Hürriyet ve İtilaf Fırkası Adana Başkanı Hafız Mahmut Celal’e Ait Bilinmeyen İki Beyanname

Yıl 2008, Cilt: 27 Sayı: 44, 99 - 112, 01.10.2008

Saduman Halıcı

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000411

Öz

Osmanlı İmparatorluğu büyük umutlarla girdiği I. Dünya Savaşı’ndan yenik ayrıldı. İtilaf Devletleri, Mondros Mütarekesi’ne dayanarak ülkeyi işgal etmeye başladı. Adana ve çevresi de Fransızlar tarafından işgal edildi. Türk halkı Mustafa Kemal’in önderliğinde işgallere karşı dururken Adana halkı da yurtlarını savunmaya yöneldi. Fransızlarla ve onların çıkarlarını benimseyen yerel yöneticilerle, parti temsilcileriyle de mücadele etti. Bu işbirlikçilerden biri olan Hürriyet ve İtilaf Fırkası Adana Başkanı, aynı zamanda Fransızların Belediye Başkanı Hafız Mahmut Celal’di. Hafız Mahmut Celal, Adana halkına yönelik iki beyanname yayınladı. Bu beyannamelerle Milli Mücadele’yi Allah’a ve Padişaha isyan olarak gösterdi. Halkın din duygularını sömürmeye yöneldi. Mustafa Kemal ve arkadaşlarına hakaret etti. Kurtuluşun, kendilerinin benimsediği siyasetle olacağını belirtti. Adana halkının Kuva-yı Milliye’ye verdiği desteği ve direnme azmini kırmak istedi

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal, Adana, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Hafız

Two Unknown Declarations of Hafız Mahmut Celal, The Adana Head of Liberty and Entente Party

Öz

Ottoman Empire was defeated in the World War I, to which it had entered into with great hopes. The Allies started to occupy the country on the basis of Mondros Truce. Adana and it’s surrounding were occupied by French. Adana public began to defend their lands while Turkish people, under the leasdership of Mustafa Kemal, were withstanding the occupations. They not only fought against French but also the local authorities and party representatives supporting France. One of these collaborators was Hafız Mahmut Celal, the Adana Head of Hürriyet and İtilaf Party, he was also the Mayor of French. He published two declarations aimed at Adana public. He demonstrated the National Struggle as a revolt to God and Sultan. He tried to exploit the sense of religion. He insulted Mustafa Kemal and his friends. He indicated that salvation would only occur by the politics that he assumed. He wanted to breakdown the determinaton and the support that Adana public gave to Kuva-yı Milliye

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal, Adana, Hafız Mahmut Celal, Liberty and Entente Party, Declaration

Kaynakça

• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2004.
• Arıkoğlu, Damar, Hâtıralarım, 1961. (Basım yeri bilgisi yoktur.)
• Bildirici, Yusuf Ziya, Adana’da Ermenilerin Yaptığı Katliâmlar ve Fransız-Ermeni İlişkileri, Ankara: KÖKSAV Yayınları, 1999.
• Çelik, Kemal, Millî Mücadele’de Adana ve Havalisi (1918-1922), Ankara: TTK, 1999.
• Ener, Kasım, Çukurova Kurtuluş Savaşı’nda Adana Cephesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996.
• Erdeha, Kamil, Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1975.
• Kurat, Yuluğ Tekin, Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, Ankara: Turhan Kitabevi, 1986.
• Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C. III, Ankara: TTK, 1995.
• Şenalp, Cemil, Ulusal Kurtuluş Savaşında Fransız İşgal Bölgelerinde Sivil İşler/Askeri Hükümet Faaliyetleri, İstanbul: Harp Akademileri Yayınları, 2006.
• Tolon, Ahmet Hurşit, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları ve Sevr’e Giden Yol, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2004.
• Toros, Taha, Kurtuluş Savaşında Çukurova, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Türkiye’nin Parçalanması ve İngiliz Politikası (1900-1920), İstanbul: Örgün Yayınları, 2005.
• Ferda, 13 Eylül 1336/1920, Yıl: 2, No: 162.
• Ferda, 25 Teşrinievvel 1336, Yıl: 2, No: 174.