The Use of Digital Technologies in the Measurement and Evaluation Processes of the Maarif Model of the Century of Turkiye Curriculum: A Case Study in the Example of Imam-Hatip High School

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 173 - 195, 30.09.2025

Zeynep Amanet Araz , Zarife Şeyma Altın

Öz

Today, the dizzying developments in technology have made it necessary to utilize technology in education and measurement and evaluation processes. Utilizing only traditional measurement and evaluation methods and tools has become insufficient. As a matter of fact, in the common text of the Maarif Model of the Century of Türkiye Curriculum, which has started to be implemented as of the 2024-2025 Academic Year, it has been emphasized that digital technologies should be utilized in measurement and evaluation processes. The Maarif Model of the Century of Türkiye Curriculum has started to be implemented gradually in the 2024-2025 Academic Year without a pilot application. For this reason, the problems and deficiencies that may be encountered during the implementation of the program are unknown. Field research will contribute to the program development process. This research aims to determine the use of digital technologies in religious education measurement and evaluation processes. The use of digital technologies in the measurement and evaluation processes of the Anatolian Imam Hatip High School Basic Religious Knowledge course, which is taught according to the Maarif Model of the Century of Türkiye, which was implemented for the first time in the 2024-2025 academic year when the study was prepared for publication, was examined. Research findings were obtained from classroom observations regarding the use of digital applications in the measurement and evaluation processes of the 9th Grade Basic Religious Knowledge Course, which is processed in accordance with the Maarif Model of the Century of Türkiye Curriculum, and interviews with teachers and students. In the research conducted in the case study design, the data were analyzed with content analysis. As a result, it was found that in the Maarif Model of the Century of Türkiye measurement and evaluation processes, teachers used the smart board the most among digital tools-applications, did not prefer the Education Information Network (EBA), only a number of teachers used e-content, they did not use external links for end-of-unit evaluation; self-evaluation, group evaluation, peer evaluation forms presented with QR codes could not be used by teachers, and teachers did not include digital games in their lessons. Based on these findings, it is possible to say that the use of digital technology in measurement and evaluation processes is not at a sufficient level and that teachers need training in this regard.

Anahtar Kelimeler

The Maarif Model of the Century of Türkiye Curriculum , Measurement and Evaluation , Formative Evaluation , Digital Technologies , Religious Education , Imam Hatip Schools

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ölçme Değerlendirme Süreçlerinde Dijital Teknolojilerin Kullanımı: İmam Hatip Lisesi Örneğinde Bir Durum Çalışması

Öz

Günümüzde teknolojik alanda yaşanan baş döndürücü gelişmeler, eğitimde ve ölçme değerlendirme süreçlerinde teknolojiden yararlanmayı gerekli kılmıştır. Yalnızca geleneksel ölçme ve değerlendirme yöntemlerinden, araçlarından istifade etmek yetersiz kalmıştır. Nitekim, 2024-2025 Eğitim-öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlayan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları ortak metninde de ölçme değerlendirme süreçlerinde dijital teknolojilerden istifade edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları 2024-2025 Eğitim Öğretim yılında pilot uygulama yapılmadan kademeli olarak uygulanmaya başlamıştır. Bu nedenle programın uygulanışı esnasında karşılaşılabilecek problemler, eksiklikler bilinmemektedir. Saha araştırmaları, programı geliştirme sürecinde katkı verici olacaktır. Bu araştırma, din eğitimi ölçme değerlendirme süreçlerinde dijital teknolojilerin kullanım durumunu tespit etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın yayına hazırlandığı 2024-2025 eğitim öğretim yılında ilk kez uygulanan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ ne göre işlenen Anadolu İmam Hatip Lisesi Temel Dini Bilgiler dersi ölçme değerlendirme süreçlerinde dijital teknolojilerin kullanımı incelenmiştir. Araştırma bulguları; Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları doğrultusunda işlenen 9. Sınıf Temel Dini Bilgiler Dersi ölçme değerlendirme süreçlerinde dijital uygulamaların kullanımına ait sınıf gözlemlerinden, öğretmen ve öğrencilerle gerçekleştirilen mülakatlardan elde edilmiştir. Durum çalışması deseninde gerçekleştirilen araştırmada veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Sonuç olarak Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ölçme değerlendirme süreçlerinde öğretmenlerin dijital araçlar-uygulamalar içinde en fazla akıllı tahtayı kullandıkları, Eğitim Bilişim Ağı’nı (EBA) tercih etmedikleri, e-içerikleri bir kısım öğretmenin kullandığı, ünite sonu değerlendirme dış bağlantılarını kullanmadıkları, karekodlarla sunulan öz değerlendirme, grup değerlendirme, akran değerlendirme formlarının öğretmenler tarafından kullanılamadığı, öğretmenlerin derslerinde dijital oyunlara yer vermediği bulgularına ulaşılmıştır. Bu bulgulardan hareketle ölçme değerlendirme süreçlerinde dijital teknoloji kullanımının yeterli seviyede olmadığını, öğretmenlerin bu konuda eğitimlere ihtiyaç duyduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli , Ölçme Değerlendirme , Biçimlendirici Değerlendirme , Dijital Teknolojiler , Din Eğitimi , İmam Hatip Okulları

