COVID-19 in the Perspective of Chaos Theory: The "New Normal" Discovered in the Order of Disorder

Yıl 2023, , 212 - 225, 13.11.2023

Aynur Köse

https://doi.org/10.58239/tamde.2023.04.004.x

Öz

This article is a descriptive assessment of the COVID-19 pandemic from the perspective of Chaos Theory in relation to the concept of the "new normal". Human history is a history of major crises such as epidemics and disasters that affect all societies differently, sometimes bringing revolutionary changes. Epidemics, one of these crises, are health events that bring major life and management changes. The last example was COVID-19, which locked down the entire world simultaneously and brought great uncertainty, unpredictability, and disorder in every aspect of life. It affected almost every aspect of life, especially health, education, working life, social relations, eating, drinking, vacation, and shopping. Due to its scope and speed of spread, COVID-19 took its place in history as a crisis period that caused chaos on a global scale. The pandemic process, which overturned the norms and routines we know and are accustomed to, forced the reconstruction of life around different norms, leading to the discovery of a new order and new norms within the disorder globally. Due to the human urge to survive, at the point where change is inevitable, the definition of normal has changed and new norms and new boundaries have been tried to be determined. This theoretical study, which aims to address what happened during the pandemic process, which is almost a global wake-up call of the transition to a new order by changing the order we live in, from the perspective of chaos theory, focuses on the concept of "new normal" as an effort to establish a new order in disorder. In the article, a descriptive evaluation of the process was made through what are the new normals that have become a part of life and how they are perceived in order to adapt to the pandemic and overcome the chaos experienced. The article discusses the function of discourses such as "Life Fits Home" and "Stay at Home" in the construction of new norms in terms of establishing a new order in disorder and bringing a new rhythm to the flow of daily life in order to accustom the society to the rapid and great change and to facilitate adaptation to the process. As a result, when the COVID-19 process is examined with the concepts of Chaos Theory, we will continue to experience as humanity what kind of order has not yet been comprehended and more complex in the unpredictability and disorder brought by the pandemic.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Pandemic, Chaos Theory, Uncertainty, New Normal

Kaos Teorisi Perspektifinde COVID-19: Düzensizliğin Düzeninde Keşfedilen “Yeni Normal”

Öz

Bu makale, COVID-19 salgınını Kaos Teorisi perspektifinden “yeni normal” kavramıyla ilişkilendirerek ele alan betimsel bir değerlendirme niteliğindedir. İnsanlık tarihi tüm toplumları değişik şekillerde etkileyen, kimi zaman devrimsel nitelikte değişimleri getiren salgın, afet gibi büyük krizler tarihidir. Bu krizlerden biri olan salgınlar, beraberinde büyük yaşam ve yönetim değişiklikleri getiren sağlık olaylarıdır. İnsanlık olarak son örneğini, tüm dünyayı eşzamanlı kilitleyen ve hayatın her alanında büyük bir bilinmezlik, öngörülemezlik ve düzensizlik getiren COVID-19 ile yaşadık. Salgın sağlık başta olmak üzere eğitimden çalışma hayatına, sosyal ilişkilerden yeme, içme, tatil ve alışveriş alışkanlıklarına kadar hayatın hemen her alanını etkiledi. Kapsamı ve yayılma hızı nedeniyle COVID-19, küresel çapta kaos yaşanmasına neden olan bir kriz dönemi olarak tarihteki yerini aldı. Bildiğimiz ve alışık olduğumuz normal ve rutinleri altüst eden salgın süreci yaşamın farklı normlar etrafında yeniden inşa edilmesini zorunlu kılarken, küresel olarak düzensizliğin içinde yeni bir düzen ve yeni normaller keşfedilmesine de yol açtı. İnsanın hayatta kalma dürtüsü gereği, değişimin kaçınılmaz olduğu noktada normalin tanımı değişerek yeni normaller ve yeni sınırlar belirlenmeye çalışıldı. Yaşadığımız düzeni değiştirerek yeni bir düzene geçişin adeta küresel boyuttaki uyandırma çağrısı niteliğindeki pandemi sürecinde yaşananları kaos teorisi perspektifinden ele almayı amaçlayan bu teorik çalışma, düzensizliğin içinde yeni bir düzen kurma çabası olarak “yeni normal” kavramına odaklanmaktadır. Makalede pandemiye uyumlanma ve yaşanan karmaşayı aşmaya yönelik olarak hayatın parçası olan yeni normallerin neler olduğu ve nasıl algılandığı üzerinden sürecin betimsel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Makalede, yaşanan hızlı ve büyük değişime toplumu alıştırmak ve sürece uyumlanmayı kolaylaştırmak açısından “Hayat Eve Sığar” ve “Evde Kal” gibi söylemlerin düzensizliğin içinde yeni bir düzen kurmak ve gündelik hayatın akışına yeni bir ritim getirmek açısından yeni normallerin inşasındaki işlevinden bahsedilmiştir. Sonuç olarak Covid-19 sürecinin Kaos Teorisi’nin kavramlarıyla incelendiğinde salgınının getirdiği öngörülmezlik ve düzensizlik içinde henüz kavranılmamış ve daha karmaşık nasıl bir düzenin koşullarını hazırladığını insanlık olarak deneyimlemeye devam edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, Pandemi, Kaos Teorisi, Belirsizlik, Yeni Normal

