Spatial econometric analysis of the ımpact of the agricultural sector on economic development

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 21 - 35, 30.06.2025

Kübra Elmalı

https://doi.org/10.24181/tarekoder.1567263

Öz

Purpose: The main purpose of this study is to examine the contribution of the agricultural sector to the Turkish economy through spatial econometric neighborhood relations. The relationship between the variable of GDP per capita and non-agricultural employment, in-agricultural employment, production amount, agricultural area and agricultural exports was examined. The relationship between the dependent variable GDP per capita and the independent variables non-agricultural employment (number of people), in-agricultural employment (number of people), production amount (tons), agricultural area (decare) and agricultural exports was examined.
Design / methodology / approach: In the study, spatial econometric models were examined under three subheadings and it was decided that the appropriate model was the fixed effect model with the help of the Hausman test. Necessary tests were applied to determine the most appropriate model among the SDM, SAR and SEM models, and it was concluded that SDM gave the best estimation results, supported by the results obtained from the SAC model.
Findings: When the variables in the model were examined, it was determined that GDP per capita had a positive and significant relationship with non-agricultural employment, in-agricultural employment and production amount. A significant inverse relationship was found between the agricultural area variable and economic growth. When the variables representing the regional neighborhood were considered, it was concluded that the GDP per capita showed a significant inverse relationship only with the non-agricultural employment variable.
Originality / value: The study investigated the effect of the agricultural sector on economic growth for a 12-year period by taking data at the provincial level. While the use of spatial econometrics as a method in the study constitutes the originality of the study, it differs from other studies because the spatial effects of the data and variables are also addressed in the model.

Anahtar Kelimeler

Spatial ECONOMETRİC, GDP, Agriculture

Ekonomik kalkınmada tarım sektörünün etkisinin mekânsal ekonometrik analizi

Öz

Amaç: Tarım sektörünün Türkiye ekonomisine olan katkısının mekânsal ekonometrik komşuluk ilişkileriyle incelemek bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır. Kişi başı GSYİH değişkeni ile tarım dışı istihdam, tarım içi istihdam, üretim miktarı, tarım alanı ve tarımsal ihracat arasındaki ilişki incelenmiştir. Bağımlı değişken kişi başı GSYİH alınırken bağımsız değişkenler ise tarım dışı istihdam (kişi sayısı), tarım içi istihdam (kişi sayısı), üretim miktarı (ton), tarım alanı (dekar) ve tarımsal ihracat alınarak arasındaki ilişki incelenmiştir.
Tasarım / metodoloji / yaklaşım: Çalışmada mekânsal ekonometrik modeller üç alt başlıkta incelenmiş ve uygun modelin sabit etkili model olduğuna, Hausman testi yardımıyla karar verilmiştir. SDM, SAR ve SEM modelleri arasından en uygun modelin belirlenmesi için gerekli testler uygulanmış, ayrıca SAC modelinden elde edilen sonuçlarla desteklenerek SDM’nin en iyi tahmin sonuçlarını verdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Bulgular: Modeldeki değişkenler incelendiğinde, kişi başı GSYİH’nin tarım dışı istihdam, tarım içi istihdam ve üretim miktarıyla pozitif ve anlamlı bir ilişkiye sahip olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık, tarım alanı değişkeni ile ekonomik büyüme arasında ters yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Bölge komşuluğunu temsil eden değişkenler ele alındığında ise kişi başı GSYİH’nin yalnızca tarım dışı istihdam değişkeniyle ters yönde anlamlı bir ilişki gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özgünlük / değer: Çalışmada il düzeyinde veri alınarak 12 yıllık dönem için tarım sektörünün ekonomik büyüme üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmada yöntem olarak mekânsal ekonometrinin kullanılması çalışmanın özgün yanını oluştururken modelde verilerin ve değişkenlerin mekânsal etkilerinin de ele alındığı için diğer çalışmalardan farklı arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mekansal EKONOMETRİ, GSYİH, Tarım

Etik Beyan

Çalışmanın yürütülmesinde etik kurul onayının alınmasına gerek olmadığını ve kullanılan verilerin tamamının halka açık olduğunu beyan ederiz.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum tarafından desteklenmemektedir.