استخدام التقنيات الرقمية في عمليات القياس والتقييم في نموذج التعليم في تركيا: دراسة حالة في مدرسة ثانوية للأئمة والخطباء

Öz

شهدت الآونة الأخيرة تطورات مذهلة في المجال التكنولوجي، الأمر الذي جعل الاستفادة من التكنولوجيا في مجالي التعليم وعمليات القياس والتقويم أمرًا لا مفر منه. فلم تعد الطرق والوسائل التقليدية في القياس والتقويم كافية لوحدها. ومن هذا المنطلق، تم التأكيد في "النص المشترك لبرامج التعليم لنموذج قرن تركيا التربوي"، الذي بدأ تطبيقه اعتبارًا من العام الدراسي 2024-2025، على ضرورة الاستفادة من التقنيات الرقمية في عمليات القياس والتقويم. وتجدر الإشارة إلى أنّ هذه البرامج قد بدأت تطبيقها بشكل تدريجي من دون إجراء تطبيق تجريبي أولي. ولهذا السبب، فإن المشكلات والنقائص التي قد تُواجه أثناء تنفيذ البرنامج لا تزال مجهولة. ومن شأن البحوث الميدانية أن تسهم في عملية تطوير البرنامج.
تهدف هذه الدراسة إلى الكشف عن وضع استخدام التقنيات الرقمية في عمليات القياس والتقويم في تعليم الدين. وقد تناولت الدراسة استخدام التقنيات الرقمية في عمليات القياس والتقويم في مادة "المعارف الدينية الأساسية" التي دُرِّست في ثانويات الأئمة والخطباء الأناضولية وفقًا لنموذج قرن تركيا التربوي الذي طُبِّق لأول مرة في العام الدراسي 2024-2025، وهو العام الذي أُعدت فيه هذه الدراسة للنشر.
وقد استُمدت نتائج البحث من ملاحظات صفية لعمليات استخدام التطبيقات الرقمية في تدريس مادة "المعارف الدينية الأساسية" للصف التاسع، بالإضافة إلى مقابلات أُجريت مع المعلمين والطلاب. وقد اتُّبعت في البحث طريقة دراسة الحالة، وتم تحليل البيانات باستخدام تحليل المحتوى.
وتوصّلت الدراسة إلى أن المعلمين، في سياق نموذج قرن تركيا التربوي، يستخدمون اللوح الذكي أكثر من غيره من الأدوات والتطبيقات الرقمية، ولا يُفضلون استخدام شبكة المعلومات التربوية (EBA)، في حين يستخدم بعض المعلمين المحتويات الرقمية، ولا يتم استخدام الروابط الخارجية لتقويم نهاية الوحدة؛ كما أن نماذج التقييم الذاتي، وتقييم المجموعات، وتقييم الأقران المقدّمة عبر رموز الاستجابة السريعة (QR) لا تُستخدم من قبل المعلمين، ولا يُدرج المعلمون الألعاب الرقمية في دروسهم.
وانطلاقًا من هذه النتائج، يمكن القول إن مستوى استخدام التكنولوجيا الرقمية في عمليات القياس والتقويم لا يزال غير كافٍ، وأن المعلمين بحاجة إلى تلقي تدريبات في هذا المجال.

