Âşık Davut Sulari’nin Bağlama İcrasının Tavır Özellikleri Açısından İncelenmesi: “Necef Deryasından Bir Gemim Geldi” ve “Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne” Örneklemi

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 3, 83 - 97, 26.12.2024

Dergah Acun

https://doi.org/10.58239/tamde.2024.03.006.x

Öz

Türk kültürü ve geleneğinin İslamiyet öncesi dönemden günümüze aktarılmasında türküler ve âşıklık geleneği önemli bir rol oynamıştır. Âşıklık geleneği, ustalardan öğrenilen bilgilerin yanı sıra âşıkların kendi yorumları ve muhakeme yetenekleriyle gelişerek günümüze ulaşmıştır. Bu gelenek, uzun yıllar süren deneyimlerle biçimlenmiş, kendine özgü kuralları ve icra biçimi olan bir gelenektir. Ozan veya Baksı geleneğinin Anadolu'daki yaşam biçiminin değişimiyle oluşmuştur.
Âşıklık geleneğinde saz ve söz ile doğaçlama yoluyla ya da yazılarak kaleme alınan şiirleri söyleyenlere âşık, söyleme biçimine âşıklık ya da âşıklama, yönlendiren kurallar bütününe ise âşıklık geleneği denilmektedir.
Bu çalışma, 20. yüzyılın önemli âşıklarından Âşık Davut Sulari'yi incelemektedir. Araştırma, Sulari'nin âşıklık geleneğine katkısını, onu diğer âşıklardan ayıran bağlama icrası özelliklerini ve icrasında kullandığı mızrap (tezene) kalıplarını ele almaktadır. Çalışmada literatür tarama ve doküman analizi yöntemleri kullanılmış, "Necef Deryasından Bir Gemim Geldi" ve "Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne" adlı eserleri örneklem olarak seçilmiştir. Bu eserler, icra tekniğindeki mızrap kalıpları ve ritim kalıpları bakımından Sulari'nin diğer eserlerine göre daha ön planda olduğu için tercih edilmiştir.
Araştırma sonucunda, Sulari'nin bağlama icrasında kullandığı tel kıstırma, çekme, çarpma gibi sol el teknikleri ile takma, çırpma gibi sağ el tekniklerinin eserlerde nasıl uygulandığı detaylı olarak ortaya konmuştur. Bu çalışma, hakkında fazla akademik araştırma bulunmayan Sulari'nin müzik anlayışına ve icra tekniklerine ışık tutması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Davut Sulari, Âşıklık Geleneği, Bağlama İcra Teknikleri, Âşık, Özgünlük

Analysis of Aşık Davut Sulari’s Baglama Performance in Terms of Attitude Characteristics: The Example of “Necef Deryasından Bir Gemim Geldi” and “Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne

Öz

Folk songs, minstrels who carry folk songs in their saddlebags until today and the tradition of minstrelsy have a great role in the transmission of Turkish culture, tradition, customs and traditions from the pre-Islamic period to the present day. One of the reasons why the tradition of minstrelsy has survived to the present day is that minstrels have been able to develop themselves and realize the change and development within themselves by using their interpretation and reasoning skills, apart from what they have learned from their masters from past to present. Minstrelsy is a tradition that has been shaped through many years of experience, with its own unique performance, tradition-based structure and certain rules that must be followed to maintain minstrelsy. It was formed with the change in the way of life of the minstrel or Baksi tradition in Anatolia. In the tradition of minstrelsy, those who sing improvised or written poems with the instrument and the spoken word are called minstrels, the way of singing is called minstrelsy or minstrelsy, and the whole of the rules that guide it is called the tradition of minstrelsy. In this context, in this study, the identity of Âşık Davut Sulari, one of the most important âşıks of the 20th century, his contribution to the âşık tradition, the characteristics of bağlama performance that distinguish him from other âşıks, the plectrum (tezene) patterns he used in his performance were mentioned, and it was tried to reach the data that can be evaluated under these headings and to draw attention to his performance ability in the period he lived in.
The aim of the research is to present the music understanding, bağlama performance and playing techniques of Âşık Davut Sulari, about whom not many academic studies have been conducted in the literature, by describing them in their original dimensions. “Literature review” and ‘document analysis’ were used as methods, and ‘document scanning method’ was used to analyze the documents. The works discussed and analyzed in the research are “Necef Deryasından Bir Gemim Geldi” and “Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne”. These two works were determined as the sample of the study because they are more prominent than Sulari’s other works in terms of the plectrum patterns in the performance technique and the rhythm patterns of his works. In the findings section, the performance techniques determined in the works named “Necef Deryasından Bir Gemim Geldi” and “Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne” are presented in detail. In the conclusion section, it is emphasized how Aşık Davut Sulari applies the lefthand techniques expressed as string pinching, pulling, slamming and the righthand techniques expressed as plugging and flapping in his works.

