Türkiye Tarımının Kısa Tarihi: Destekleme Politikası Özeli

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 1, 1 - 12, 06.04.2017

Alper Demirdöğen , Emine Olhan

https://doi.org/10.24181/tarekoder.304269

Cited By: 5

Öz

Bu çalışma Türkiye tarımsal yapısını destekleme politikası özelinde incelemektedir. Son yüz yılda GSYİH ile
istihdam içerisinde tarımın payı azalmıştır. Ancak tarımsal istihdam hala yüksek paya sahiptir. Çalışmada
politikaların tartışılmasına geçilmeden önce üretim ve fiyat ilişkisi verilmiştir. Buğday üretimi son 50 yılda
fiyatlar azalmasına rağmen aynı kalmıştır. Pamuk ve mısır arasındaki ilişki, üretim üzerinde etkilidir. Pamuk
üreticiler açısından risk düzeyi yüksek bir üründür. Böylelikle pamuk üretiminden mısır üretimine doğru bir
kaymadan bahsedilebilir. Mısır için son dönemde fiyatlar azalmasına rağmen üretim artmıştır. Bu durumda
pamuk üretimini bırakan üreticilerin mısır üretimine geçtiklerini ve mısır ürününün satış garantisinin etkisinin
olduğu söylenebilir. Politikalar açısından ise günümüze kadar üreticilere önemli düzeyde destek verilmiştir.
Destekleme politikası 1980'lerden sonra piyasa ekonomisine göre şekillenmiştir. Piyasa ekonomisine geçişin bir
diğer örneği 2000'li yıllarda meydana gelmiştir. Ancak piyasa ekonomisine geçildiği dönemlerde desteklerde
artış olduğu görülmektedir. Bu durum piyasa ekonomisine geçiş dönemlerinde tarımsal desteklerin sosyal bir
araç olarak kullanılabilmiş olmasına işaret edebilir. Son 25 yıllık dönemde tarımsal destekler artmasına rağmen
tarımsal GSYİH neredeyse hiç değişmemiştir. Bu durum tarımsal desteklerin etkinliğini şüpheye
düşürmektedir. Son olarak belirtilen Türkiye'nin uluslararası açıdan görünümü ve uluslararası kuruluşların
Türkiye tarımı ve politikası üzerinde yarattığı etkidir. Ülkenin ihtiyaçları ile AB'ye uyum politikaları
birbirlerinin yerine geçmekte ve politika açısından çeşitli yaklaşım tartışmaları yaratmaktadır. Ayrıca
Türkiye'de uygulanan tarım politikalarında Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu, Dünya Ticaret Örgütü ve
Çok Uluslu Şirketler önemli düzeyde etkilidir. Özetle Türkiye tarımı korumacı yapısıyla piyasa ekonomisi
içerisinde çelişkili birçok konuya sahiptir. Bu konuların daha ayrıntılı incelenmesi gerekmektedir. 

Anahtar Kelimeler

TarımsalYapı, DesteklemePolitikası, Türkiye

The Short History of Turkey's Agriculture: The Case of Support Policy

Öz

The present study evaluates Turkey's agriculture focusing on the support policies. The share of agriculture in GDP and employments has decreased in the last century. However, the share in employment is still high. In this study, the relationship between production and prices are given before the evaluation of support policies. The level of wheat production is same as in 50 years ago, even the price of it has decreased in the same period. The relation between cotton and corn affects the production of these two crops. Farmers consider the cotton as being highly risky for them. Cotton farmers have moved to the corn production in time. Even though the prices of corn have decreased, its production has increased latterly. Having sales guaranty is the other factor affecting the corn production. In the policy perspective, governments have given a significant amount of supports to the farmers. After the 1980s, the policies have changed according to the market policies. The other example of these policies could be seen in the 2000s. Interestingly, agricultural supports increase when the liberal market policies are applied. Governments may have used the agricultural support policies as social tools. Even though agricultural supports have increased in the last period, agricultural GDP has stayed as in 25 years ago, which may show the inefficiencies of support tools. Lastly, Turkey's international outlook and the impacts of international organizations on Turkey's agriculture and policy are given. In some cases, the adaptation process of the EU policies takes place the need of national policies and creates debates in the political perspectives. Besides, World Bank, International Monetary Fund, Word Trade Organization and Multinational Corporations also affect the agricultural support policies in Turkey. Shortly, Turkey's agricultural structure has several contradictory topics with her protectionist policies. These topics need to be evaluated more deeply.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Structure, Support Policy, Turkey

