THE MADRASAH AND MOSQUE OF ÇOBANOĞLU MUZAFFEREDDİN YAVLAK ARSLAN IN KASTAMONUTAŞKÖPRÜ

Yıl 2017, Cilt: 36 Sayı: 61, 41 - 74, 01.05.2017

Cevdet Yakupoğlu

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000657

Cited By: 1

Öz

Chobanids (Çobanoğulları), a Turkish principality (beylik), was founded by the Seljuks at the end of the 12th century in Kastamonu. The rulers of Chobanids, under the patronage of the Seljuk Sultans, carried out political and military activities during the 13th century, leading to social, cultural and economic development of Kastamonu and its environs. Kastamonu was considered a safe haven during the reign of Hüsameddin Çoban, a Seljuk commander and the founder of the Chobanids, and his grandson, Muzafferedin Yavlak Arslan. Therefore, many scholars, poets and other men of literature moved to this city and lived under the patronage of these rulers. During the reign of Yavlak Arslan, such works of architecture as mosques, madrassahs, hospitals, public baths, caravansaries, lodges and so on were built in and around Kastamonu, and the city made significant progress in terms of population growth and urbanization. In this respect, the mosque and the madrassah which were built in Taşköprü on behalf of Yavlak Arslan is of remarkable significance. This study deals with the status of these buildings known as Muzaffereddin Gazi Madrassah and Mosque and their waqfs during and after the reign of Candaroğlu Süleyman Pasha I

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Chobanids (Çobanoğulları), Atabey Gazi, Jandarids (Candaroğulları), Madrassahs, Mosques, Waqfs.

Kastamonu- Taşköprü’de Çobanoğlu Muzaffereddin Yavlak Arslan Medresesi ve Camii

Öz

Selçukluların XII. yüzyıl sonlarında Kastamonu’da tesis ettikleri bir Türkmen beyliği olan Çobanoğullarının başında bulunan hükümdarlar, Selçuklu sultanlarının destek ve himayelerinde XIII. yüzyıl boyunca siyasi ve askerî faaliyetler yürütmüşler; yaptıkları yatırımlarla Kastamonu ve havalisinin sosyal, kültürel ve iktisadi açıdan kalkınmasına öncülük etmişlerdir. Beyliğe adını veren Selçuklu komutanı Hüsameddin Çoban Bey ve torunu Muzaffereddin Yavlak Arslan zamanlarında Kastamonu güvenli bir sığınak olarak kabul edildiği için pek çok ilim adamı, şair ve edip bu şehre gelip yerleşmiş ve bu hükümdarların himayesi altında yaşamıştır. Yavlak Arslan devrinde Kastamonu’da cami, medrese, dârüşşifa, hamam, kervansaray, zaviye vb. eserler inşa edilmiş; Kastamonu’nun nüfusunun artması ve şehirleşmesi bakımlarından büyük mesafeler kaydedilmiştir. Bu hükümdarın Taşköprü’de kendi adına yaptırdığı cami ve medrese bu bakımdan dikkat çekicidir. Bu çalışmada Muzaffereddin Gazi Medresesi ve Camii adıyla bilinen bu eserlerin Candaroğlu I. Süleyman Paşa devri ve sonrasındaki durumu ele alınmış, vakıfları incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, Çobanoğulları, Atabey Gazi, Candaroğulları, Medreseler, Camiler, Vakıflar.

