A SUFI SHEIKH IN SELJUK KONYA: SADREDDIN KONEVI AND HIS ZAWIYAH

Yıl 2025, Cilt: 44 Sayı: 79, 349 - 363, 30.09.2025

Seyhan Dobra

Öz

The Turkey Seljuks period witnessed significant advancements in the political , social , economic and scientific spheres. In this period, Sufism was one of the significant cultural elements that influenced the social life of the Seljuks. Sufis and their zawiyas,where they carried out their sect activities regularly,were effective in the spread of Sufism in Anatolia. The activities of the zawiyas spread the almost every corner of the country, especially in non-Muslim centres, and the sufis serving in them are among the indicators that sufism was an effective movement in Seljuk lands. Seljuk zawiyas assumed their place among the significant institutions of the period with their scientific,social and cultural functions. In this process, as a requirement of Islamic ethics,modest behaviour,tolerant approach and productivity of Sufis brought the native and non – Muslim people of Anatolia closer to them and thus to Islam.In this respect,zawiyas became social institutions that shaped the process of Turkification and Islamisation of Anatolia.One of these institutions that had a presence in Anatolia was Sadreddin Konevi lodge. This zawiya , which stood out with its Sufi activities in Konya, became one of the important places of Anatolian Sufi culture with spiritual guidance services offered to people.

Anahtar Kelimeler

Turkey Seljuks Period , Sufi Tradition , Sadreddin Konevi , Zawias , Sufi Education.

SELÇUKLU KONYA’SINDA BİR SÛFÎ ŞEYH: SADREDDİN KONEVÎ VE ZÂVİYESİ

Öz

Türkiye Selçukluları devrinde, siyasî, içtimaî, iktisadî ve ilmî konularda önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemde tasavvuf, Selçukluların sosyal hayatına etki eden mühim kültürel öğelerden biridir. Tasavvufun Anadolu’da yayılmasında Sûfîler ve onların tarikat faaliyetlerini nizamlı olarak yürüttükleri zâviyeleri oldukça etkili olmuştur. Ülkenin gayrimüslim yoğunluklu noktaları başta olmak üzere hemen her köşesine yayılmış olan zâviyelerin ve buralarda hizmet eden sûfîlerin faaliyetleri, tasavvufî akımların Selçuklu topraklarında etkili olduğunun göstergeleri arasındadır. Selçuklu zâviyeleri ilmî, sosyal ve kültürel işlevleriyle dönemin önemli mekânları arasındaki yerini almıştır. Bu süreçte sûfîlerin İslâm ahlâkının bir gereği olarak mütevazı hâlleri, hoşgörülü yaklaşımları ve üretkenlikleri Anadolu’nun yerli ve gayrimüslim halkını kendilerine ve dolayısıyla da İslâm’a yakınlaştırmıştır. Bu sûfîlerden biri de Konya’da kurmuş olduğu zâviyesiyle Anadolu’nun Türkleşme ve İslâmlaşma sürecine önemli katkılar sağlayan Sadreddin Konevî olmuştur. Konya’da kurduğu zâviyesiyle tasavvuf ilmi başta olmak üzere çeşitli alanlarda devlet erkânına ve halka sunduğu hizmetlerle irfan geleneğinin Anadolu’daki önemli temsilcilerinden biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Selçuklular Devri , Tasavvuf Kültürü , Sufi Gelenek , Sadreddin Konevi , Zâviyeler

Kaynakça

• Aydınlı, A. (2015). Kırk Hadis Şerhi (Mukaddime), İFAV, İstanbul.
• Barkan, Ö. L. (1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, I. İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”, Vakıflar Dergisi, Ankara, ss. 279-304.
• Bayram, M. (1993). Şeyh Evhadüddin Kirmani ve Evhadiyye Tarikatı, Konya.
• Bursevî İ. H. (1256). Kitâbü’l-hitâb, İstanbul.
• Câmî. A. (1993). Nefehâtü’l-üns. çev. Lamiî Çelebi, İstanbul.
• Cendî, M. (1982). Şerhu fusûsi’l-hikem. Meşhed: Danişgah-ı Meşhed.
• Ceran, A. Ş. (1995). Şeyh Sadrüddin Konevî, Damla Ofset, Konya.
• Ceyhan, S. (2012). “Afifüddin Tilimsânî”, DİA, C. 41 ss. 163-164.
• Demirli, E. (2010). “Türk Düşüncesinin Kurucu Düşünürü Olarak Konevî”, I. Uluslararası Sadreddin Konevî Sempozyumu Bildirileri, Konya, 78.
• Demirli, E. “Sadreddin Konevî”, DİA, C. 35, İstanbul 2008, ss. 420-425.
• Doğan, K. (2007). Osmanlı Mimarisi, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Eflâkî. A. (1986). Menâkıbü’l-ârifîn I-II. çev. Tahsin Yazıcı. Remzi Kitabevi Yayınları. İstanbul.
• Gökçe, F. (2017). “Hadislerin Hikmet/Hikemî Yorumu-Sadreddin Konevî’nin Kırk Hadis Şerhi Özelinde”, Universal Journal of Theology, 2/1 (Mart 2017), ss. 1-35.
• Kâşânî, A. Şerhu Fusûsi’l-hikem, Süleymaniye Kütüphanesi, Mahmud Paşa blm. No. 18.
• Keklik, N. (1967), Sadreddin Konevî’nin Felsefesinde Allah-Kâinat ve İnsan, İstanbul.
• Keleş, M. R. (2018). Anadolu’da Bilimin Güneşi/Kutbuddîn Şîrâzî, Rağbet Yayınları. İstanbul.
• Konevî, S. (2002). İ’câzü’l-beyan fi te’vfli’l-ümmi’l-Kur’an, trc. Ekrem Demirli, İstanbul.
• Konevî, S. (2004). Vahdet-i Vücûd ve Esasları, trc. Ekrem Demirli, İz Yayınları, İstanbul.
• Konevî, S. (2013). Miftâhu Gaybi’l Cem ve’l-Vücûd/Tasavvuf Metafiziği, trc. Ekrem Demirli, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Küçükdağ, Y. (2014). Konya’nın Kırk Tekkesi, Konya.
• Macdonald, H. (1978). “Abd-Al-Razzâk Kâşânî”, MEB İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1/106.
• Münâvî, M. Abdürraûf. (ts.). el-Kevâkibü’d-Dürriyye, nşr. Abdülhamîd Sâlih Hamdân, Kahire.
• Mûsâ es-Sadrî, (2002). Regâyibü’l-menâkıb (Sadreddin Konevî’nin Menkıbeleri), haz. M. Emin Agar, İstanbul.
• Ocak, A. Y. (1978). “Zaviyeler (Dini, Sosyal ve Kültürel Tarih Açısından Bir Deneme)”, Vakıflar Dergisi, S. 12, ss. 247-269.
• Özdemir, S. (2014). Dâvud-i Kayserî’de Varlık, Bilgi ve İnsan, Nefes Yayınları, İstanbul.
• Şîrâzî, K. Fethu’l-mennân, Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, nr. 109, vr. 2a-b.
• Tahralı, M. (1996). Muhyiddin İbn Arabî ve Türkiye’ye Tesirleri, Endülüs’ten İspanya’ya, İstanbul.
• Turan, O. (1971). Selçuklular Zamanında Türkiye, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul.
• Uzluk, Feridun Nafiz. (1937). Mevlânâ’nın Mektupları, Sebat Basımevi, İstanbul.