Kaynakça

• Acar, M., Bulut, E., 2009. " Türkiye'de ve Dünyada Tarımsal Destekleme Politikalarında Son Gelişmeler." SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi:1-19.
• Ahıpaşaoğlu, S., 1979. " Tarımda Destekleme Politikasının Niteliği ve Etkinliği -Buğday Üzerine Bir Uygulama İle-." Journal of the Faculty of Agriculture 10.
• Akçay, A.A., 1999. " Toprak Ağalığından Kapitalist İşletmeciliğe Türkiye Tarımında Büyük Topraklı İşletmeler." In O. Baydar ed. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Tarih Vakfı Yayınları.
• Aktan, R., 1955. Türkiye'de Ziraat Mahsulleri Fiyatları: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Anderson, K., Rausser, G., Swinnen, J., 2013a. " Political Economy of Public Policies: Insights from Distortions to Agricultural and Food Markets." Journal of Economic Literature 51:423-477.
• Anderson, K., Valenzuela, E., Nelgen, S., 2013b. " Estimates of Distortions to Agricultural Incentives, 1955-2011." http://go.worldbank.org/XIRCP7AUG0, Erişim Tarihi: 22.06.2016
• Aydın, Z., 2010. " Neo-Liberal Transformation of Turkish Agriculture." Journal of Agrarian Change 10:149-187.
• Birtek, F., Keyder, C., 1975. " Agriculture and the state: An inquiry into agricultural differentiation and political alliances: The case of Turkey." The Journal of Peasant Studies 2:446-467.
• Boratav, K., 2010. Türkiye İktisat Tarihi 1908-2007: İmge Kitabevi Yayınları.
• BÜGEM, 2016. " Bitkisel Üretim Verileri." http://www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.pdf, Erişim Tarihi: 22.06.2016
• BÜMKO, 2016. " Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri 2000-2016." http://www.bumko.gov.tr/Eklenti/9922,denge2016.pdf?0, Erişim Tarihi: 21.06.2016
• Çağal, G., 1973. " Tarımsal destekleme ve fiyat politikaları." Maliye Dergisi.
• DİE, 1971. Tarım İstatistikleri Özeti 1970: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 1990. Tarım İstatistikleri Özeti 1988: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 1992a. Toptan Fiyat İstatistikleri 1987-1991: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 1992b. Tarım İstatistikleri Özeti 1990: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 1996. Toptan Fiyat İstatistikleri 1991-1995: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 1998. Toptan Fiyat İstatistikleri 1996-1997: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 1999. Toptan Fiyat İstatistikleri 1997-1998: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 2001. Toptan Fiyat İstatistikleri 1998-1999: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• DİE, 2002. Toptan Fiyat İstatistikleri 2000-2001: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Dogruel, F., Dogruel, A.S., Yeldan, E., 2003. " Macroeconomics of Turkey's agricultural reforms: an intertemporal computable general equilibrium analysis." Journal of Policy Modeling 25:617-637.
• Doğan, Z., Arslan, S., Berkman, A.N., 2015. " Türkiye'de Tarım Sektörünün İktisadi Gelişimi ve Sorunları: Tarihsel Bir Bakış." Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
• Eğri, T., 2014. " 2000 Sonrası Türk Tarım Politikalarında Dönüşüm ve Çiftçi Algısı: Kırklareli Örneği." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2015. " 2015 Yılı Bütçe Uygulama Esasları." Bütçe Daire Başkanlığı.
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2016. " Başbakan Yıldırım, Milli Tarım Projesi'ni açıkladı." http://www.tarim.gov.tr/Haber/1037/Basbakan-Yildirim-Milli-Tarim-Projesini-Acikladi, Erişim Tarihi: 20.10.2016