Teşekkür

Göstermiş oldukları ilgi, alaka ve değerli katkıları için şimdiden sayın dergi editör ve hakemlerine teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aslan, M. (2022), "Tarım Ürünleri İhracatı Ekonomik Büyümeyi Destekliyor mu? Türkiye’den Ampirik Bulgular", Artvin Çoruh University International Congress on Ecology, Economy, and Regional Development ECOSUS, Artvin.
• Astuti, A. M., Setiawan, I. Z. and Purnomo, J. D. (2020), "A Review of Panel Data on Spatial Econometrics Models", Journal of Physics: Conference Series, 1490, 1-13.
• Anselin, L. (1988), Spatial Econometrics: Methods and Models. Kluwer Academic Publishers.
• Aydınbaş, G. (2024), "Tarımsal Verimlilik İle İlişkili Faktörlerin Tespiti: BRICS-T Ülkeleri Örneği", Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 11(2), 524-535.
• Bakari, S. and Mabrouki, M. (2018), "The Impact of Agricultural Trade on Economic Growth in North Africa", Munich Personal RePEc Archive, 1-14.
• Belotti, F., Hughes, G. and Mortari, A. P. (2017), "Spatial Panel-Data Models Using Stata". The Stata Journal, 17(1), 139-180.
• Benfica, R., Cungura, B. and Thurlow, J. (2019), "Linking Agricultural İnvestments to Growth and Poverty: an Economywide Approach Applied to Mozambique", Agricultural Systems, 172, 91- 100.
• Boz, İ. (2004), "Tarım Sektörünün İktisadi Kalkınmadaki Rolü", Sami Taban, Muhsin Kar (Ed.) Kalkınma Ekonomisi: Seçme Konular, , Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Çetin, R. (2020), "Türkiye Tarım Ürünleri Bakımından Halâ Kendi Kendine Yeterli Mi? Dış Ticaret Verileri Yoluyla Bir Analiz", Sakarya İktisat Dergisi, 9(2), 160-173.
• Dawson, P. J. (2005), "Agricultural Exports and Economic Growth in Less Development Countries", Agricultural Economics, 33(2), 145-152.
• Demir, Y. (2021), "Analyzing the Effect of Employment in The Agricultural and Industrial Sectors on Economic Growth with the ARDL Bounds Test", International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences, 11(1), 178-192.
• Doğan, Z., Arslan, S. ve Berkman, A. N. (2015), "Türkiye’de Tarım Sektörünün İktisadi Gelişimi ve Sorunları: Tarihsel Bir Bakış", Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 29-41.
• Elhorst, J. P. (2014), Spatial Econometrics: from Cross-Sectional Data to Spatial Panels. Springer.
• Genel Tarım Sektörü Raporu (2022), İhracat Genel Müdürlüğü Tarım Ürünleri Daire Başkanlığı, Ticaret Bakanlığı.
• Kazgan, G. (1966), Tarım Ekonomisi ve İktisadi Gelişme, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Koç, G. ve Pirili, M. U. (2015), "Türkiye Tarım Ürünleri Dış Ticareti: Turunçgiller, Fındık, İncir, Kayısı ve Çekirdeksiz Kuru Üzüm", Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü.
• Köksel, B. ve Yılmaz, H. (2021), "Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Farklı Gelire Sahip Ülkeler Grubu Üzerine Bir İnceleme", Journal of Life Economics, 8(2), 157-171.
• Kumbasaroğlu, H. ve Dağdemir, V. (2011), "Erzurum Merkez İlçede Tarım Arazilerinde Parçalılık Durumuna Göre Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi", Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 38(1), 49-58.
• Lesage, J. and Pace, R. K. (2010), "Spatial Econometrics Models", Fischer, M. M. & Getis, A. (Ed.), Handbook of Applied Spatial Analysis: Software Tools, Methods and Applications, Heidelberg: Springer-Verlag, 245-260.
• Mehrara, M. and Baghbanpour, J. (2016), "The Contribution of Industry and Agriculture Exports to Economic Growth: The case of Developing Countries", World Scientific New, 46, 100-111.
• Öz, B. and Daş, D. (2019), "An Empirical Analysis of the Relationship Between Agricultural Productivity and Economic Development for Turkey", SSRN Electronic Journal.
• Öztürk, S. (2021), "Tarım Sektörünün Türkiye Ekonomisi Gelişimine Katkısı: 1980-2018 Döneminin Analizi". Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Rogerson, P. A. (2001), Statistical Methods for Geography, Sage Publishing, London.
• Sabuncu, H. T. (2019), "Tarımın Ekonomi Üzerindeki Etkisi Türkiye Örneği", Ekonomi İşletme ve Yönetim Dergisi, 3(1), 25-33.
• Sandalcılar, A. R. (2012), Türkiye’de Tarımsal İhracat, Tarım Dışı İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 49(570), 65-76.
• Tatoğlu, F. Y. (2022), Mekânsal Ekonometri, İstanbul: Beta yayınevi.
• Terin M., Güler, İ. O. ve Aksoy, A. (2014), "Türkiye’de Tarımsal Üretim ile Tarımsal Kredi Kullanımı Arasındaki Nedensellik İlişkisi", Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 4 (1), 67–72.
• Thirlwall, A. P. (2003), Growth and Development: with Special Reference to Developing Economies, Springer, Seventh Edition, Palgrave Macmillan, Hampshire.
• Yazıcı, A., (2021), "Tarım Sektörünün Türkiye Ekonomisi Gelişimine Katkısı 1980-2018 Döneminin Analizi", Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yetiz, F. and Özden, C. (2017), "Analysis of Causal Relationship Among GDP, Agricultural, Industrial and Services Sector Growth in Turkey", Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-84.