ASUR VE BABİL KRONİKLERİNDE KADINLAR: KRALİÇELER, EŞLER VE TANRIÇALAR

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 68, 23 - 49, 30.09.2020

Gökhan Kağnıcı

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.729381

Öz

Eski Mezopotamya'da kadın çalışmalarının son yıllarda büyük bir ivme kazandığı görülmektedir. Bu çalışmalarda genellikle kadının Eski Mezopotamya'nın siyasal, kamusal, toplumsal, dinsel ve ekonomik alanlarındaki rolleri üzerinde durulmuştur. Hem gündelik yaşamın hem de kozmik âlemin önemli dişil özneleriyle ilgili Eski Mezopotamya'nın çivi yazılı kaynaklarında hatırı sayılır oranda kayıt mevcuttur. Bu makale M.Ö. 1. binyılda düzenlenen Asur ve Babil kroniklerinde kadınlarla ilgili ne türden bilgiler bulunduğundan bahsedecektir. Ayrıca bu bilgilerin metinlerdeki diğer olaylarla ilişkisinin anlamsal ve bağlamsal boyutları tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu kronikler M.Ö. 3. binyılın ikinci yarısıyla 1. binyılın son yüzyıllarına kadarki uzun dönemin önemli olduğu düşünülen olaylarının çoğu zaman belirli bir kronolojik düzene göre derlendiği ve düzenlendiği metinlerdir. Genellikle erkeklerin ön planda olduğu erkek egemen bir dünyanın olaylarıyla ilgili bilgiler içermekle birlikte bazı kroniklerde özellikle kraliyete mensup kadınlarla ilgili kısıtlı kayıtların varlığı göze çarpmaktadır. Kraliçeler, kralların eşleri ile kızları ve tanrıçalar hakkındaki bu kayıtlar hem kişisel bazı olaylarla hem de M.Ö. 1. binyılın tarih yazıcılığının bazı siyasi ve dini hususlarıyla ilgili gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler

Asur ve Babil Kronikleri, Kadın Çalışmaları, Kraliçeler, Tanrıçalar, Tarihyazıcılığı