• Günaydın, G., 2010. Tarım ve Kırsallıkta Dönüşüm - Politika Transfer Süreci / AB ve Türkiye: Tan Kitabevi Yayınları.
• Günçavdi, Ö., Küçükçifçi, S., Bayar, A.A., 2013. " Economic Development and Structural Change." Middle East Development Journal 5:1350011-1350011-1350011-1350029.
• Güran, T., 1998. 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı Üzerine Araştırmalar: Eren Yayıncılık.
• Gürel, B., 2011. " Agrarian change and labour supply in Turkey, 1950–1980." Journal of Agrarian Change 11:195-219.
• İnalcık, H., 2009. Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1 1300-1600: Eren Yayıncılık.
• İslamoğlu, H., 1998. " 16. Yüzyıl Anadolusu'nda Köylüler, Ticarileşme ve Devlet İktidarının Meşrulaştırılması." In Ç. Keyder, and F. Tabak eds. Osmanlı'da Toprak ve Ticari Tarım. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İstatistik Genel Direktörlüğü, 1936. Tarım İstatistikleri 1928-1934: Ulus Basımevi.
• İstatistik Umum Müdürlüğü, 1937. Tarım İstatistikleri 1928-1936: Mehmet hasan Matbaası.
• İstatistik Umum Müdürlüğü, 1957. Zirai İstatistik Özetleri 1936-1956: Balkanoğlu Matbaacılık.
• Kalkınma Bakanlığı, 2016. " Ekonomik ve Sosyal Göstergeler." http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/EkonomikSosyal Gostergeler.aspx, Erişim Tarihi: 22.06.2016
• Kazgan, G., 1999. " 1980'lerde Türk Tarımında Yapısal Değişme." In O. Baydar ed. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Kazgan, G., 2003. Tarım ve Gelişme: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kepenek, Y., 1984. Gelişimi, Üretim Yapısı ve Sorunlarıyla Türkiye Ekonomisi: Savaş Yayınları.
• Keyder, C., Yenal, Z., 2011. " Agrarian Change under Globalization: Markets and Insecurity in Turkish Agriculture." Journal of Agrarian Change 11:60-86.
• Keyder, Ç., Yenal, Z., 2013. Bildiğimiz Tarımın Sonu Küresel İktidar ve Köylülük: İletişim Yayınları.
• Köse, M.A., 2012. " Agricultural Policy Reforms and Their Implecations on Rural Development: Turkey and the EU." Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi.
• Köymen, O., 1999. " Cumhuriyet Döneminde Tarımsal Yapı ve Tarım Politikaları." In O. Baydar ed. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Tarih Vakfı Yayınları.
• Müktesebat Genel Müdürlüğü, 2016. " 1924-2005 Konsolide Bütçe İstatistikleri." https://www.muhasebat.gov.tr/content/genelyonetim- mali-istatistikleri?tabId=3, Erişim Tarihi: 04.06.2016
• Narin, M., 2008. " Türkiye'de Uygulanan Tarımsal Destekleme Politikalarında Değişim." Ekonomik Yaklaşım.
• OECD, 2016a. Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2016: OECD Publishing.
• OECD, 2016b. " Producer and Consumer Support Estimates database." http://www.oecd.org/agriculture/agriculturalpolicies/ producerandconsumersupportestimatesdatabase.html, Erişim Tarihi: 22.06.2016
• Oral, N., Sarıbal, O., Şengül, H., 2013. " Cumhuriyet Döneminde Uygulanan Tarım Politikaları." In N. Oral ed. Türkiye'de Tarımın Ekonomi-Politiği 1923-2013. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi ve NotaBene Yayınları.
• Önder, İ., 1999. " Aşar'ın Kaldırılması ve Tarım Kesimine Uygulanan Vergiler." In O. Baydar ed. 75 Yılda Köylerden Şehirlere.
• Özdemir, Z., 1989. " Türkiye'de Gübre Destekleme Uygulamaları." İktisat Fakültesi Mecmuası.