Anahtar Kelimeler

نموذج التعليم التركي للقرن , القياس والتقييم، التقييم التكويني , التقنيات الرقمية , التعليم الديني , مدارس الإمام الخطيب

Kaynakça

• Adıgüzel, Tufan vd. “Akılı Tahtalar ve Eğretim Uygulamaları”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15 (2011), 457-471.
• Akbaş, Fatih. “9. Sınıf Coğrafya Ders Kitaplarına Teknoloji Odaklı Bir Bakış: Kare Kod Uygulaması”. Toplum Bilimleri Dergisi, 700-727.
• Aslanoğlu, Aslıhan Erman. “Grup İçinde Bireyin Değerlendirilmesi: Akran ve Öz Değerlendirme”. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi 34/2 (ts.), 35-50.
• Çakmak, Alaaddin. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri Ve Öğretmenlerin Bunları Kullanma Düzeyleri. sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Çelik, Türkan - Tansel, Tepe. “Sanal Öğrenme Ortamlarında Sosyal Bilgilerde Dijital Uygulamalar ile Biçimsel Değerlendirme Tasarımları”. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi 4/1 (2022), 22-43.
• Damar, Adnan vd. Anadolu İmam Hatip Lisesi Temel Dinî Bilgiler 9. Sınıf Ders Kitabı. ed. Mustafa Soycan. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2024.
• Demir, Doğan vd. “Eğitim Bilişim Ağı (EBA) Portalına Katılımın İncelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 20/2 (2018), 407-422.
• Demirdöven, Gökhan Haldun - Demir, Süleyman. “Yabancı Dil Öğretiminde Dijital Ölçme ve Değerlendirme”. Yabancı Dil Olarak Dijital Türkçe Öğretimi. ed. Alparslan Okur - Gökhan Haldun Demirdöven. 843-905. Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2023.
• Doğan, Maşallah - Günbatar, Mustafa Serkan. “Öğretmenlerin Dijital Öz-Yeterlikleri: Mardin İli Örneği”. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/2 (2024), 74-98.
• Gündoğdu, Yusuf Bahri. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Öğrenci Başarısını Değerlendirme Yeterlikleri (İstanbul Örneği). T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2011.
• Güngör, Ali. İlköğretim Okulları İkinci Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Ölçme ve Değerlendirme Sorunları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Işıkdoğan, Davut. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Yapılandırmacı Ölçme ve Değerlendirme Yöntemlerine Yönelik Görüşleri (Diyarbakır- Şanlıurfa Örneği)”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (2014), 165-181.
• İslamoğlu, Aysun vd. “Türkiye Eğitim Sisteminde Dijital Araç Kullanımı: Fırsatlar ve Zorluklar Çerçevesinde Bir İnceleme”. Ulusal Eğitim Dergisi 4/1 (2024).
• Kaya, Umut. “İlahiyat Öğrencilerinin Ölçme ve Değerlendirme Dersi Tutumları”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 12 (2021), 121-145.
• Kıryak, Zeynep vd. “Biçimlendirici Yoklama Soruları ile 7. Sınıf Öğrencilerinin Isı ve Sıcaklık Konusundaki Kavramsal Anlama Düzeylerinin Belirlenmesi”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi 9/2 (2015), 34-60.
• Koç, Ahmet. Din Öğretiminde Alternatif Ölçme ve Değerlendirme. Konya: NEÜ Yayınları, 2022.
• Koç, Ahmet. “Din Öğretiminde Teknoloji Destekli Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri”. Talim: Journal Of Educatıon In Muslım Socıetıes And Communıtıes 7/1 (2023), 7-36.
• Köksal, Döne - Canlı, Suzan. “Öğretmenlerin Dijital Yeterliliklerinin İncelenmesi”. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi 8/1 (2024), 1-21.
• Köksal, Döne - Canlı, Suzan. “Öğretmenlerin Dijital Yeterliliklerinin İncelenmesi [Examination of Teachers’Digital Competencies]”. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi (BEST Dergi) [Science, Education, Art and Technology Journal (SEAT Journal)] 8/1 (2024), 1-21.