Kaynakça

• Açıkalın, Ş. N. (2015). Leadership in Chaos: Angela Merkel and Eurocrisis [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Alan, C. (2019). Yönetsel Bir Yaklaşım Olarak Kaos Teorisinin Havayolu Yönetimi ve Pazarlaması Kapsamında Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Akbaba Altun, S. (2001). Kaos ve Yönetim. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28 (28), 451-469. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10369/126906
• Baker, U. (2018). Yüzeybilim-Fragmanlar. İletişim Yayınları.
• Bozkurt, A. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Pandemi Süreci ve Pandemi Sonrası Dünyada Eğitime Yönelik Değerlendirmeler: Yeni Normal ve Yeni Eğitim Paradigması. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 112-142. https://dergipark.org.tr/tr/pub/auad/issue/56247/773769
• Bozkurt, A., & Sharma, R. C. (2020). Education in Normal, New Normal, and Next Normal: Observations from the Past, İnsights From the Present and Projections for the Future. Asian Journal  of Distance Education,15 (2,) i-x. https://doi.org/10.5281/ZENODO.4362664
• Budak, F., & Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 Pandemi Sürecine Yönelik Genel Bir Değerlendirme: Türkiye Örneği̇. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 62-79. https://doi.org/10.35375/sayod.738657
• Bulut, M. (2020). Effects of New Normal Life on Electricity Consumption in COVID-19 Process. Journal of Scientific Technology and Engineering Research, 1 (1), 4-6. https://doi.org/10.5281/ZENODO.3902885
• Çebi, E. (2020). Covid-19 Salgını Döneminde “Normal” Ve “Yenii Normal” Yaşam Üzerine Bir Araştırma. Journal of International Social Research, 13(73), 582-593. https://doi.org/10.17719/jisr.11063
• Çıraklı, Ü., Dalkılıç, S., & Hacıhasanoğlu, T. (2017). Kaos Teorisi, Karmaşıklık Teorisi, Karmaşık Uyarlamalı Sistemler: Sağlık Hizmetleri Açısından Bir Derleme. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies JAVS), 3(16), 330-343. https://doi.org/10.23929/javs.569
• Değirmenci, K., (2011). John Urry'nin 'Küresel Karmaşıklık' Kitabı Üzerine Eleştirel bir Değerlendirme. Sosyologca, S.2, 167-177.          
• Dereli, T., Durmuşoğlu A., & Kanat, Ş. (2006). İşletmelerde Kaos Yönetimi. Journal of İstanbul Kültür University, (3), 23-29.
• Dingel, J. I., & Neiman, B. (2020). How Many Jobs Can Be Done at Home? Journal of Public Economics, 189. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2020.104235
• Elias, N. (2017). Uygarlık Süreci. (Emder Ateşman, Çev). İletişim Yayınları.
• Garipoğlu, G., & Bozar, N. (2020). COVID-19 Salgınında Sosyal İzolasyonda Olan Bireylerin Beslenme Alışkanlıklarındaki Değişiklikler. IEDSR Association, 6(6), 100-113. https://doi.org/10.46872/pj.62
• Gleick, J. (2020). Kaos- Kaosun Kutsal Kitabı. Alfa Yayınları.
• Goulielmos, A. M., & Giziakis, C. B. (2002). Marine Accident Prevention: An Evaluation of The ISM Code by the Fundamentals of the Complexity Theory. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 11(1), 18-32. https://doi.org/10.1108/09653560210421673
• Gül Ünlü, D. (2021). COVID-19 Pandemisi Dönemindeki Ev İçi Boş Zaman Aktivitelerinin Dijital Yansıması. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 38, 1-18. https://doi.org/10.17829/turcom.933877
• Jantsch, E. (1980). The self-organizing universe. Pergamon Press.
• Karaçay, T. (2004). Determinizm ve Kaos. Mantık, Matematik ve Felsefe 2. Ulusal Sempozyumu. http://www.baskent.edu.tr/~tkaracay/etudio/agora/mmf/mmf2_caos.htm
• Karakaş, M. (2020). Covid-19 Salgınının Çok Boyutlu Sosyolojisi ve Yeni Normal Meselesi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40 (1), 541-573. https://doi.org/10.26650/SJ.2020.40.1.0048
• Kardaş T. (2020). Covıd-19 Pandemisini Yeniden Düşünmek. Covid-19 Sonrası Küresel Sistem: Yeni Sorunlar Eski Trendler, (Ufuk Ulutaş, Ed.), SAM Yayınları, 45-49.
