Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L) Genotiplerinde Farklı Bitki Gelişme Dönemlerinde Kuraklık Uygulamalarının Kalite Karakterlerine Etkisi

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 170 - 179, 29.12.2017

İrfan Öztürk Kayıhan Z. Korkut

https://doi.org/10.21566/tarbitderg.366377

Öz

Ekmeklik buğdayda kalite, genetik ve çevre koşullarından etkilenmekte olup çevre koşullarına bağlı

olarak kalite değerleri değişmektedir. Araştırmada farklı bitki gelişme dönemlerindeki kuraklığın bazı

kalite karakterlerine etkileri incelenmiştir. Araştırma 15 genotip ile tesadüf bloklarında bölünmüş parseller

deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak Edirne’de 2009 ve 2010 vejetasyon yıllarında yürütülmüştür.

Denemede ana parselde kuraklık uygulamaları, alt parsellerde genotipler yer almıştır. Ana parsellerde sapa

kalkma döneminden (GS31) fizyolojik olgunluk dönemine (GS94) kadar farklı dönemlerde kuraklık stresi

uygulanmıştır. Tane verimi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, ham protein oranı, tane sertliği, glüten miktarı,

glüten indeksi ve sedimantasyon değeri ve bu karakterler arasındaki ikili ilişkiler incelenmiştir. Araştırma

sonucunda en fazla protein oranı (%12.5), tane sertliği (55.4) ve glüten miktarı (%33.7) başaklanma

döneminden itibaren fizyolojik olum dönemleri arasında kuraklık uygulamalarında belirlenmiştir. En yüksek

sedimantasyon değeri kontrol uygulamasında ölçülmüştür. En yüksek glüten indeksi (%85.7), bin tane

ağırlığı (40.9 g) ve hektolitre ağırlığı (81.2 kg/hl) kuraklık stresi uygulanmayan koşullarda elde edilmiştir.

Araştırmada incelenen kalite özelliklerine göre Aldane en yüksek kaliteye sahip çeşit olarak belirlenmiştir.

Farklı dönemlerdeki kuraklık uygulamaları genotiplerde kalite özelliklerini farklı oranlarda etkilemiştir.

Araştırma sonucuna göre buğdayda sapa kalkma döneminden başaklanma dönemine kadar kuraklık

stresinin olmadığı ve tane dolum süresinde toprak neminin kısmen azaldığı koşullarda ekmeklik buğdayda

kalite değerlerinde artma olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, kuraklık uygulamaları, verim

Kaynakça

• Anonim, 2002. International association for cereal science and technology. ICC Standart No: 105, 106, 155, 116, 115
• Anonim, 2008. Ülkesel serin iklim tahılları araştırma projesi. 2008 Yılı Araştırma Projeleri Raporu, Edirne
• Atlı A., 1999. Buğday ve ürünleri kalitesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, sayfa; 498-506. Konya
• Balla K. and Veisz O., 2007. Changes in the quality of cereals in response to heat and drought stress. Acta Agronomica Óvariensis, 49: 2. 451-455
• Barnabas B., Jager K. and Feher A,. 2008. The effect of drought and heat stress on reproductive processes in cereals. Plant, Cell and Environment, 31: 11-38
• Blackman J.A. and Payne P.I., 1987. Grain quality. Wheat Breeding. Cambridge Uni. p: 455-484
• Elgün A., Türker S. and Bilgiçli N., 2001. Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Gıda Müh. Böl. Yay. No:2, Konya
• Gomez K.A. and Gomez A.A., 1984. Statistical procedures for agricultural research. 2nd Ed. John Willey and Sons, Inc. New York. 641
• Hurkman W. J., Vensel W. H., Tanaka C.K., Whitehand L. and Altenbach S. B., 2009. Effect of high temperature on albumin and globulin accumulation in the endosperm proteome of the developing wheat grain. Journal of Cereal Science, 49: 12-23
• Innes P. and Blackwell R.D., 1981. The effect of drought on the water use and yield. Journal of Agric. Sci., Camb. Uni. 96, 603-10
• Kalaycı M., Özbek V., Çekiç C., Ekiz H., Keser M. ve Altay F., 1998. Orta Anadolu koşullarında kurağa dayanıklı buğday genotiplerinin belirlenmesi ve morfolojik ve fizyolojik parametrelerin geliştirilmesi. TÜBİTAK Araştırma Projesi Kesin Raporu. Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Eskişehir
• Kalaycı M., 2005. Örneklerle Jump kullanımı ve tarımsal araştırma için varyans analiz modelleri. Anadolu Tarımsal Araştırma Enst. Müd. Yayınları, Yayın No: 21, Eskişehir
• Köksel H., Sivri D., Özboy O., Başman A. ve Karacan H.D., 2000. Hububat laboratuarı el kitabı. Hacettepe Üni. Müh. Fak. Yay. No:47, Ankara
• Öztürk İ., Kahraman T., Avcı R., Girgin V.Ç., Aşkın O.O., Aşkın B., Tuna B. and Tülek A., 2016. Effect of rainfall and humidity during shooting and grain filling period on yield and quality in bread wheat. VII International Scientific Agriculture Symposium “Agrosym 2016” 6-9 October 2016, Book of Proceeding, P: 1392-1400. Johorina, Bosnia and Herzegovina
• Pena R.J., 2008. Improving or preserving bread making quality while enhancing grain yield in wheat. International Symposium on Wheat Yield Potential, Challenges to International Wheat Breeding, CIMMYT, Mexico, D.F.: p: 171-174, http://www.fao.org/docrep/006/Y4011E/y4011e0w.htm
• Pierre C.S., Peterson C.J., Ross A.S., Ohm J., Verhoven M.C., Larson M. and Hoefer B., 2007. Change in grain protein composition of winter wheat cultivars under different levels of N and water stress. Developments in Plant Breeding, Wheat Production in Stressed Environments, Proceedings of the 7th International Wheat Conference, 27 November–2 December 2005, Mar del Plata, Argentina, p:535–542, http://www.springerlink.com/content/ Rakszegi M., Lang L. and Bedi Z., 2006. Importance of starch properties in quality oriented wheat breeding. Cereal Research Communications, 34: 637-640
• Veisz O., Bencze Sz., Balla K. and Vida Gy., 2008. Change in water stress resistance of cereals due to atmospheric CO2 enrichment. Cereal Research Communications, 36: 1095-1098.
• Wardlaw I.F. and Moncur L., 1995. The response of wheat to high temperature following anthesis. I. The rate and duration of kernel filling. Australian Journal of Plant Physiology, 22: 391-397
• Yan S.H., Yin Y.P., Li W.Y., Li Y., Liang T.B., Wu Y.H., Geng Q.H. and Wang Z.L., 2008. Effect of high temperature after anthesis on starch formation of two wheat cultivars differing in heat tolerance. Acta Ecologica Sinica, 28: 12. 6138-6147
• Zadoks J.C., Chang T.T. and Konzak C.F., 1974. A decimal code for growth stages of cereals. Weed Res. 14: 415-421