THE VICTORY OF KUT-AL-AMARA ACCORDING TO THE SOURCES OF THE PERIOD (A COLLECTIVE ASSESSMENT)

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 67, 477 - 502, 31.03.2020

Said Olgun Resul Babaoğlu

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.644796

Öz

The siege of Kut-al- Amara in Iraq Front during the World War I has been the most glorious victory of the Ottoman Army shortly after the Gallipoli Triumph. As a result of the approximately five monts of siege, enslavement of General Tawshend and the accompanying 13,300 unit has increased the loss of reputation that England faced in Çanakkale and British Prime Minister Herbert Henry Asquith has further weakened in domestic politics. The resulting victory was met with great enthusiasm and hope in both Ottoman and our allies, Germany, Austria-Hungary Empire and Bulgaria; congratulatory messages were sent to the Ottoman Empire and even schools in Germany were on holiday for a day and celebrations were made. In this study, the reflections of Kutü’l Amare victory on Ottoman Empire and its allies and the ceremonies and celebrations were discussed in the light of the documents in the Prime Ministry Ottoman Archive and the news in newspapers. Also the shelter, health and subsistence conditions of enslaved British officers and privates are tried to be focused. The Kutü'l-Amara siege, which is emphasized in every aspect of the history of English warfare literature, has led to devastating consequences for the UK by concluding in favor of the Allies in a period of the most intense collisions of World War I and has been widely covered in the period’s media. In this study, the political and popular influence aroused at that time, although today it is not focused, will be mentioned by mainly focusing on the developments after Kutü’l Amare.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, World War I, England, Kut’ül-Amare, Truimph

DÖNEMİN KAYNAKLARINA GÖRE KUTÜ’L-AMARE ZAFERİ (TOPLU BİR DEĞERLENDİRME)

Öz

Irak Cephesindeki Kutü’l-Amare kuşatması, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlıordusunun Çanakkale zaferinden hemen sonra kazandığı en şanlı zafer olmuştur. Yaklaşık olarak beş aylık bir muhasara neticesinde General Townshend ve beraberindeki 13.300 kişilik birliğinin esir alınması, İngiltere’nin Çanakkale’de uğradığı itibar kaybını daha da artırmış; İngiltere Başbakanı Herbert Henry Asquith, iç politikada daha da güçsüzleşmiştir. Elde edilen zafer, hem Osmanlıülkesinde hem müttefikimiz Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Bulgaristan’da büyük bir coşku ve ümitle karşılanmış, Osmanlı Devleti’ne tebrik mesajları gönderilmiş, hatta Almanya’da okullar bir gün tatil edilerek düzenlenen törenlerle kutlamalar yapılmıştır. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı OsmanlıArşivinde bulunan belgelerin ve gazetelerde yer alan haber ve makalelerin ışığı altında Kutü’l-Amare zaferinin Osmanlı Devleti ve müttefiklerindeki yansımaları, zafer dolayısıyla yapılan törenler ve kutlamalar ele alınmış, esir alınan İngiliz subay ve erlerinin barınma, sağlık ve iaşe durumları üzerinde durulmaya çalışılmıştır. İngiliz savaş tarihi literatüründe her açıdan üzerinde önemle durulmuş olan Kutü’l-Amare Kuşatması, I. Dünya Savaşı’nın en yoğun çarpışmalarının yaşandığı bir dönemde İttifak Devletleri lehine sonuçlanmasıyla İngiltere açısından sarsıcısonuçlara yol açmış ve dönemin basın araçlarında da geniş yer bulmuştur. Bu çalışmada ağırlıklı olarak Kutü’l-Amare zaferinden sonra yaşanan gelişmelere odaklanılarak bu olayın günümüzde üzerinde pek fazla durulmayan, ancak o dönemde uyandırdığı geniş siyasal-popüler etkilere değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı, İngiltere, Kut’ül-Amare, Zafer

