TÜRKİYE ŞEKER SEKTÖRÜNDE ÖZELLEŞTİRME SÜRECİNDE ÖRGÜTSEL SAPMALAR

Yıl 2008, Cilt: 14 Sayı: 1 ve 2, 3 - 11, 01.06.2008

Bayram Ünal

Öz

Bu çalışma, şeker sektöründe, sektördeki üretici örgütlerinin, temel işlevlerinden ne derece saptığını göstermeyiamaçlamaktadır. Şeker sektörünün 2000 yılında özelleştirme kapsamına alınmasının ardından, devlet elindebulunan alanlarda sektör hızla küçülürken, güney bölgesinde, pancar tarımı hızla artmıştır. Bu artış ile birlikte,güney ve güney batı bölgesi ülkenin diğer bölgelerinden ayrışmaya başlamıştır. Bu farklılaşmanın temel mimarıolan Panko Birlik ise, ülkedeki tüm çiftçilerin çıkarını gözden çıkararak, güney bölgesi pancar çiftçisininekonomik faydasına politikalar üretmiştir. Devlet kontrolündeki sektör yönetimi ise, sektördeki paylarının%50'ye yakınını kaybetmiştir

Anahtar Kelimeler

Özelleştirme, Şeker, Şeker-İş Sendikası, Panko Birlik

Organizational Deviations in Turkish Sugar Industry During the Privatization Process

Öz

This study aims to present that to what extent the producer associations in sugar sector have deviated from theirprimary functions. After the initialization of the privatization process in sugar industry in 2000, there has beenhuge recession for the state owned companies and all were dwindled while there have been enormous expansionsin Beet Growers Association's companies in south and south-west of Turkey in terms of the numbers of producerand the amount of beet produced.Along with the expansions, the south and south-west region has been extremelydifferentiated from the rest of the country. The main architect of this differential expansion, namely Turkish BeetGrowersAssociation, has well prepared to sacrifice the all beet growers' interest while developing the policies forthe sake of south and south-west region's growers. Those growers attached to the state owned companies have losttheir share by almost %50 percent