Kaynakça

• Bayliss, Miranda, "The Cult of Dead Kin in Assyria and Babylonia", Iraq 35/2, 1973, s. 115-125.
• Beaulieu, Paul-Alain, A History of Babylon, 2200 BC-AD 75, Wiley Blackwell: Hoboken, NJ, 2018, s. 238.
• Black, Jeremy ve diğerleri, A Concise Dictionary of Akkadian, 2.baskı, Harrassowitz Verlag: Wiesbaden, 2000.
• Bosworth, David A., House of Weeping: The Motif of Tears in Akkadian and Hebrew Prayers, SBL Press: Atlanta, 2019.
• Brinkman, J. A., "The Babylonian Chronicle Revisited", Lingering over Words, Studies in Ancient Near Eastern Literature in Honor of William L. Moran, (Editörler: T. Abusch, John Huehnergard ve Piotr Steinkeller), Scholars Press: Atlanta 1990, s. 73-104.
• Brinkman, J. A., A Political History of Post-Kassite Babylonia (1158-722 BC), Pontificium Institutum Biblicum: Roma, 1968, s. 43.
• Chavalas, Marc (Ed.), Women in the Ancient Near East: A Sourcebook, Routledge: New York, 2014.
• Çeçen, Salih- Gökçek, L. Gürkan, "Asurlu Bayan Akadia'nın Ağabeyi Uṣur-ša-İštar'a Göndermiş Olduğu Üç Mektup", Cappadocia Journal of History and Social Sciences 7, 2016, s. 247-264.
• Dhorme, É., "La mère de Nabonide", Revue d'Assyriologie et d'archéologie orientale 41-1/4, 1947, s. 1-21.
• Dick, Michael B., "The 'History of David's Rise to Power' and the Neo-Babylonian Succession Apologies", David and Zion: Biblical Studies in Honor of J. J. M. Roberts, (Editörler: Bernard F. Batto ve Kathryn L. Roberts), Eisenbrauns: Winona Lake, Indiana, 2004, s. 3-19.
• Dougherty, Raymond P., Nabonidus and Belshazzar: A Study of the Closing Events of the Neo-Babylonian Empire, Wipf & Stock: Eugene-Oregon, 2008.
• Fales, Frederick M., "Indexes", Tell Shiukh Fawqani: 1994-1998, (Editörler: Luc Bachelot ve Frederick Mario Fales), Sargon Editrice Libreria: Padova, 2005, s. 681-686.
• Florioti, H. Hande Duymuş, Çivi Yazılı Metinler ve Arkeolojik Kaynaklar Işığında Asur İmparatorluk Dönemi Kraliçeleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları: İstanbul, 2015.
• Foster, Benjamin R., The Age of Agade: Inventing Empire in Ancient Mesopotamia, Routledge: London, 2016.
• Gadd, C. J., "The Harran Inscriptions of Nabonidus", Anatolian Studies 8, 1958, s. 35-92.
• Gertoux, Gerard, Queen Esther Wife of Xerxes: Chronological, Historical and Archaeological Evidence, Lulu Publisher: Morrisville, 2016.
• Glassner, Jean-Jacques, Mesopotamian Chronicles, (Ed: Benjamin R. Foster), Society of Biblical Literature: Atlanta, 2004.
• Grayson, A. K., Assyrian and Babylonian Chronicles, TCS 5 (tekrar basım), Eisenbrauns: Winona Lake-Indiana 2000.
• Grayson, A. K., Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (858-745 BC), RIMA 3, University of Toronto Press: Toronto, 1996.
• Halton, Charles - Svard, Saana, Women's Writing of Ancient Mesopotamia: An Anthology of the Earliest Female Authors, Cambridge University Press: Cambridge 2018.
• Harris, R., "Inanna-Ištar as Paradox and a Coincidence of Opposites", History of Religions 30, s. 261-278.
• Herodotos, Tarih, (Çev: Müntekim Ökmen), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul, 2016.
• Jacobsen, Thorkild, Sumerian King List, The University of Chicago Press: Chicago, 1939.
• Kağnıcı, Gökhan, "Tıbbi Bilginin İdeolojik Kullanımı Üzerine Okumalar: Yeni Babil Kroniklerinde Hastalıklar ve Babil Tarih Yazıcılığı", İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi 69/1, 2019, s. 1-36.
• Kahya, Ömer, "Ölüm Sonrası Hayat: Sumerce Metinlerde Öteki Dünya", Tarih Araştırmaları Dergisi 37/63, 2018, s. 49-76.
• Kertai, David, "The Queens of the Neo-Assyrian Empire", Altorientalische Forschungen 40/1, s. 108-124.
• Kılıç, Yusuf - Ay, Şeyma, "Eski Mezopotamya'da Siyasi Örgütlenmede Din Olgusu", Turkish Studies 8/5, 2013, s. 387-403.
• Kılıç, Yusuf - Eser, Elvan, "Eskiçağ Düşüncesi ve Kutsal Kitaplarda Yedi Sembolizmi", Turkish Studies 11/11, 2016, s. 77-98.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur, İncil, Yeni Yaşam Yayınları: Seul, 2011.
• Leichty, Erle, The Royal Inscriptions of Esarhaddon, King of Assyria (680-669), RINAP 4, Eisenbrauns: Winona Lake, Indiana, 2011.
• Lion, Brigitte - Michel, Cecile (Editörler), The Role of Women in Work and Society in the Ancient Near East, Walter De Gruyter: Berlin 2016.
• Marcato, Enrico, Personal Names in the Aramaic Inscriptions of Hatra, Edizioni Ca' Foscari: Venezia, 2018, s. 23-24.
• Michel, Cécile, "Les Assyriens et les esprits de leurs morts", Old Assyrian Studies in Memory of Paul Garelli, (Ed: Cécile Michel), Leiden: Nino, 2008, s. 181-197.
• Nigro, Lorenzo, "The Two Steles of Sargon: Iconology and Visual Propaganda at the Baginning of Royal Akkadian Relief", Iraq 60, 1998, s. 85-102.
• Olyan, Saul M., Biblical Mourning: Ritual and Social Dimensions, Oxford University Press: New York, 2004.
• Radner, Karen, "Kubaba und die Fische", Von Sumer bis Homer, (Ed: Robert Rollinger), Ugarit Verlag: Münster, 2005, s. 543-556.
• Schaudig, Hanspeter, Die Inschriften Nabonidus von Babylon und Kyros' der Großen, Alter Orient und Altes Testament 256, Ugarit Verlag: Münster 2001.
• Selz, Gebhard J., "Five Divine Ladies: Thoughts on Inana(k), Ištar, In(n)in(a), Annunītum, and Anat, and the Origin of the Title 'Queen of Heaven'", Nin 1, s. 29-62.
• Sommer, Benjamin D., "The Babylonian Akitu Festival: Rectifying the King or Renewing the Cosmos", JANES 27, 2000, s. 81-95.
• Stol, Marten, Women in the Ancient Near East, Walter de Gruyter: Berlin, 2016.
• Tadmor, Hayim, "Historical Implications of the Correct Rendering of Akkadian dâku", JNES 17/2, 1958, s. 129-141.
• Van Buren, E. Douglas, "Fish-Offerings in Ancient Mesopotamia", Iraq 10/2, 1948, s. 101-121.
• Von Soden, Wolfram, "Wörter in neuassyrischen und neu- und spätbabylonischen Texten. Ein Vorbericht. II (n-z und Nachträge)", Orientalia 37/3, 1968, s. 261-271.
• Waerzeggers, Carolina, "Facts, Propaganda, or History?: Shaping Political Memory in the Nabonidus Chronicle", Political Memory in and after the Persian Empire, (Editörler: J. M. Silverman ve C. Waerzeggers), SBL Press: Atlanta, 2015, s. 95-124.
• Wiseman, D. J., "Babylonia: 605-539 B.C.", CAH III/2, (Editörler: John Boardman ve diğerleri), Cambridge University Press: Cambridge, 1991, s. 229-251.
• Yun, Sungduk, "Mother of Her Son: The Literary Scheme of The Adad-Guppi Stele", Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 70/3, 2017, s. 277-294.
• Zaia, Shana, "State-Sponsored Sacrilege: 'Godnapping' and Omission in Neo-Assyrian Inscriptions", JANEH 2/1, 2015, s. 19-54.
• Zawadzki, Stefan, "The Portrait of Nabonidus and Cyrus in Their(?) Chronicle: When and Why the Present Version Was Composed", Who Was King? Who Was Not King? The Rulers and Ruled in the Ancient Near East, (Editörler: Petr Charvát ve Petra Maříková Vlčková), Institute of Archaeology of the Academy of Sciences of the Czech Republic: Prague, 2010, s. 142-54.