Kaynakça

• BOA (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi)
• BEO (Babıali Evrak Odası), 4411/330793, 27 C. 1334 (1 Mayıs 1916).
• BEO, 4412/330841, 3 B. 1334 (6 Mayıs 1916).
• BEO, 4412/330841, 3 B. 1334 (6 Mayıs 1916).
• BEO, 4412/330842, 1 B 1334 (4 Mayıs 1916).
• DH.EUM.5.Şb. (Dâhiliye Nezareti Emniyeti Umumiye) 26/17, 12 N. 1334 (10 Temmuz 1916).
• DH.KMS. (Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti ), 38/18.
• DH.KMS., 64/42.
• DH.ŞFR. (Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi) 2221/78, 20 Temmuz 1916.
• DH.ŞFR. 63/202, 2 B. 1334 (5 Mayıs 1916).
• DH.ŞFR. 64/179, 29 B. 1334 (1 Haziran 1916).
• DH.ŞFR. 64/74, 15 B 1334 (18 Mayıs 1916).
• DH.ŞFR., 63/146, 27 C 1334 (1 Mayıs 1916).
• DH.ŞFR., 63/149, 27 C. 1334 (1 Mayıs 1916).
• DH.ŞFR., 63/204, 2 B 1334 (5 Mayıs 1916).
• DH.ŞFR., 63/207, 2 B 1334 (5 Mayıs 1916).
• HR.SYS. ( Hâriciye Nezâreti Siyasî Kısmı Evrakı), 2419/127, 30 Nisan 1916.
• HR.SYS. 2221/55, 5 Haziran 1916.
• HR.SYS. 2221/69, 3 Temmuz 1916.
• HR.SYS., 2221/63, 21 Haziran 1916.
• HR.SYS., 2222/21, 29 Ağustos 1916.
• HR.SYS., 2222/41, 28 Eylül 1916.
• HR.SYS., 2222/43, 28 Eylül 1916.
• HR.SYS., 2229/54, 21 Mart 1918.
• HR.SYS., 2229/61, 27 Mart 1918.
• HR.SYS., 2254/34, 18 Nisan 1917.
• HR.SYS., 2254/40, 1 Ağustos 1917.
• HR.SYS., 2254/41, 8 Ağustos 1917.
• HR.SYS., 2420/16, 3 Mayıs 1916.
• HR.SYS., 2420/18, 3 Mayıs 1916.
• HR.SYS., 2420/31, 6 Mayıs 1916.
• HR.SYS., 2420/32, 6 Mayıs 1916.
• “Bağdat’ta Asâr-ı Şadumanî (Kutü’l-Amare Muzafferiyeti)”, Servet-i Fünun, Nu: 1302, s. 22.
• “Bağdat’ta Şenlikler (Kutü’l-Amare) nin Sükûtu ve Tesirâtı”, Servet-i Fünun, Nu: 1301, s. 3.
• “General Townshend İle Mülâkât – Türk Ordusu Hakkında Takdirât”, Servet-i Fünun, Nu: 1300, s. 312.
• “Irak Muzafferiyetinin Tesiri”, Servet-i Fünûn, Nu: 1299, 8 Recep 1334 (11 Mayıs 1916), s. 298-299.
• “Kutü’l-Amare Muzafferiyeti”, Servet-i Fünûn, Nu: 1298, 1 Recep 1334 (4 Mayıs 1916), s. 285.
• “Kutü’l-amâre’nin Sükûtu, 13.000 İngiliz’in Esâreti”, Servet-i Fünûn, Nu: 1298, s. 287.
• Servet-i Fünûn, Nu: 1298, 1 Recep 1334 (4 Mayıs 1916), s. 287.
• Servet-i Fünun, Nu: 1298, 1 Recep 1334, s. 295.
• Harb Mecmuası, Nu: 8, Recep 1334/Nisan 1332, s. 114.
• Armaoğlu, Fahir, Siyasi Tarih, 1789-1960, AÜSBF Yay., No: 362, Sevinç Matbaası, Ankara 1973.
• Avşar, Servet, Birinci Dünya Savaşı’ndan İngiliz Propagandası, Kim Yay., Ankara 2004.
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, İran-Irak Cephesi 1914-1918, C. 3, 1. Kısım, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara 1979.
• Burak, Durdu Mehmet, Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-İngiliz İlişkileri (1914-1918), Babil Yay. Ankara 2004.
• Bushanan, Sir George, The Tragedy of Mesopotamia, William Blackwood & Sons Ltd., Edinburgh and London 1938.
• Cohen, Stuart, “Mesopotamia in British Strategy, 1903-1914”, IJMES, Vol. 9, No.2, (April 1978), pp. 171-191.
• Davıs, Paul Kevin, British-Indian Strategy and Policy in Mesopotamia, November 1914-April 1916, Thesis Presented for the Degree of Ph.D., King’s College, The University of London 1981.
