PROSECUTION OF BRIBERY OFFENCES IN THE TANZIMAT PERIOD: THE CASE OF GOVERNOR GİRİTLİZADE MEHMED PAŞA

Yıl 2025, Cilt: 44 Sayı: 78, 83 - 108, 10.04.2025

Abdullah Saydam

Öz

During the Tanzimat period, intense efforts were made to prevent bribery of state officials, both in terms of legal regulations and the punishment of those who committed such acts. Mehmed Pasha, the governor of Mosul, was one of those who committed such acts and was punished. Pasha, who belonged to one of the leading dynasties of Balikesir, had been dismissed from his position as the Governor of Silistre after serving in various positions. He was not given any state duty for ten years. During the Tanzimat period, he was reinstated as vizier and reappointed as governor. In this context, he was appointed as the governor of Mosul in December 1845. However, he was dismissed about a year later. The reason for his dismissal was the intense complaints that he mistreated the people, persecuted them and took bribes. He was found guilty as a result of the trial. He was stripped of all his ranks and titles and sent into exile in Manisa for three years on the condition that he would not be appointed to public office again. This study focuses on Mehmed Pasha's accusation of bribery and his trial. The main source of the research is the archival documents of the period, but second-hand sources have also been consulted as needed.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Pasha, Mosul, Tanzimat period, bribery offence, exile sentence

TANZİMAT DÖNEMİNDE RÜŞVET SUÇLARININ KOVUŞTURULMASI: VALİ GİRİTLİZADE MEHMED PAŞA DAVASI

Öz

Tanzimat döneminde devlet memurlarının rüşvet almalarının önüne geçmek için hem yasal düzenlemeler hem de böyle fiilleri işleyenlerin cezalandırılmaları bakımından yoğun gayret gösterildiği görülmektedir. Bu tür davranışlarda bulunan ve sonucunda ceza alan şahsiyetlerden biri de Musul Valisi Giritlizade Mehmed Paşa idi. Paşa, Balıkesir’in önde gelen hanedanlarından birine mensup olup muhtelif görevlerde bulunduktan sonra Silistre Valisi iken azledilmişti. On yıl kadar kendisine herhangi bir devlet görevi verilmemişti. Tanzimat döneminde vezirliği iade edilerek yeniden valilik görevlerine tayin edildi. Bu kapsamda Aralık 1845’te Musul Valiliği’ne getirildi. Ancak bir yıl kadar sonra görevinden azledildi. Azledilmesinin gerekçesi halka kötü davrandığı, zulüm yaptığı ve rüşvet aldığı yolundaki şikâyetler idi. Hakkında yürütülen kovuşturma neticesinde suçlu bulundu. Bütün rütbeleri ve unvanları geri alınarak bir daha devlet kadrolarında görevlendirilmemek şartıyla üç yıl süreyle Manisa’ya sürgün edildi. Bu çalışmada Mehmed Paşa’nın rüşvetle suçlanması ve yargılanması konusu işlenmektedir. Araştırmanın ana kaynağını döneme ait arşiv belgeleri oluşturmakta olup ihtiyaç nispetinde ikinci el kaynaklara da müracaat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Paşa, Musul, Tanzimat Dönemi, rüşvet suçu

Kaynakça

• Ahmed Lütfi. (1328). Tarih-i Lütfi, C. VIII, nâşir: Abdurrahman Şeref, Sabah Matbaası Yayınları, İstanbul. Akman, E. (2021). Kolektif Bilincin Dinsel Referansları, Osmanlı Devleti’nde Toplum Düzeni Kasem-Nezir-Kefalet, Çizgi Kitabevi Yayınları, İstanbul. Akyılmaz, S. G. (2008). “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, S. 1, 2008, s. 389-420. Arslantaş, Y. (2017). Confiscation by the ruler: a study of the Ottoman practice of Müsadere, 1700s-1839, London School of Economics and Political Science, Yayınlanmamış Doktora Tezi, London. Benzer, Z. (2024). “19. Asrın Ortalarında Halep – Musul – Bağdat hattında Aneze ve Şammar Aşiretlerinin Mücadelesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih ve Gelecek, C. 10, S. 8, s. 394-404. Berk, S. (2006). Zeytinburnu’nun Mezar Taşları Zamanı Aşan Taşlar, Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, İstanbul.