MÜMTAZ SOYSAL ve KEMALİZM: 1960’LI YILLARDA BİTMEMİŞ BİR SENFONİYİ TAMAMLAMA GİRİŞİMİ

Yıl 2019, Cilt: 38 Sayı: 65, 395 - 412, 19.09.2019

Lemi Atalay

Öz

Türk
siyasal hayatını şekillendiren ideolojilerin başında gelen Kemalizm, sadece
olumlanması/olumsuzlanması açısından değil, esnek yapısının da katkısıyla başka
ideolojilerle eklemlenmesi açısından da sıklıkla tartışılagelmiştir.
Sosyalizmle eklemlenmesi sonucu ortaya çıkan sol-Kemalizm anlayışı da özellikle
1960’lı yıllarda Türk düşünce hayatında önemli bir konumda olmuştur.
Sol-Kemalizm anlayışının o dönemdeki önemli temsilcilerinden olan Mümtaz
Soysal’ın görüşleri ise beraber hareket ettiği isimlerden belirli açılardan farklılaşmıştır.
Bu çalışmada Mümtaz Soysal’ın sol-Kemalizm yorumu ve bu anlayış içerisindeki görece
özgün konumu çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu çözümleme için başta Yön dergisinde
yayımladığı yazılar olmak üzere, Mümtaz Soysal’ın o dönem içerisinde yazdığı
kitaplar ve diğer makaleler incelenmiş ve Soysal’ın fikirleri analiz edilmeye
çalışılmıştır. Yapılan incelemeler sonucu Mümtaz Soysal’ın Kemalizm-sosyalizm yakınlaşmasında,
1960’lı yıllarda beraber hareket ettiği diğer isimlere nazaran sosyalizme daha
ağırlık verdiği, Kemalizm’i geliştirerek sosyalizme ulaşmaya çalıştığı; ancak 1980’lı
yıllardan sonra bu görüşünden uzaklaşarak Kemalizm’e daha yaklaştığı
anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kemalizm, Sosyalizm, Yön Dergisi, Yeni Devletçilik, Halkçılık

Kaynakça

• “Bildiri”, Yön, Sayı 1, 20 Aralık 1961, s. 12-13.“Mümtaz Soysal’ın Yaşamöyküsü”, Mümtaz Soysal’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara 2009, s. 3-5.“Söyleşi”, Mümtaz Soysal’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara 2009, s. 41-88.Atalay, Lemi, “Kemalizm ve Halkçılık”, ODTÜ Atatürkçü Düşünce Topluluğu düşün Dergisi, Sayı 19, Yaz 2006, s. 10-14.Atalay, Lemi, Atatürk Dönemi Düşünürlerinin Gözüyle Kemalizm ve Türk İnkılabı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara 2014.Atılgan, Gökhan, Yön-Devrim Hareketi, Kemalizm ile Marksizm Arasında Geleneksel Aydınlar, Yordam Kitap, İstanbul 2008.CHF 1931 Nizamnamesi ve Programı, TBMM Matbaası, Ankara 1931.CHP 1935 Programı, Ulus Basımevi, Ankara 1935.Ekzen, Nazif, “Mümtaz Soysal ve Yön Dergisi”, Mümtaz Soysal’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara 2009, s. 109-114.Ertan, Temuçin Faik, Kadrocular ve Kadro Hareketi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1994.Kayalı, Kurtuluş, “Kalkınmada Bir Strateji Arayışı: Yön Hareketi”, Tarih ve Toplum, Cilt: 9, Sayı 51, Mart 1988, s. 61-63.Kışlalı, Ahmet Taner, Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi, İmge Kitabevi, Ankara 2001.Kışlalı, Ahmet Taner, Siyasal Sistemler-Siyasal Çatışma ve Uzlaşma, İmge Kitabevi, Ankara 2003.Kili, Suna, Atatürk Devrimi-Bir Çağdaşlaşma Modeli, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.Mardin, Şerif, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, İstanbul 1995.Özdemir, Hikmet, Doğan Avcıoğlu, Bir Jön Türk’ün Ardından, Bilgi Yayınevi, Ankara 2000.Parla, Taha, Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları Cilt 3- Kemalist Tek Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Oku, İletişim Yayınları, İstanbul 1995.Soysal, Mümtaz, “Toprak Kavgası”, Yön, Sayı 6, 24 Ocak 1962, s. 11.Soysal, Mümtaz, “Sosyalizmin Sınırları”, Yön, Sayı 7, 31 Ocak 1962, s. 13.Soysal, Mümtaz, “Özel Teşebbüs”, Yön, Sayı 8, 7 Şubat 1962, s. 14.Soysal, Mümtaz, “Teşhiste Yanılma”, Yön, Sayı 10, 21 Şubat 1962, s. 14.Soysal, Mümtaz, “Yüzeyde Yuvarlanmak”, Yön, Sayı 31, 18 Temmuz 1962, s. 3.Soysal, Mümtaz, “Göz Oyan Kargalar”, Yön, Sayı 32, 25 Temmuz 1962, s. 7.Soysal, Mümtaz, “Büyük Yalan”, Yön, Sayı 40, 19 Eylül 1962, s. 3.Soysal,Mümtaz, “Karşı İhtilal”, Yön, Sayı 41, 26 Eylül 1962, s. 20.Soysal, Mümtaz, “İlerici Cephenin Bütünlüğü”, Yön, Sayı 43, 10 Ekim 1962, s. 6.Soysal,Mümtaz, “Devrimcinin Halkçılığı”, Yön, Sayı 47, 7 Kasım 1962, s. 4.Soysal, Mümtaz, “Atatürk’ten Sonraki İnönü”, Yön, Sayı 48, 14 Kasım 1962, s. 3.Soysal, Mümtaz, “A.P.’nin Öğrettikleri”, Yön, Sayı 51, 5 Aralık 1962, s. 3.Soysal, Mümtaz, “Merhaba Huzur”, Yön, Sayı 67, 27 Mart 1963, s. 3.Soysal, Mümtaz, “Uçmayan Pilotlar”, Yön, Sayı 82, 23 Ekim 1964, s. 3.Soysal, Mümtaz, “Bu Petrol Bizim”, Yön, Sayı 91, 25 Aralık 1963, s. 8-9.Soysal, Mümtaz, “Kovansız Arılar”, Yön, Sayı 102, 12 Mart 1965, s. 3.Soysal, Mümtaz, “… Sistem Yapar”, Yön, Sayı 112, 21 Mayıs 1965, s. 3.Soysal, Mümtaz, “Ortanın Solu mu Sorumlu?”, Yön, Sayı 133, 15 Ekim 1965, s. 3.Soysal, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1974.Soysal, Mümtaz, Güzel Huzursuzluk, Bilgi Yayınevi, Ankara 1975.Soysal, Mümtaz, “Birkaç Söz”, Hikmet Özdemir, Kalkınmada Bir Strateji Arayışı Yön Hareketi, Bilgi Yayınevi, Ankara 1986, s. 13-14.Soysal, Mümtaz, Anayasaya Giriş, İmge Kitabevi, Ankara 2011.Şener, Mustafa, Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset, Yön, MDD ve TİP, Yordam Kitap, İstanbul 2015.Vatan, 04.12.1961.Vatan, 05.12.1961.