• Kaya Deniz, A. (2020). Covid-19 Salgını Sürecinde Dijitalleşen Eğlence Anlayışı: Çevrim İçi̇ Konserler. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 191-206. https://doi.org/10.30692/sisad.750563
• Kervankıran, İ., & Bağmancı, M. F. (2020). Bildiğimiz Turizmin Sonu Mu? COVID-19’un Türkiye’deki Turizm Hareketliliğine Etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 76, 19-32. https://doi.org/10.17211/tcd.811302
• Kılıç B. (2010). Kaos Teorisi ve Ekonomiye Uygulanabilirliği Üzerine Bir Yaklaşım [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Lorenz, E. N. (1963). Deterministic Nonperiodic Flow. Journal of the Atmospheric Sciences, 20(2), 130-141. https://doi.org/10.1175/1520-0469(1963)020<0130:DNF>2.0.CO;2
• McDaniel, R. R., & Driebe, D. J. (2001). Complexity Science and Health Care Management. İçinde Advances in Health Care Management (C. 2, ss. 11-36). Emerald (MCB UP). https://doi.org/10.1016/S1474-8231(01)02021-3
• McMillan, E. (2004). Complexity, Organizations and Change: An Essential Introduction. Routledge Taylor and Francis Group.
• Mitleton-Kelly, E. (2003). Ten Prıncıples of Complexıty and Enablıng Infrastructures. (Mitleton-Kelly, Ed.). Complex Systems and Evolutionary Perspectives on Organizations: The Application of Complexity Theory to Organisations, Pergamon.
• Nalbantoğlu, C. B. (2021). Covid 19 Sürecinin Dijital Dönüşüme Etkileri. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 13-18.
• Neumann, F. X. (1997). Organizational Structures to Match the New Information-Rich Environments: Lessons from the Study of Chaos. Public Productivity & Management Review, 21(1), 86-100. https://doi.org/10.2307/3380536
• Oestreicher, C. (2007). A history of chaos theory. Dialogues in Clinical Neuroscience, 9(3), 279-289. https://doi.org/10.31887/DCNS.2007.9.3/coestreicher
• Rockier, M. J. (1991). Thinking about chaos: Non-quantitative approaches to teacher education. Action in Teacher Education, 12(4), 56-62. https://doi.org/10.1080/01626620.1991.10463112
• Sayğan, S. (2014). Örgüt Biliminde Karmaşıklık Teorisi. Ege Akademik Bakış (Ege Academic Review), 14(3), 413-423. https://doi.org/10.21121/eab.2014318027
• Sheley, M. (2017). Frankenstein ya da Modern Prometheus. (Yiğit Yavuz, Çev). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Shipengrover, J. A., & Conway, J. A. (1996). Expecting Excellence: Creating Order Out of Chaos in a School District. Corwin Press.
• Smith, L. (2014). Kaos. (Hakan Gür, Çev). Dost Yayınevi.
• Stewart, I. (1990). Does God Play Dice? The New Mathematics of Chaos. Basil Blackwell.
• Şardağ Karabulut M. ve Wolff A. R. (2022). Kaos Teorisi ve Yönetim. Yönetim ve Strateji Alanında Yaşanan Gelişmelere Akademik Yorumlar, Ekin Yayınevi.
• Tahiroğlu, A. F. & Bozkurt, C. (2021). Dijitalleşme ve Covid-19 Pandemisi Arasındaki İlişki: Uygulamalı Bir Analiz. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 9 (2), 145-154. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iicder/issue/65542/1003247
• Töremen, F. (2000). Kaos Teorisi ve Eğitim Yöneticisinin Rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22 (22), 203-219. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10374/126959
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). https://sozluk.gov.tr
• Urry, J. (2003). Global complexity. Polity.
• Valle, V. (2000). Chaos, Complexity and Deterrence. National Defence University. https://apps.dtic.mil/sti/tr/pdf/ADA432927.pdf
• Yiğitol B. (2022). Stratejik Yönetim Düşüncesinde Paradigma Değişimi: Kaos Teorisi Bağlamında Üst Düzey İşletme Yöneticileri Üzerinden Nitel Bir Araştırma [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Yücel G. (2020). COVID-19, Yeni Normal ve Dijital Diplomasi. COVID-19 Sonrası Küresel Sistem: Yeni Sorunlar Eski Trendler, (Ufuk Ulutaş, Ed.), SAM Yayınları, 139-143.
• Yüksel, M., & Esmer, Y. (2019). İşletme Yönetiminde Kaos Yaklaşımı: Teorik Bir Bakış. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18. UİK Özel Sayısı, 937-952. https://doi.org/10.26466/opus.584117