• Erıcson, Edward J., Ottoman Army Effectiveness in World War I, A Comparative Study, Routledge, London and New York 2007.
• Gascoıgne, Bamber, A Brief History of the First World War, United Kingdom 2010.
• Halil Paşa, İttihat ve Terakki’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş, Hzl.: M. Taylan Sorgun, Kamer Yay., İstanbul 1997.
• Halil Paşa, İttihat ve Terakkî’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş, Yay. Haz.: M. Taylan Sorgun, 7 Gün Yay., İstanbul 1972.
• Hurewıtz, J. C., Diplomacy in the Near and Middle East, (A Documentary Record, 1914-1956), Vol. 2, Princeton, D. Von Nostrand Co. Inc., 1956.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. IX, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), TTK Yay., Ankara 1999.
• Karpat, Kemal H., “The Entry of the Ottoman Empire into World War I”, Belleten, C. LXVIII, S. 253, Aralık 2004, ss. 1-40.
• Kaymaz, İhsan Ş., Musul Sorunu, Emperyalizm ve Kürtler, Kaynak Yay., İstanbul 2014.
• Mesopotamia Commission Report of the Commission Appointed by Act of Parliament to Enquire into the Operations of War in Mesepotamia, Presented to Parliament by Command of His Majesty, London 1917.
• Millar, Ronald, Kut, The Death of an Army, Secker & Warburg, London 1969.
• Moberly, F. J., The Campaign in Mesopotamia, 1914-1918, Vol. II, Published By His Majesty’s Stationary Office, London 1924.
• Palmer, Alan, The Decline & Fall of the Otoman Empire, Barnes & Noble Books, NewYork 1994.
• Sakin, Serdar, “Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesinde Osmanlı Devleti ile İngiltere Arasındaki Çarpışmalar (1915)”, Gazi Akademik Bakış, C. 4, S. 7, Kış 2010, s. 135.
• Saygı, Tarık, İngiliz Generali Townshend ve Türkler, Türk Dostu Komutan, Paraf Yay., İstanbul 2011.
• Soy, Bayram, “Birinci Dünya Savaşı Osmanlı Devleti’ni Parçalamak için mi Yapıldı? Savaşın Çıkış Sebeplerine Osmanlı Devleti Bağlamında Yeniden Bir Bakış”, Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi, 100. Yılında I.Dünya Savaşı ve Mirası 6-8 Kasım 2014, Bildiriler, C.1, Edt. Halil Çetin & Lokman Erdemir, s. 29.
• Syk, Andrew, “Command in the Indian Expeditionary Force D: Mesopotamia, 1915-1916”, The Indian Army in the Two World Wars, Edt. Kaushik Roy, Brill, Leiden 2012, s. 64.
• Taşköprülü Mehmed Efendi, Irak Cephesi’nden Burma’ya, Savaşın ve Esaretin Günlüğü, Haz. Mesut Uyar-Ahmet Özcan, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2015.
• Townshend, Charles V. F., Irak Seferim, Tarihi Askeri Encümenince Tercüme Edilmiştir, Dersaadet Matbaa-i Askeriye, 1337.
• Townshend, Charles V. F., Mezopotamya Seferim, Çev.: Gürol Koca, 1. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2012.
• Trumpener, Ulrich, “The Ottoman Empire”, The Origins of World War I, Edt. Richard F. Hamilton-Holger H. Herwig, Cambridge University Press, Cambridge 2003, pp. 337-356.
• Tuncer, Hüner, Osmanlıİmparatorluğu’nun Sonu, Osmanlıİmparatorluğu ve Birinci Dünya Savaşı, Kaynak Yay., İstanbul 2011.
• Ülman, Haluk, I. Dünya Savaşı’na Giden Yol ve Savaş, İmge Kitabevi, Ankara 2002.