 (2017), 129-139.
• Federal Emergency Management Agency. Leadership and Influence: Independent Study. Washington 2005, Unite 1. https://training.fema.gov/emiweb/downloads/is240.pdf (Erişim 19.09.2022).
• George, Darren - Mallery, Paul. IBM SPSS Statistics 26 Step by Step A Simple Guide and Reference, New York: Routledge, Sixteenth Edition, 2020.
• Gül, Hasan. “Örgütsel Bağlılık Yaklaşımlarının Mukayesesi ve Değerlendirmesi”. Ege Academic Review 2/1 (2002), 37-56.
• Gümüş, Emine. “Eğitim Yönetimi Programlarında Liderlik”, Eğitim Yönetiminde Liderlik, Ed. Nezahat Güçlü, 355-378. Ankara: Pegem Akademi, 4. Baskı, 2020.
• Hoy, Wayne K. - Miskel, C. G. Educational Administration Theory, Research and Practıce. New York: MC Graw Hill, ninth edition, 2013.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları, 2016.
• Karip, Emin. “Dönüşümcü Liderlik”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 16/16 (Temmuz 1998), 443-465.
• Kılınç, Ali Çağatay. “Çağdaş Liderlik Yaklaşımları, Öğretim Liderliği-Öğretmen Liderliği-Dağıtımcı Liderlik”, Eğitim Yönetiminde Liderlik, Ed. Nezahat Güçlü, 65-90. Ankara: Pegem Akademi, 4. Baskı, 2020.
• Kul, Murat - Güçlü, Mehmet. “Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 7/2 (2010), 1021-1038.
• Meyer, John P. - Allen, Natalie J. “A Three-Component Conceptualization of Organizational Commitment”. Human Resource Management Review 1/1 (1991), 61-89.
• Meyer, John P. et al. “Commitment to Organizations and Occupations: Extension and Test of a Three Component Conceptualization”. Journal of Applied Psychology 78/4 (1993), 538-551.
• Özdamar, Kazım. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Nisan Kitapevi, 2013.
• Özdemir, Murat. Eğitim Yönetimi Alanın Temelleri ve Çağdaş Yönelimler. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
• Özgener, Şevki - Kılıç, Gülten. “Eğitim Kurumlarında Liderlik Tarzları ve Örgüt Kültürünün Performans Üzerindeki Etkisi”. 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi. 367-375.
• Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Özkul, Ramazan vd. “Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Güven Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 21/82 (2022), 584-602. DOI: 10.17755/esosder.1018538
• Serinkan, Celaleddin. “Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik Tarzları ve Tepe Yöneticileri İçin Önemi”. Maltepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Ekonomik, Toplumsal ve Siyasal Analiz Dergisi 1/2 (2002), 73-79.
• Sevinçtekin, Hasan. Bir Yükseköğretim Kurumunda Algılanan Liderlik Stilleri ile Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Soba, Mustafa - Akman, Elvettin. “Liderlik Stilleri ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İzmir Karabağlar İlçesinde Bulunan Devlet Okulları Üzerinden İncelenmesi”. İşletme Araştırmaları Dergisi 10/4 (2018), 1123-1147. DOI:10.20491/isarder.2018.566
• Şimşek, M. Şerif - Çelik, Adnan. Yönetim ve Organizasyon, Konya: Eğitim Akademi, 2011.
• Şişman, Mehmet - Turan, Selahattin. “Dünyada Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesine İlişkin Başlıca Yönelimler ve Türkiye İçin Çıkarılabilecek Bazı Sonuçlar”. 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu. 1/239-253. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 2002.
• Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson, Fifth Edition, 2007.
• Taşdemir-Afşar, Selda. Çalışma Yaşam Kalitesinin Örgütsel Bağlılık Düzeyi Üzerindeki Etkisi: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademisyenler Üzerine Nicel Bir Araştırma. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Terzi, Ali Rıza - Çelik, Hande. “Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ve Algılanan Örgütsel Destek İlişkisi”. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi 5/2 (2016), 87-98.
• Ülgen, Hayri - Mirze, Kadri. İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul: Literatür Yayıncılık Dağıtım, 2004.
• Williams-Boyd, Pat. Educational Leadership : a Reference Handbook. California: Abc Clio Inc., 2002.
• Yiğitel, Selçuk. Öğretmen ve Akademisyenlerin Algıladıkları Liderlik Tarzları İle Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki. İstanbul: Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Yukl, Gary. Leadership in Organizations. Harlow: Pearson Education, Global Edition, 2013.