Religious Education in Imam Hatip Secondry Schools According to Religious Culture and Ethics Teachers: An Example of Istanbul Province

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 209 - 232, 31.12.2024

Hilal Bayrakdar , Emine Keskiner

Öz

Reopened in 2012, Imam Hatip Secondary Schools (İHO) account for 18 percent of the total number of secondary schools in Turkey. In terms of religious education, in these schools, unlike other secondary schools, elective courses in the field of religion, ethics and values are taught as compulsory courses. The main problem of the research is to learn the opinions of Religious Culture and Moral Knowledge (DKAB) teachers working in İHOs about the religious education given in these schools.
In order to interpret the current situation of religious education in İHOs based on the opinions of teachers, interview, one of the qualitative research methods, was preferred. Between February 27 and March 22, 20 DKAB teachers working in seven different İHOs were interviewed between February 27 and March 22, 2023 using a semi-structured interview form. The findings of these interviews indicate that the curricula and textbooks of religion, ethics and values courses need to be updated. In addition, it was stated that changes in the student profile should also be taken into consideration in order to increase the effectiveness of religion courses. In the context of environmental factors, teachers emphasized the impact of social media platforms on students and stated that this change directly affects religious education.
As a result of our study, it is understood that although there are aspects of İHOs that are open to improvement, they maintain their characteristics as an educational institution that has goals such as teaching the nature of the religion of Islam, creating the opportunity for students to know and love Islam and its Prophet, paving the way for religious practices as well as teaching them, and creating positive behavioral changes in students.

Anahtar Kelimeler

Imam Hatip Secondary Schools, Religious Education, Basic Religious Studies Lesson, The Holy Quran Lesson, Life of Our Prophet Lesson, Social Media

DKAB Öğretmenlerine Göre İmam Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi: İstanbul İli Örneği

Öz

2012 yılında yeniden açılan İmam Hatip Ortaokulları (İHO) sayısal olarak ülkemizde bulunan toplam ortaokul sayısının yüzde 18’ine tekabül etmektedir. 2012 öncesinde yaklaşık 15 yıl kapalı kalan İHO’ların aradan geçen süre zarfında yaşanan değişme ve gelişmelerden etkilendiği, dolayısıyla geçmişteki İHO’lardan farklı olduğuna dair görüş ve gözlemler bu araştırmanın yapılmasında etkili olmuştur. Araştırmamızın amacı İHO’larda görev yapan DKAB öğretmenlerinin bu okullardaki din eğitimi hakkında ne düşündüklerinin incelenmesi yoluyla geçmişe nazaran din eğitimi bağlamında herhangi bir değişiklik olup olmadığının ortaya konulmasıdır.
Din eğitimi açısından İHO’larda diğer ortaokullardan farklı olarak Din ve Değerler Alanı seçmeli dersleri zorunlu olarak okutulmaktadır. Bu okullardaki din eğitiminin mevcut durumunu incelemek amacıyla çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tercih edilmiştir. Bu kapsamda 27 Şubat- 22 Mart 2023 tarihleri arasında yedi farklı İHO’da görev yapan 20 DKAB öğretmeniyle görüşülmüştür. Görüşmelerde yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen bulgular, öğretmenlerin Din ve Değerler Alanı derslerinin öğretim programlarının ve ders kitaplarının güncellenmesi gerektiğine işaret etmektedir. Ayrıca, din derslerinin etkinliğini artırmak için öğrenci profilindeki değişimlerin de göz önünde bulundurulması gerektiği belirtilmiştir. Çevresel faktörler bağlamında, öğretmenler sosyal medya platformlarının öğrenciler üzerindeki etkisinin altını çizmiş ve bu değişimin din eğitimini doğrudan etkilediğini ifade etmişlerdir.
Çalışmamız sonucunda İHO’ların geliştirilmeye açık yönleri bulunmakla birlikte İslam dininin mahiyetini öğretmek, öğrencilere İslam’ı ve Peygamberini tanıma ve sevme imkânı oluşturmak, dinî pratiklerin öğretilmesinin yanı sıra yapılmasının önünü açmak ve öğrencilerde olumlu anlamda davranış değişikliği oluşturmaya çalışmak gibi hususiyetlerinin olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İmam Hatip Ortaokulu, Din Eğitimi, Temel Dini Bilgiler Dersi, Kur’an-ı Kerim Dersi, Peygamberimizin Hayatı Dersi, Sosyal Medya

التربية الدينية في مدارس إمام خطيب الثانوية حسب الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية: مثال لمحافظة اسطنبول

