THE EARTHQUAKE OF 4th APRIL, 1904 AND ITS CONSEQUENCES IN THE OTTOMAN MACEDONIA

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 67, 435 - 476, 31.03.2020

Özer Özbozdağlı

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.589484

Öz

An earthquake occurred in Ottoman Macedonia on April 4, 1904. Ottoman Macedonia had been demarcated at the Berlin pact which was signed following the 1877-1878 Ottoman-Russian War, and the region subsumed the provinces of Thessaloniki, Manastir and Kosovo. The earthquake on April 4, 1904 had destructive impact, especially in the provinces of Thessaloniki, Manastir and Kosovo. The fact that the epicenter of the earthquake was away from residential areas restricted its destructive impact. Although the earthquake was not effective in the major residential areas, it was very effective in the rural parts of the provinces of Thessaloniki, Manastir and Kosovo nearby the Bulgarian border. The earthquake caused major damages and geological impacts such as landslide, dent, liquefaction on the ground, changes in the flow of creeks and rivers in these areas. The disaster management performance of the Ottoman state to display became more important considering the international dimension and sensitivity the Macedonian question had gained. Despite economic deficiencies, the Ottoman state demonstrated a rapid and relatively successful disaster management. Information about the April 4, 1904 earthquake was scarce until the mid-twentieth century. In the last half of the twentieth century, a considerable body of research focused on the assessment of the magnitude of this earthquake. In all these reports and studies, the seismic potential of the Kresna region, which was the epicenter of the earthquake, was revealed. In this study, data obtained from the Ottoman archive documents will be comparatively analyzed with the information presented in the western literature about this earthquake.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Macedonia, Thessaloniki, Kosovo, Manastır

OSMANLI MAKEDONYA’SINDA 4 NİSAN 1904 DEPREMİ VE SONUÇLARI

Öz

4 Nisan 1904 tarihinde Osmanlı Makedonya’sında deprem meydana geldi. Osmanlı Makedonya’sı 1877-1878 Osmanlı- Rus Savaşı’ndan sonra 13 Temmuz 1878 tarihinde imzalanan Berlin Antlaşması’yla oluşturuldu ve Selanik, Manastır ve Kosova vilayetlerini kapsamaktaydı. 4 Nisan 1904 depremi özellikle Selanik, Manastır ve Kosova vilayetlerinde etkili oldu. Dış merkez alanın (Episantr) büyük yerleşim merkezlerine uzak oluşu yıkımın az olmasını sağlamıştır. Deprem büyük yerleşim merkezlerinde etkili olmamasına rağmen, Selanik ve Kosova vilayetlerinin Bulgaristan sınırına yakın kırsal alanlarında çok etkili oldu. Bu alanlarda büyük çaplıhasarlara ve toprak kayması, göçük, zeminde sıvılaşma su ve akarsuların akışında değişiklik gibi jeolojik etkilere neden oldu. Makedonya sorununun kazandığıuluslararası boyut ve hassasiyeti düşünüldüğünde Osmanlı devletinin ortaya koyacağı afet yönetimi bir kat daha önem kazanmaktaydı. Osmanlı devleti ekonomik imkansızlıklara rağmen hızlı ve nispeten başarılı bir afet yönetimi sergilemiştir. Yirminci yüzyılın ortalarına kadar 4 Nisan 1904 depremiyle ilgili bilgiler azdı. Yirminci yüzyılın son yarısında bu depremin büyüklüğünün değerlendirilmesine odaklanan çok sayıda araştırma yapıldı. Bütün bu rapor ve çalışmalarda depremin merkez üssünün Kresna bölgesinin sismik potansiyeli ortaya kondu. Bu çalışmada Osmanlı arşiv belgelerinin sağladığı veriler batı literatürde bu depremle ile ilgili yer alan bilgilerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Makedonya, Selanik, Kosova, Manastır