• Mete, Filiz - Batıbay, Emre Fatih. “Web 2.0 Uygulamalarının Türkçe Eğitiminde Motivasyona Etkisi: Kahoot Örneği”. Ana Dili Eğitim Dergisi 7/4 (2019), 1029-1047.
• Ozan, Ceyhun - Bahadır, Eyüphan. “Öğretmenlerin Biçimlendirici Değerlendirme Uygulamaları Ölçeği’nin Türk Kültürüne Uyarlanması”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 43/2 (2024), 1119-1158.
• Özan, Sema. Öz ve Akran Değerlendirmenin Temel İletişim Becerileri Üzerindeki Etkileri. T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Özden, M. Yaşar - Levent Durdu (ed.). Eğitimde Üretim Tabanlı Çalışmalar İçin Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
• Sayım - Keskin, Tuba. “Eğitim Bilişim Ağı (Eba) İncelemesi”. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi 2/3 (2016), 27-44.
• Şimşek, Vahdettin. “Farklı Değişkenlere Göre DKAB Öğretmenlerinin Ölçme Değerlendirmeye Yönelik Tutumları”. Dini Araştırmalar, 553-578.
• Uçak, Esra - Usta, Sibel. “Eğitimde Qr Kod Kullanımına Yönelik Öğrenci, Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Görüşleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 22/87 (2023), 889-909.
• Uzunpolat, Yakup. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Biçimlendirici Değerlendirme Uygulamalarının Kullanımı. Erzurum: T.C Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2025.
• Yağar, Fedayi - Dökme, Sema. “Niteliksel Araştırmaların Planlanması: Araştırma Soruları, Örneklem Seçimi, Geçerlik ve Güvenirlik”. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi 3/3 (2018), 1-9.
• Yalçın, Seher. “21. Yüzyıl Becerileri ve Bu Becerilerin Ölçülmesinde Kullanılan Araçlar ve Yaklaşımlar”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 51/1 (2018).
• Yalçın, Vedat vd. “Öğretmenlerin Dijital Ölçme ve Değerlendirme Araçlarını Kullanma Eğilimleri”. Ulusal Eğitim Dergisi 5/4 (2025).
• Yalçın, Vedat vd. “Öğretmenlerin Dijital Ölçme ve Değerlendirme Araçlarını Kullanma Eğilimleri”. Ulusal Eğitim Dergisi 5/4 (2025). Yenihan, Bora - Öner, Mert. “Zamanı Yönetmek: Üniversite Öğrencilerinin Zaman Yönetimi Becerilerinin İncelenmesi”. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi 2 (2013), 56-68.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, 9. Basım, 2013.
• Yıldız, Mehmet. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Tekniklerini Kullanma Düzeyleri ve Karşılaştıkları Sorunlar (Sivas İli Örneği). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Yıldız, Mehmet - Genç, M. Fatih. “Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Tekniklerini Kullanma Düzeyleri ve Karşılaştıkları Sorunlar”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 45 (2016), 45-80.
• Yiğit, Yasin. Din Öğretimi Özelinde Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2024.
• “Eğitim Bilişim Ağı”, 15 Haziran 2025. https://ders.eba.gov.tr/ders/proxy/VCollabPlayer_v0.0.1053/index.html “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri”. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, T. C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2017.
• “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Anadolu İmam Hatip Lisesi Temel Dinî Bilgiler Dersi öğretim Programı (9. Sınıf)”. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2024.
• “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni”. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, 2024.