Anahtar Kelimeler

Âşık Davut Sulari, Âşık Tradition, Baglama Performance Techniques, Âşık, Originality

Kaynakça

• Arvas, A. (2015).  Gezgin bir Alevî dedesi: Aşık Davut Sularî. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 74, 199-209.   
• Aslan, F. (2007). Kars yöresi âşıklarının usta-çırak geleneği bakımından değerlendirilmesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 36 (36), 41-77.
• Ayyıldız, S. (2020). Üslup, tavır kavramları ve icra teknikleri çerçevesinde Türk halk müziğinde süslemeler. İdil Dergisi, 72, 1294-1299.
• Benli, Y. (2023). Bağlama öğretiminde ve icrasında tezene kalıplarının sistematiği ile teknik kavramsal ifade biçimlerinin belirlenmesi. Rast Müzikoloji Dergisi, 11 (3), 363-394.
• Eyicil, H. A. (2000). Erzincanlı Âşık Ahmet Cemil’in hayatı, edebi kişiliği ve eserleri. [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Halıcı, F. (1992). Aşıklık geleneği ve günümüz halk şairleri: Güldeste. Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 58, 192.
• Heziyeva, Ş. (2010). Tarihi süreç içinde Türkiye’de âşıklık ve âşıklık geleneği. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, 10 (1), 82-86.
• Kantarı, H. (1977). Doğu Anadolu’da âşık edebiyatının esasları. Demet Matbaacılık.
• Karagöz Dursun B., Dursun, D. (2024). Türk halk müziğinde kültürel bir değer olarak “âşıklık geleneği”. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 10 (1), 197-205.
• Köprülü, M. F. (2004). Saz şairleri I. Akçağ Yayınları.
• Özdemir, E. (2020). Âşıklık geleneği, âşık müziği ve Alevilik. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 3(4),  194-215.
• Sağ, A., Erzincan, E. (2009). Bağlama metodu Arif Sağ ve Erdal Erzincan. Pan Yayınevi.
• Sulari, E. (1993). Davut Sulari, Alevilik ve müzik üzerine söyleşi. Kervan Dergisi, 27, 20.
• Şahin, S. (1983). Ozanlık gelenekleri ve doğulu saz şairleri. Yorum Matbaacılık.
• Tekin, İ. (2011). Son gezgin âşık, Davut Sulari müziği. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 13 (2), 141-161.
• Tekin, İ. (2013). Âşık Davut Sulari’nin sanatı ve eserlerinin müzikal analizi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Tiktaş, T. (2022). Âşık sanatı. Yusuf Gökkaplan (Ed.), Azerbaycan âşıklarının ayakta saz çalma geleneği ve saz  tutuş pozisyonları (ss. 237-257). Kesit Yayınları.
• Türküpedia - Türkü Ansiklopedisi. (t.y.). Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne. https://www.repertukul.com/SIYAH-PERCEMINI-DOKMUS-YUZUNE-2748
• Türküpedia - Türkü Ansiklopedisi. (t.y.). Siyah Perçemini Dökmüş Yüzüne. https://www.repertukul.com/NECEF-DERYASINDAN-BIR-GEMIM-GELDI-1201