Kaynakça

• Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO) 2307/173008; 2358/176831; 2307/172968; 2326/174407; 2392/179383; 2327/174471;2307/173008; 2394/179514;2315/173554; 2307/172984.
• Dâhiliye Nezareti Mektûbi Kalemi Evrâkı (DH. MKT) 838/15; 876/49; 874/83; 838/47; 1061/9; 990/50; 568/48; 871/3; 1108/24.
• İrade Orman ve Maadin ( İ.OM.) 10/6; 10/13.
• Teftişat-ı Rumeli Evrakı Jandarma Müşiriyet ve Kumandanlık Evrakı (TFR-I-AS.)15/1406.
• Teftişat-ı Rumeli Evrakı Selanik Evrakı (TFR-I-SL.) 39/3875; 36/3580;45/4401.
• Teftişat-ı Rumeli Evrakı Umum Evrakı (TFR-I-UM.) 5/402; 5/408.
• Teftişat-ı Rumeli Evrakı Arzuhaller (TFR –I- ŞKT.) 36/3547; 40/3942; 36/3584; 36/3566.
• Teftişat-ı Rumeli Evrakı Kosova Evrakı (TFR-I-KV.) 59/5803; 59/5875; 71/7024; 217/21682; 61/6073; 63/6282; 64/6323; 59/5876; 105/10444; 57/5663; 72/7139; 75/7424; 76/7530.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y. MTV.) 258/229;258/237.
• Yıldız Askeri Maruzat (Y. PRK. ASK.) 216/34.
• Yıldız Komisyonlar Maruzatı (Y.PRK. KOM.) 13/39.
• Yıldız Müfettişlikler ve Komiserlikler Talimatı (Y. PRK. MK.) 18/70.
• Tercüman-ı Hakikat
• Sabah
• Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1322 Sene-i Hicriyesi (1904), Matbaa-i Ahmed İhsan ve Şürekası, Dersaadet 1320.
• Ambraseys, Nicholas N., “The Kresna Earthquake of 1904 in Bulgaria”, Annalı Di Geofisica, Vol. 44, N. 1, February 2001, s. 95-117.
• Bayliss, T.J, – Burton, P.W., “ A new earthquake catalogue for Bulgaria and the conterminous Balkan high hazard region”, Seismic Risk Group, School of Environmental Sciences, University Of East Anglia, Norwich UK 2007, s. 345-359.
• E. Ayhan ve diğerleri, Türkiye ve Dolayları Deprem Kataloğu, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Glavcheva, Rumiana, - Matova, Margarita, “120 Anniversary Of Seismology In Bulgaria: Mılestones, Development And Achievements, Boletin de Geologia”, Vol. 36, N. 2, julio- diciembre de 2014, s. 125-158.
• Hacısalihoğlu, Mehmet, Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2008.
• Hoernes, R, Berichte über des Makedonische Erdbeben vom 4 April 1904”, Mitteilungen der Erdbeben- Comission 1904.
• Satılmış, Selahattin, Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Snezana, Stamatovska, - Ivanka, Paskaleva, Seismicity at and Around Macedonia-Bulgarian Border, Cyril and Methodius University, Skopje Institute of Earthquake Engineering and Engineering Seismology, Skopje 2013.
• Şahin, Cemalettin - Sipahioğlu, Şengün, Doğal Afetler ve Türkiye, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara 2007.
• Ürekli, Fatma, İstanbul’da 1894 Depremi, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.
• Vogt, Jean, “Osmanlı Topraklarında Tarih Boyunca Depremsellik”, Osmanlıİmparatorluğunda Doğal Afetler, Ed. Elizabeth Zachatiadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001, s. 13-58.
• Unesco Survey of Seismicity of the Balkan Region: Catalogue of Earthquakes, Ed. N.V. Shebalin, V. Karnik, D. Hadzievski, Skopje 1974.
• Uzer, Tahsin, Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1987.
• www.iisee.kenken.go.jp.
• www.koeri.boun.edu.tr