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri (BOA. TD.), Nr. 23M.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defteri (BOA. TD.), Nr. 438.
• Candaroğlu İsmail Bey’in Filibe’deki 876 Şevval / Mart 1472 ve 882/ 1477 Tarihli Vakfiyeleri (VGMA. V.D. Nr. 628, s.449,450, s.23).
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları (İBK. MCO.), Nr. 63.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları (İBK. MCO.), Nr. 75.
• Muzaffereddin Camii- Medresesi Vakfı Ferman Sûreti (VGMA. VD.), Nr. 1760, s.242-243.
• Muzaffereddin Camii- Medresesi Vakfı Ferman Sûreti (VGMA. VD.), Nr. 1962/ 39.
• Ahmed Eflâkî, Âriflerin Menkıbeleri (Mevlânâ ve Etrafındakiler), Çev. Tahsin Yazıcı, Remzi Kitabevi, 4. Baskı, İstanbul,1986, C.I; C.II, İstanbul 1987.
• Aksaraylı Mehmed Oğlu Kerîmüddin Mahmud, Müsâmeret ül-Ahbâr (Moğollar Zamanında Türkiye Selçukluları Tarihi), Mukaddime ve Haşiyelerle Tashih ve Neşreden: Dr. Osman Turan, TTK, 2. Baskı, Ankara 1999.
• Aksarayî, Müsameretü’l-Ahbar, Çev. M. Öztürk, TTK, Ankara,2000.
• Anonim Selçuknâme (Farsça), Nşr. F. N. Uzluk, Anadolu Selçukluları Tarihi III, Ankara,1952.
• Cahen, C., Osmanlı’dan Önce Anadolu’da Türkler, İstanbul,1984.
• ——, “Questions d’Histoire de la Province de Kastamonu au XIIIe Siecle”, SAD, III, (Ankara,1971), s.145-158.
• Çifçi, F., Kastamonu Camileri- Türbeleri ve Diğer Tarihî Eserler, 4. Baskı, Ankara, 2012.
• Edirneli Mecdî Efendi, Tercüme-i Şakayık-ı Numaniye, Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire, İstanbul, 1269, s.139-142.
• Gedik, A., Candaroğulları Beyliği Mimarisi’nde Celî Yazı, Selçuk Üniversitesi SBE. Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi, Konya,2005.
• Georges, P., Relations Historiques, Çev. İlcan Bihter Barlas, Bizanslı Gözüyle Türkler, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2009.
• Gökoğlu, A., Paflagonya, Doğrusöz Matbaası, 1952.
• Gömeç, S. Y., “Türk Kültüründe Kök Börüler ve Arslanlar”, Türk Tarihinden İzler II, Berikan Yayınevi, Ankara 2014, s.29-44.
• İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi, Çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2014.
• İbn Battûta Seyahatnamesinden Seçmeler, Haz. İ. Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.
• İbn Bibi, el-Evâmirü’l-Alâiyye fi’l-Umûri’l-Alâiyye, Çev. M. Öztürk, C.II, Ankara 1996.
• Kopraman, K. Y., “Memlûk Kaynaklarına Göre XV. Yüzyılda Kastamonu ve Çevresi” Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu, Tebliğler (Ankara 1989), s.21-22.
• Mehmed Behçet, Anadolu Türk Âsâr ve Mahkûkâtı Tetebbuâtına Esas Kastamonu Âsâr-ı Kadîmesi, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1341.
• ——, Kastamonu Âsâr-ı Kadimesi, (Kastamonu Eski Eserleri), 1925, Haz. M. S. Cihangir, Kastamonu 1998.
• Nevizade Atâyi, Şakayık Zeyli, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1268.
• Öden, Z. G., “Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Mesud Hakkında Bazı Görüşler”, Belleten, C. LXI, S.231, (Ağustos 1997), s.287-300.
• ——, “Umuroğulları Hakkında Bazı Görüşler”, XII. Türk Tarih Kongresi Ayrıbasım, TTK, Ankara 1999, s.589-594.
• Özkarcı, M., Candaroğulları Beyliği Mimari Eserleri, Atatürk Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 1992.
• Sümer, F., “Anadolu’da Moğollar”, SAD I., (Ankara 1970).
• Taş, K. Z., “Kuzeybatı Anadolu’da Az Bilinen Bir Beylik: Umuroğulları”, XII. Türk Tarih Kongresi Ayrıbasım, TTK, Ankara 1999, s.595-603.
• Taşköprülüzâde, eş-Şekâ’iku’n-Nu’mâniye fî ‘Ulemâi’d-Devleti’l-‘Osmaniye, Nşr. A. Subhi Furat, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1985.
• Tarîh-i Âl-i Selçuk (Anonim Selçuknâme), Çev. H. İbrahim Gök, Fahrettin Cosguner, Atıf Yayınları, Ankara 2014.
• Togan, Z. V., Umumî Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitabevi, 3. Baskı, İstanbul 1981.
• Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1993.
• ——: Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar, TTK, Ankara 1988.
• Uçar, A., Kastamonu ve İlçelerinde Satılan Vakıf Eserleri, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Lisans Tezi, Ankara 1998.
• Uzunçarşılı, İ. H., Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK, Ankara 1988.
• Yakupoğlu, C., “II. Bayezid’in Oğlu Şehzade Mahmud’un Hayatı ve Faaliyetleri”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6/ 12, 2010, s.319-339.
• ——, “Kastamonu Adının Ortaya Çıkışını Anlatan En Eski Kaynak: Saltuknâme”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Prof. Dr. Refik Turan Özel Sayısı, Yıl: 5, Cilt: 5, Sayı: 16 (Eylül,2014), s.200-220.
• ——, “Kastamonu’nun Taşköprü Kazasında Türk Boyları ve Bunlarla İlgili Yer Adları”, İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, Kastamonu 18-20 Eylül 2003, (Ankara,2005), s.1-14.
• ——, Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu- Sinop- Çankırı- Bolu) XIII-XV. Yüzyıllar, Gazi Kitabevi, 1. Baskı, Ankara 2009.
• ——, “Nasreddin Hoca Kastamonulu mu?”, Beş İnci Mevsim (Dergisi), Yıl: 1, S.2 (2001), s.6-10.
• Yaman, T. M., Kastamonu Tarihi I (XV. Asrın Sonlarına Kadar), Ahmed İhsan Matbaası, 1935.
• Yazıcıoğlu Ali, Selçuknâme, TDK. Fotokopi/156, Kayıt Nr.252.
• Yazıcızâde Ali, Tevârîh-i Âl-i Selçuk (Selçuklu Tarihi), Haz. Abdullah Bakır, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2009.
• Yücel, Y., Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar I, TTK, Ankara 1991.
• ——,“Çobanoğulları”, TDV. İA., 1993, C.8, s.354-355.
• ——, “Çobanoğulları Beyliği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi (DTCFD) Cilt: 23, Sayı: 1-2, s.61-73.
• Zachariadou, E., “Pachymeres’e Göre Kastamonu’da “Amouroi” Ailesi”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, S. XVI, Çev. Z. Günal Öden, İzmir 2001, s.225-237.
• ——, “Pachymeres on the “Amourioi” of Kastamonu”, Byzantine and Modern Greek Studies, III, Birmingham, 1977, s.57-70.