Anahtar Kelimeler

Privatization, Sugar, Sugar Workers Union, Turkish Beet Growers Association

Kaynakça

• 2000 dönemi ele alındğında TŞFAŞ'ye ait fabrikaların toplam üretimleri %32 azalırken, AKK toplamında görülen şeker üretim artışlarının %25 civarında seyrettiği görülmektedir. Bu fark, ÖKS döneminde ele alındığında çok daha fazla artmaktadır. Bu dönemde, TŞFAŞ özelinde Batı-Kuzey-Doğu eksenindeki üretim %45 azalırken, AKK toplamında üretim %20 artış göstermiştir. 1997-2006 döneminde ise AKK toplamı %50 artış göstermiştir. Konya %61, Kayseri ise %57 artış gösterirken Amasya %45 üretim kaybı yaşamıştır.
• bünyesindeki Batı-Kuzey-Doğu eksenindeki üretim ise %42 gerilemiştir. 5. SONUÇ
• Panko Birliğin, Türkiye şeker piyasalarının önemli bir oyuncusu olarak, sadece GGB ekseninde temsil edilmesi ve bu aksın ekonomik faydalarına dönük politikalar üretmesi, Panko Birliğin ülke genelinde kooperatifçilik görev ve sorumluluklarını tam anlamı ile yerine getirememesine, Panko Birliğin işlevsel anlamda hızla tasviye edilmesine ve yerinin GGB eksenindeki ekiciler Birliği ile idame edilmesine neden olmaktadır.
• Aynı şekilde, GGB eksenindeki ekici kooperatifler ile organik ilişkiler geliştiren işçi örgütlenmesi de, BKD ekseninde bir çok fabrikanın kapanacağı ve dolayısı ile de bu fabrikalardaki üye işçilerinin işinden olacakları “beklenen sonuç” iken, GGB ekseninde geliştirilen politikaları desteklemektedir. Bu kayıtsız destek, işçi örgütünü, Konya Birlik haline dönüşen bu günkü Panko Birlik'in taşeronu konumuna getirmektedir.
• Ülke genelinde üyelerinin çıkarlarını korumak amaçlı kurulan birlik ve sendikanın ÖKS süreci ile birlikte hızla temel işlevlerinden uzaklaştığı, ve üyeleri arasında bölgesel eşitsizliklerin yaratılmasında başı çektiği görülmektedir. Çok yakın gelecekte, bu bölgesel eşitsizliklerin, BKD ekseninde, işçi ve çiftçi grubun % 80'ne yakınının tasviyesini gündeme getireceğini, sosyal, ekonomik ve politik hayatın ülke genelinde sürdürülebilirliğini ortadan kaldıracağını söylemek mümkündür.
• Yankı, 2005. Fabrika Kapatılmaları Kaçınılmaz: TŞFAŞ Genel MüdürüAzmiAksu ile Söyleşi.
• Berberoğlu, Berch. 2005. Globalization and Change: The Transformation of Global Capitalism. Lexington Books, Lanham, Md.
• Çakır, Mikdat. 2004. Şeker Pancarı, Pancar Şekeri ve Şeker Sektörü ile İlgili Güncelleştirilmiş Bilgiler.Panko Birlik,Ankara
• Yankı. 2005. 6 Milyon İnsan Mağdur Olacak: Şeker-İş Sendikası Başkanı İsa Gök ile Söyleşi.
• Hoogvelt, Ankie. 1997. Globalization and the Postcolonial World. The John Hopkins University Press. Baltimore. Hopkins, K., Terence and I. Wallerstein. 1977. Patterns of Development of the Modern World-System. Review. 1: 111-145.
• Kıymaz, Taylan. 2002. Şeker Politikalarında Yeni Yönelimler ve Türkiyenin Konumu. Devlet Planlama Enstitüsü.Ankara.
• Yankı. 2005. Kaçak Şekere Dur Demeli: Panko Birlik Yönetim Kurulu Başkanı Recep Konuk ile Söyleşi.
• Yankı. 2005. Yerli Üretimi Korumak İçin: Şeker Kurulu Yönetim Kurulu Başkanı Abdurrahman Özenbaş ile Söyleşi.
• Petras, James and H. Veltmeyer. 2005. Globalization Unmasked: The Dynamics and Contradictions of Global Capitalism. İçinde: (Der. B. Berberoğlu). Globalization and Change: The Transformation of Global Capitalism. Lexington Books, Lanham, Md.
• Petrol-İş. 2003a. Özelleştirme Suç Dosyası I. İstanbul: Türkiye Petrol Kimya ve Lastik İşçileri Sendikası.
• —. 2003b. Özelleştirme Suç Dosyası II. İstanbul: Türkiye Sassen, Saskia. 1998. Globalization and Its Discontents: Essays on the New Mobility of People and Money. New Press NewYork.
• Sassen, Saskie Koop. 1996. Loosing Control? Sovereignty in anAge of Globalization. Columbia University Press, NewYork.
• Şeker-İş Sendikası. 2005. Şeker Fabrikalarında İşçi Kalmadı. Pp. 1 Evrensel Gazetesi.Ankara.
• TŞFAŞ. 2004. 2004Yılı Faaliyet Raporu. TŞFAŞ,Ankara.
• —. 2004. Şeker Sanayii İstatistikleri. Türkiye Şeker . 2006. Dönem Ağırlıklı Ortalama Kristal Şeker —
• Maliyetleri. TŞFAŞ,Ankara.
• Ünal, Bayram ve Yavuz Yıldırım. 2007. 2006 Yılı Şekerde Özelleştirme Süreci. İçinde:
• Almanak. SAVYayınları, İstanbul.
• (Der. SAV ). 2006 2Bu konuda Dünya Bankası eski Başkanı Wolfensohn'un da açıklamaları vardır.
• NBŞ kotalarının Bakanlar Kurulu ile artırılması sonucunda yasal süreç asli unsur olan Panko Birlik tarafından değil işçi örgütlenmesi olan Şeker-İş Sendikası tarafından yürütülmüştür.
• Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK), ilk olarak 2000/92 sayılı karar ile, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ.'yi özelleştirme kapsamına almıştır
• TŞFAŞ ve Şeker Kurulu içerisinde bu varsayım kabul edilmektedir. Aksu ve Özenbaş'ın açıklamaları da bu yöndedir (Aksu 2005; Özenbaş 2005).
• Veriler TŞFAŞ kaynaklarından derlenmiş olup sadee TŞFAŞ ile sınırlıdır.
• yılından bu tarafa çıkan tüm Şeker-İş dergilerinde özelleştirmenin kaçınılmazlığı ve gerekliliğine dair açıklamalar mevcuttur.
• Bölgesel ayrımı basitleştirmek adına, ikili bir bölgesel kıyaslamaya gidilmiştir. Bu çalışmanın amacı, fiziki coğrafi bölgelerdeki pancar üretimlerini kıyaslamak değil, Konya-Kayseri Birlik ekseni ile geriye kalan tüm bölgelerin idari coğrafya açısından kıyaslanmasıdır.
• GGB, Konya-Kayseri Birliklerin idaresinde olan fabrikaların dağılım gösterdikleri idari bir bölgeyi işaret etmektedir.
• BKD ekseni ise GGB'nin kapsamadığı tüm bölgeler için kullanılmaktadır.
• Kırsal kesimde geniş ailenin minimum beş kişiden ibaret olduğu düşünülmüştür. Bu nedenle, toplam rakamın daha fazla çıkması da söz konusudur.
• Dönemsel veriler, değişik başlıklar altında TŞFAŞ Web Sitesinde mevcuttur.
• Kapasite daralmalarının maliyeti hızla yukarı yönde artırdığı bilinmektedir.
• yılında Ağrı'dan işlenmek üzere başka fabrikalara aktarılan pancar transferinin dışında, her yıl Nahçıvandan işlenmek üzere Ağrı'ya gönderilen yaklaşık 50 bin ton pancar da göz önüne alınırsa (TŞFAŞ 2004) bölgedeki pancar tarımının daha da daraldığı görülecektir.
• Bu konuda basına yansıyan Kayseri-Konya çekişmesi, GGB ekseninin de kendi içerisinde çıkar çatışmasına girdiğini göstermesi açısından son derece anlamlıdır.
• Amasya Güney eksenindeki gelişmeleri kıyaslayabileceğimiz referans olarak dahil edilmiştir. Bu şekilde, GGB bölgesinde söz konusu gelişmelerin Pancar Ekicileri Kooperatiflerinin sahip oldukları fabrikalara bağlanması ihtimalini de ortadan kaldırmayı amaçlamaktayız.
• Örneğin 2001 yılı her bir fabrika için Ekim Alanı= [(2000 Ekim Alanı x 2001 Pancar Üretimi) / 2000 Pancar Üretimi)]
• Konya Bölgesindeki toplam ciro artırımlarının yeni yönetim ile birlikte 2005 yılı itibarıyla %1254, Konya Şeker'deki sermaye artırımının %7000 ve karlılığı ise %31 bin büyüdüğü belirtilmektedir (Konuk 2005). Sorumlu Yazar Bayram ÜNAL
• [e-mail] Geliş Tarihi
• Kabul Tarihi : 01.04.2008