• Özkaya, T., Günaydın, G., Bozoğlu, M., Olhan, E., Sayın, C., 2010. " Tarım Politikaları ve Tarımsal Yapıdaki Değişimler." Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi.
• Pamuk, Ş., 1999. " İkinci Dünya Savaşı Yıllarında İaşe Politikası ve Köylülük." In O. Baydar ed. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Tarih Vakfı Yayınları.
• Pamuk, Ş., 2000. İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 Yıllık Fiyatlar ve Ücretler 1469-1998: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Pamuk, Ş., 2005. Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme 1820-1913: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pamuk, Ş., 2007. Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914: İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş., 2014. Türkiye'nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi Büyüme, Kurumlar ve Bölüşüm: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pekin, T., 1981. " Tarımda Destekleme Politikaları." 2. Türkiye İktisat Kongresi, DPT.
• Quataert, D., 2006. " 19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914." In H. İnalcık, and D. Quataert eds. Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 1600-1914. Eren Yayıncılık.
• Quataert, D., 2008. Anadolu'da Osmanlı Reformu ve Tarım 1876-1908: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Resmi Gazete, 2010. Tarım Havzaları Yönetmeliği.
• Susam, N., Bakkal, U., 2008. "Türkiye'de Tarım Politikalarındaki Dönüşümün Kamu Bütçesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkileri." Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi.
• Şahinöz, A., 2010. " Yeni Binyıl'da Yeni Tarım Politikaları." Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi.
• Şahinöz, A., 2011. Neolitik'ten Günümüze Tarım Ekonomi ve Politikaları: Turhan Kitabevi.
• TDK, 2011. Türkçe Sözlük: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tezel, Y.S., 2015. Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950): Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tuna, Y., 1989. " Tarım Ürünleri Fiyatlarına Devlet Müdahalesi ve Türkiye'de Müdahale Fiyat Politikasının Tarihçesi." İktisat Fakültesi Mecmuası 47.
• TÜİK, 2014. İstatistik Göstergeler 1923-2013: Türkiye İstatistik Kurumu.
• TÜİK, 2016a. " Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)." http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1014, Erişim Tarihi: 20.06.2016
• TÜİK, 2016b. " Tarımsal Fiyat ve Ekonomik Hesaplar." http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1004, Erişim Tarihi: 23.06.2016
• TÜİK, 2016c. " Bitkisel Üretim İstatistikleri." http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001, Erişim Tarihi: 23.06.2016
• TÜİK, 2016d. " Dış Ticaret İstatistikleri." https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul, Erişim Tarihi: 06.06.2016
• TÜİK, 2016e. " Gayrisafi Yurtiçi Hasıla." http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1105, Erişim Tarihi: 29.06.2016
• TÜİK, 2016f. " İşgücü İstatistikleri." http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007, Erişim Tarihi: 22.06.2016
• TZOB, 1984. Zirai ve İktisadi Rapor 1982-1983: Türkiye Ziraat Odaları Birliği.
• TZOB, 1991. Planlı Dönemde Rakamlarla Türkiye Tarım Sektörü: Türkiye Ziraat Odaları Birliği.
• World Bank, 2009. " Agricultural Reform Implementation Project. Washington." World Bank.
• Yavuz, F., 2000. " Türkiye'de Tarım Politikası." Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi.