Kızıldeniz’de Cibuti Üzerinden Yapılan Silah Kaçakçılığının Yemen’e Etkileri ve Osmanlı Devleti (1898-1914)

Yıl 2015, Cilt: 34 Sayı: 58, 651 - 686, 01.10.2015

Durmuş Akalın

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000623

Öz

Kızıldeniz, XIX. yüzyılda gerek Osmanlı Devleti gerekse de Avrupa ve dünya siyaseti için son derece önemli yerlerden biri oldu. Avrupa devletlerinin bölgedeki siyasi ve ticari varlığının artmaya başlaması ile bölge son derece nazik bir duruma geldi. Bu durum karşısında Osmanlı Devleti, XIX. yüzyıl içinde bir takım tedbirler almaya çalışsa da bu durumun önüne geçmesi mümkün olamadı. Süveyş Kanalı’nın açılması, Hindistan’daki gelişmeler, İngilizlerin Aden’e yerleşmesi ve Kızıldeniz’in Afrika sahillerine Avrupalı güçlerin yerleşmeye başlamasıyla işler iyice karıştı. Her ne kadar Osmanlı Devleti bölge üzerindeki ağırlığını arttırsa da yabancı tüccarların bölgede devam ettirdikleri silah ticareti, bölgedeki gelişmeleri derinden etkileyen başlıklardan önde geleni oldu. Yemen’de devam eden isyanlar ve Osmanlı Devleti’nin bölgedeki hâkimiyetine zarar veren bu ticaret, Osmanlı Devleti’ni oldukça uğraştırdı. Bu çalışma ile bölgedeki silah ticareti ve bu ticarete karşı Osmanlı Devleti’nin yaklaşımı ele alınmaya çalışılacaktır. Cibuti üzerinden gerçekleşen bu ticaretin incelenmesiyle, günümüzde bölgede olan biten gelişmelerin tarihi derinliğinin ele alınması hedeflenmektedir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Kızıldeniz, Yemen, Cibuti, Silah Kaçakçılığı

The Influences of Arms Trafficking in The Red Sea, Over Djibouti, on Yemen and the Ottoman Empire (1898 - 1914)

Öz

The Red Sea was one of the very important places for both the Ottoman Empire and the European and the world politics in XIX. century. With the increasing political and commercial presence of the European States in the region, the situations in the region had become very delicate. In this situation, even if the Ottoman Empire tried to take a number of measures in the XIX. century, they failed to handle the situation. With the opening of Suez Canal, the developments in India, the British settlement in Aden and the beginning of the European Settlement in the African coasts of the Red Sea, thing became more complicated. Although the Ottoman Empire had increased its’ weight in the region, the arms trade that foreign traders made in the region was one of the titles that affect the developments in the region. The rebellions that continued in Yemen and this trade that harmed the dominance of Ottoman Empire in the region caused trouble to the Ottoman Empire. In this study, the arms trade in the region and the Ottoman Empire’s approach to this trade will be discussed. By analyzing the trade that was realized over Djibouti, it is aimed to address the historical depths of the developments that are happening in the region nowadays

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Red Sea, Yemen, Djibouti, Smuggling of Arms

Kaynakça

• BEO. 1188/89034; 1699/127380; 1705/127869; 1729/129654; 1740/130458; 1753/131409; 1755/131561; 2033/152470; 3568/267577; 3638/272777; 3716/278633
• DH.MKT. 2123/83 (1316C.9); 2522/59 (1319.R.28); 2525/130 (1319.Ca.10); 2569/54 (1316.L.12); 2569/128 (1319.N.8); 2589/32 (1319.Za.9)
• DH.MUİ. 1-2/17 (1327.Ş.18); 1-3/17 (1327.N.14); 1-5/17 (1327.Za.12); 1-6/17 (1327.Z.3); 1-8/17 (1328.S.22); 1-9/17 (1328.Ra.16); 1-10/17 (1328.Ca.15); 1- 11/17 (1328.Ş.1)
• DH.ŞFR. 443/82 (1330.E.25)
• HR.SYS. 105/3; 111/27; Y.A.HUS. 404/106; Y.MTV. 238/82
• Y.PRK.ASK. 171/3; 172/32; Y.A.RES. 133/9
• Ahmet Raşit Paşa, Tarih-i Yemen ve Sana, Cilt I-II, Yay. Haz. Sadettin Baştürk, Taşhan Kitap Yayınları, İstanbul, 2013.
• Akalın, Durmuş, “Aden’in İşgali ve İşgalden Sonra Osmanlı Devleti’nin Kızıldeniz’de Aldığı Tedbirler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX/2 2014, s. 357-404.
• Akalın, Durmuş, “İngiltere ve Osmanlı Devleti Arasında Perim Adası (1798-1914)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 33, Sayı 56, 2014.
• Akalın, Durmuş-Selim Parlaz, “Nil’de İktidar Mücadelesi ve Kavalalı”, Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Çankırı Karatekin Üniversitesi Avrasya Strateji ve Uygulama Araştırma Merkezi, Çankırı, 2012, s. 115-134.
• Anthony, Ian, “Current Trends and Developments in the Arms Trade”, Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 535, Sage Publications, 1994, pp. 29-42.
• Betts, Richard K., “The Tragicomedy of Arms Trade Control”, International Security, Vol. 5, No. 1, The MIT Press, 1980, pp. 80-110.
• Brass, Jennifer N., “Djibouti’s Unusual Resource Curse”, The Journal of Modern African Studies, Vol. 46, No. 4, Cambridge University Press, 2008, pp. 523-545.
• Brzoska, Michael, “The Arms Trade. Can It Be Controlled?”, Journal of Peace Research, vol. 24 No. 4, Sage Publications, 1987, pp. 327-331.
• Clairmonte, Frederick, “Third World and Arms Trade”, Economic and Political Weekly, Vol. 27, No. 8, Economic and Political Weekly, 1992, pp. 398-400.
• Gray, Colin S., “Traffic Control for the Arms Trade?”, Foreign Policy, No. 6, Washingtonpost. Newsweek Interactive, 1972, pp. 153-169.
• Gregory, Shaun, “The French Military in Africa: Past and Present”, African Affairs, Vol 99, No. 396, Oxford University Press, 2000, pp. 435-448.
• Harkavy, Robert E., “The Changing International System and the Arms Trade”, Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 535, Sage Publications, 1994, pp.11-28.
• Kavas, Ahmet, “Doğu Afrika Sahilinde Osmanlı Hâkimiyeti: Kuzey Somali’de Zeyla İskelesinin Konumu (1265-1334/1849-1916)”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, 2001, s. 109-134.
• Keefer, Edward C., “Great Britain, France, and the Ethiopian Tripartite Treaty of 1906”, A Quarterly Journal Concerned with British Studies, Vol 13, No. 4, The North American Conference on British Studies, 1981, pp. 364-380.
• Kimche, David, “The Opening of the Red Sea to European Ships in the Late Eighteenth Century”, Middle Eastern Studies, Vol. 8, No. 1, Talor&Francis, 1972, pp. 63-71.
• Kolodziej, Edward A., “France and the Arms Trade”, International Affairs, Vol. 56, No. 1, Wiley, 1980, pp. 54-72.
• Kurşun, Zekeriya, Yol Ayrımında Türk-Arap İlişkileri, İrfan Yayınevi, İstanbul, 1992.
• Luck, Edward C., “The Arms Trade”, Proceedings of the Academy of Political Science, Vol. 32, No. 4, The Academic of Political Science, 1977, pp. 170-183.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nun Güney Siyaseti Habeş Eyaleti, TTK Basımevi, Ankara, 1996.
• Plaut, Martin, “Ertirea and Yemen: Control of the Shipping Lanes”, Review of African Political Economy, Vol. 23, No. 67, Taylor&Francis, 1996, pp. 106- 109.
• Shehim, Kassim ve James Searing, “Djibouti and the Question of Afar Nationalism”, African Affairs, Vol. 79, No. 315, Oxford University Press, 1980, pp. 209-226.
• Sırma, İhsan Süreyya, Osmanlı Devleti’nin Yıkılışında Yemen İsyanları, Beyan Yayınları, İstanbul, 2008.
• Tandoğan, Muhammed, Afrika’da Sömürgecilik ve Osmanlı Siyaseti, TTK Basımevi, Ankara, 2013.
• Yeşilyurt, Yahya, Yemen’de Osmanlı-İngiliz Mücadelesi 1871-1914, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2011.
• Cibuti ve Bâbü’l Mendeb Boğazı Etrafı (HR. SYS 105/3).