Öz

وتمثل مدارس الإمام خطيب الثانوية التي أعيد افتتاحها في عام 2012 نسبة 18% من إجمالي عدد المدارس الثانوية في تركيا. فيما يتعلق بالتعليم الديني، في هذه المدارس، على عكس المدارس الثانوية الأخرى، يتم تدريس المقررات الاختيارية في مجال الدين والأخلاق والقيم كمقررات إجبارية. وتتمثل المشكلة الرئيسية للبحث في معرفة آراء معلمي الثقافة الدينية والمعرفة الأخلاقية العاملين في هذه المدارس الثانوية حول التعليم الديني المقدم في هذه المدارس.
من أجل تفسير الوضع الحالي للتعليم الديني في مدارس إمام خطيب الثانوية استنادًا إلى آراء المعلمين، تم تفضيل المقابلة، وهي إحدى طرق البحث النوعي. في الفترة ما بين 27 فبراير و22 مارس 2023، أجريت مقابلات مع 20 معلمًا من معلمي التربية الدينية. تشير نتائج هذه المقابلات إلى أن المناهج والكتب المدرسية لمقررات الدين والأخلاق والقيم تحتاج إلى تحديث. بالإضافة إلى ذلك، ذُكر أنه ينبغي أيضًا مراعاة التغييرات في ملف الشخصي للطالب من أجل زيادة فعالية دروس الدين. في سياق العوامل البيئية، أكد المعلمون على تأثير منصات التواصل الاجتماعي على الطلاب وذكروا أن هذا التغيير يؤثر بشكل مباشر على التربية الدينية.
ونتيجة لدراستنا هذه، يتبين لنا أنه على الرغم من وجود جوانب في مدارس التربية الإسلامية قابلة للتحسين، إلا أنها تحافظ على خصائصها كمؤسسة تعليمية لها أهدافها مثل تعليم طبيعة دين الإسلام، وتهيئة الفرصة للطلاب لمعرفة وحب الإسلام ونبيه، وتمهيد الطريق للممارسات الدينية وتعليمها، وإحداث تغييرات سلوكية إيجابية لدى الطلاب.

Anahtar Kelimeler

مدارس الإمام خطيب الثانوية, التربية الدينية, درس التربية الدينية الأساسية, درس القرآن الكريم, ، درس حياة نبينا الكريم, وسائل التواصل الاجتماعي

Kaynakça

• Akdeniz, Muhammet. İmam Hatip Ortaokulundan Mezun Olan Öğrencilerin İmam Hatip Liselerini Tercih Etmeme Nedenleri. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2022.
• Arslan, Beyhan. Okul Yöneticisi, Öğretmen ve Veli Bakış Açısı ile Okullarda Kullanılan Sosyal Medya Uygulamalarının Eğitime Etkisi: Çorum İli Örneği. Amasya: Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Aşlamacı, İbrahim. Paydaşlarına Göre İmam-Hatip Ortaokullarında Din Eğitimi. Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım., 2017.
• Aşlamacı, İbrahim - Gök, Ömer Faruk. “Öğretmenlerine Göre Ortaokul Din, Ahlak ve Değerler Alanı Seçmeli Derslerinde Karşılaşılan Sorunlar: Nitel Bir Araştırma”. AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14 (2019), 354-385.
• Creswell, John W. Eğitim Araştırmaları Nicel ve Nitel Araştırmanın Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi, 3. Baskı., 2020.
• Çakan, Zeki. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Çiftçi, Metin - Şimşek, Eyüp. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinin Okul Motivasyonlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Erzurum İli Örneği)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 1 (2021), 279-301.
• Ertaş, Hikmetullah. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinde Peygamber Tasavvuru (Niğde Örneği)”. Van İlahiyat Dergisi 7 (2019), 21-40.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 18. Basım., 2008.
• Kaya, Zeynep - Algur, Hüseyin. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinin Rol Model Tercihlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Değerler Eğitimi Dergisi 20/43 (2022), 199-241.
• Koca, Hüseyin Kasım. “İmam Hatip Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımındaki Dini Eğilimleri”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2021), 105.
• Koç, Ahmet. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinin Okul İklimi Algıları ile Okula Bağlılıkları Arasındaki İlişki”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/2 (2021), 798-812.
• Koç, Ahmet - Batman, Elif. “Yöneticilerine Göre İmam Hatip Ortaokulları (Sorunlar- Beklentiler- Öneriler)”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri. Dem Yayınları, 2015.
• Öcal, Mustafa. “Türk Hukuk Mevzuatında Din Eğitim ve Öğretiminin Yeri ve Uygulama Biçimi”. Avrupa Birliği Sürecinde Dinî Kurumlar ve Din Eğitimi. Ensar Neşriyat, 1. Baskı., 2007.
• Özdemir, Şuayip - Karateke, Tuncay. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinin Okullarından Memnuniyet Durumu ve Lise Tercihleri (Elazığ Örneği)”. 2/583-598. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Öztürk, Fatma Dolunay - Tosun, Aybiçe. “Sosyal Medyada Yer Alan Dini İçerikler ve Din Eğitimi Üzerindeki Etkileri: Bir Alan Araştırması”. Tokat İlmiyat Dergisi 9/2 (2021), 608.
• Sevilmiş, Saliha. İmam Hatip Ortaokulları Hz. Muhammed’in Hayatı Dersi Müfredatında Yer Alan Âdâb-ı Muâşeret Konularının Öğrenciler Üzerindeki Etkisi (6. 7. 8. Sınıf İstanbul Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 9. Baskı., 2008.
• Yıldırım, Mustafa. 5. Sınıf Peygamberimizin Hayatı Ders Kitabına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• “Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2022/’23”. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, 29 Eylül 2023. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/29151106_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2022_2023.pdf